METAMORFOZA E INXHINIER BRUNOS

Tregime nga Skënder Temali


Kalimet e autorit Temali nga poezi në prozë e anasjelltas ka qenë një praktikë jo e sforcuar e tij, madje ka qenë rrugëtim i përhershëm letrar. Me këtë vëllim, që ai e quan tregime të zgjedhura, faktikisht ka një përzgjedhje të tregimeve nga vëllimet e mëparshme të tij, por dhe të pasuruar me tregime të pabotuara. Subjektet dhe personazhet janë të ditëve tona, bartin një mendësi bashkëkohore, tregimet kanë një stil krejt të veçantë, çka shpreh edhe individualitetin e tij si prozator. Autori e mba gjallë kureshtjen e lexuesit, personazhet udhëtojnë me lexuesit, duke i zbuluar atyre me gjuhën e tij, botën e brendshme shpirtërore. Alternimi i tregimeve erotike me ato shoqërore veçse ai shtojnë vlerat artistike. Vëllimi ka gjithsejt 200 faqe. Përmbledh 15 tregime.

 

Please wait while flipbook is loading. For more related info, FAQs and issues please refer to documentation.

METAMORFOZA E INXHINIER BRUNOS

Gjithçka brënda pak kohësh u bë lesh arapi. Turnet u shprishën dhe nëpër reparte nisi vjedhja ditën për diell. Edhe roja, një ish polic që gjatë karrierës së tij kish zbuluar kushedi sa hajdutë, bëri si shumë të tjerë.

Inxhinieri Bruno Shiroka kish mbetë si i ngurrosur në dritaren e zyrës së tij dhe nuk u besonte as syve, as veshëve. Drejtuesit nuk bëheshin të gjallë t’u dilnin përpara këtyre njerëzve e t’u thonin “Po ç’bëni, o të marrë?! A do të punoni nesër këtu, ndryshe a do të hani pasnesër në shtëpitë tuaja?”.

-Bruno!

-Nazmi, po më lë zemra!

-Të lëvizim edhe ne Bruno, të lëvizim si të tjerët. Djersën tonë po marrim, në fund të fundit…

Me Nazmiun punonin ç’prej vitesh në byronë teknike. Vëlla s’kish, po e donte si vëlla. Me ç’i tha, besonte se ai nuk e kishte me të keq, në atë drejtim ku s’kish menduar kurrë.

-Vetëm unë e ti mbetëm si peshku në zall…

-Nuk po të kuptoj, – ia ktheu inxhinieri si i përhumbur.

-As unë s’e kuptoj vehten…Ia nxorrën skeletin uzinës…Po bëhet nami nga pjesa e prapme. Kanë shpërthyer murin dhe …ç’të të them…

-Mos!!! – se si i doli nga goja Brunos, i bindur se vjedhja më e madhe duhej të ishte bërë nga ofiçina, pasi në repartet e tjera kish makineri disatonëshe që vështirë të çmontoheshin e t’u hynin në punë.

Ndërkohë  inxhinieri njeh zërin e  drejtorit që sillet nepër koridor. Herë shkon, herë vjen. Ia njeh edhe hapat e jo më të folurën e tij karakteristike, me hundë. Ka nisë ai disa vartës nepër reparte, po asnjëri nuk është kthyer. Ose i kanë kërcënuar, ose…edhe ata i ka zënë nën vehte orteku i vjedhjes…Drejtori flet vetmevedi “S’ka as shtet, as komitet, asgjë…Telefoni i policisë del i zënë…”.

-Shoku Bruno!…

Derën e zyrës inxhinieri e ka të mbyllur, po drejtori e di se ai aty do të jetë. E di se Brunoja nuk e ka ngritë kurrë kokën e tij nga skicat, se s’ka dashtë me dijtë kurrë për punë të tjera, veç atyre teknike.

Drejtori e thërret e  s’i thotë asgjë. E ka humbur fare, seç flet përçart, mandej kthehet për të shkuar prap. S’mund të bëjë më tej se është muri.

Brunoja tund kokën dhe ecë edhe ai si sonambul. Nga veranda e zyrave sheh njerëz që hyjnë e dalin nga uzina me materiale në duar.

Çon kryet e shikon. Përballë është stenda e emulacionit, portretet e punëtorëve pararojë, mes të cilëve edhe portreti i tij. Ç’prej vitesh aty…

-Ku shkon? – dëgjon një zë.

-Sa gjeta këtë kamionçinën. Po shkoj të marr tornon time ta çoj në shtëpi?

-Fryji kosit!

-Pse?

-Se tornon ta përlanë para një ore!

-Mooos!

Njerëz të tjerë të hutuar, burra, gra e vajza, që dridhen nga ç’u shohin sytë e ç’u dëgjojnë veshët. Dikush ka aq forcë sa ta pyes:

-Ç’bëhet kështu, inxhinier?!

As ai s’e di se çfarë po bëhet. S’di se ç’përgjigje t’u japë këtyre njerëzve të mirë…

 

 

…Shpesh, gjithë këto, i kalojnë tani parasysh si në një film bardh e zi. E seç iu tek një ditë dhe gjithçka ruante në kujtesë, i hodhi në një bllok. Se tash ka kohë boll. Sa s’ka patur kurrë në jetë. Tani ai, Bruno Shiroka, inxhinieri me diplomë në Çeki, është roja e uzinës, jo në kuptimin metaforik, por fizik të fjalës.

Ndodhi kështu: dikur orteku u ndal. Ai me disa të tjerë mbetën në uzinë. Si Lëkura prej Shagreni e Balzakut, edhe personeli u rrudh sa s’ka. Po falë emrit që kishte fituar, çdo drejtor që erdhi, Brunos nuk ia fshiu emrin nga organika. Deri një ditë sa s’mbeti më askush veç ai, drejtori, një llogaritare dhe disa roje objektesh. E rrente shpresa se një ditë do niste puna sërish. Se askush tjetër veç ai s’qe doktor i makinerive kryesore.

Njëri nga drejtorët ka punuar dikur me  autovinç. Fjalaman e dembel Stambolli. Pas rrokupujës, ia ndjeu emrin disa herë në një doganë, ku shpejt i doli tymi. Prej andej e bënë drejtor të uzinës. Po se çfarë të drejtonte, ec e merre vesh!

-Zoti Bruno, na shkoi thika në koc.

-Ashtu është, zoti drejtor!

-S’ka ma pare! E kam dert për ty!

Brunoja dridhet, po s’e jep vehten. E ka menduar fundin, po t’i vinte kështu!!?…Don edhe tri vjet për të dalë në pension…Me këtë uzinë kishte lidhur gjithë jetën…Sa ditë e netë kishte gdhirë mbi skica…sa gëzime…sa strese…

-Nuk e di, po s’po gjeja kurrnji rrugë tjetër, bre burrë! Po fap, doli në shteg bafti edhe për ty! Gjeka, roja e derës, po niset për në Itali tek fëmijët e s’kthen ma. Si thue?

-Për çfarë?

Drejtori e sheh mirë se mos inxhinieri po kërkon të bëjë naivin.

-Si për çfarë, inxhinier, po s’kam kurrnji rrugë tjetër, bre burrë…Dikush e jep milionin për një vend të tillë, sidomos roje…

Më në fund e kupton. E kupton e dridhet. Deri në indet e shpirtit. Asht në buzë të një humnere. Ai, inxhinieri me nam i uzinës, roje tek dera e uzinës! Si Dulla, ish polici.

-Si thue?

Mund të thoshte shumë e shumë gjëra, po…vajza në maturë, djali ushtar, gruaja me një rrogë mësueseje…

Tash ai është roje. Drejtori, që ia bëri këtë “mirësi”, është rikthyer prap në doganë. Kanë ardhë e kanë shkue dy-tre drejtorë të tjerë. Ka shkuar një vit dhe ai tek dera vret miza. Diku pranë hyrjes është një dafinë, e këput herë pas here një gemn dhe bën fresk.

Kujtimet i kanë shterrë dhe ditari ka nisë të zverdhet. Në uzinë kanë mbetë vetëm muret e makineritë shumëtonëshe që qenë blerë në Suedi dikur sa qimet e kokës. Herë herë, e kyçte derën e uzinës nga pas dhe shkonte në reparte. Veç ai e di se ç’vlerë kanë makineritë.  Ua vinte dorën mbi shpinë, si t’i përkëdhelte, por ndjente një drithërimë në gjithë qënien dhe tash nuk e bën më një veprim të tillë. Mjaftohet me një shikim të makinerive dhe i duket se shmallet. Se për to ishte specializuar, se për mbarëvajtjen e tyre s’kishte pyetur për thinjat që i shtoheshin…

Mandej vjen prap te kuvlia e rojes.

S’ka kujt t’ia çelë derën. Drejtori herë vjen e herë jo. Llogaritarja i ka rregulluar punët e saj, ka blerë një dyqan e ka punësuar dy gra që qepin gjithë ditën perde prej tyli. Ka marrë, për siguri në shtëpi edhe vulën me regjistrat e kuadrit, makinën e shkrimit dhe… Atje bëhen edhe pazaret për vjetërsinë në punë…provo të dalësh në pension…Apo s’ka pasur uzina qindra punëtorë!…Ka mësuar ta dredhë bukur…Në fakt për tjetër gjë thuhej se e kishte dredhur gjithmonë…

Kurse ai, si inxhinier, në organikën prej pesë vetash figuron si roje. S’e ka dashtë vehten për të gjallë…Ndryshe, s’do, përtej portës është rruga…

Tash ka ardhë kohë tjetër. Edhe drejtor tjetër, i cili s’e njeh fare kush ka qenë, e njeh vetëm për roje, po disi më i fismë se rojet e tjera.

Brunos drejtori i ri i duket më çallak. Më praktik, ose, e përkthyer në shqip, më bashkëkohor.

E gjet një ditë tek lexonte një libër të Pirandelos. Çakrriti sytë.

-Di italisht? – e pyeti Brunon.

Brunoja nuk nxiton t’i përgjigjet.

-Edhe anglisht, zoti drejtor, edhe çekisht…Prej hallit punoj roje…Jam inxhinier, i dilomuar në Çeki…

Me prakticitetin e tij, drejtori s’vonon ta pyes:

-Si s’ke hapur kurse të gjuhëve të huaja?

-Edhe gruaja më ka bërë presion, po s’mundem, zoti drejtor! Të dhënit mësim është art më vete. S’kam durim të merrem me të tjerët.

Tjetri as që e ka dëgjuar se ç’përgjigje i ka dhënë. Tund kokën e thotë lehtë “Edhe anglisht!”. Dukej që diçka bluante në kokë.

-E pata mësuar para se të vinin specialistët e huaj për të montuar makineritë…

Drejtori vazhdon si i përhumbur. Po ky është një çast, se vjen një tjetër që sytë i ndrisin. I vë dorën në shpatulla Brunos. “Do të kemi punë bashkë”, i thotë.

Kaq. U zhduk për disa ditë. Vetëm përmes televizionit mori vesh se uzina  mund të shitej.

Mandej drejtori që vjen me turr.

-Bruno! Nesër do të vijnë disa të huaj…Ti anglishten ujë, apo jo?…

-Siurdhëron, shoku drejtor!

Drejtori i hedh një sy. E sheh si me keqardhje. Mbase nga rrobat disi të vjetëruara. Po tjetri ia ka lexuar vështrimin dhe i thotë:

-Sigurisht, sigurisht, shoku drejtor, do të vesh kostumin që kam në shtëpi.

-Jo, jo, mendova diçka tjetër.

Tha kështu dhe nxorri celularin. Eci ca hapa, po jo sa për të mos e dëgjuar se çfarë bisedonte.

-Kështu, pra, bëj një bordero në vehte…Po, po, shpërblim dy rroga për Brunon…

-Hë pra, që të mos marrin vesh se ti je roje, dreqi ta hajë! Për nesër që vijnë ata, të kesh një lek në xhep edhe për të blerë një kostum, një palë këpucë e ç’të duash tjetër…

Mbetet pak ngushtë. Se nuk e kupton dashamirësinë e drejtorit. As ky e as të tjerët s’kanë qenë kavalierë, veç me vehten e tyre.

-Do të vijë edhe një zotni nga ministria, se ku të lënë ata, Bruno…

Brunos i thahet pështyma në gojë.

-Po këtu s’ka asgja për t’u çuditë, Bruno vëllai, – shton drejtori mes një afiniteti deri në pështirosjeje, – gjithnjë ata të ministrisë na e kanë marrë pjesën e luanit…

Brunoja tash ka të qartë çdo gjë. Ato që përfliteshin, s’ishin llafe kafeshë. Ndryshe s’kish se si shumë e shumë funksionarë të kishin biznese, vila nepër plazhe, fëmijë nepër universitetet e huaja.

-E kishte me merak të madh ai i Tiranës. S’donte të merrte përkthyes. Këto punë, Bruno vëllai, s’dojnë fort dëshmitarë…Nuk e di a po më kupton?…Ai për vehte ishte me një anglishte rrape-shkrrap…Po kanë për t’u përpiluar akte e marrëveshje…Ti edhe me të shkruar anglishten, pa dyshim?…

-Si urdhëron, shoku drejtor, e kam mbrojtur edhe në Tiranë…

Brunoja përgjigjet e ndërkohë ndjen një trazim të ri në shpirt. “O Zot, mendon me vehte, a ka se si të bëhen kështu këto punë?”.

Drejtori thotë edhe diçka tjetër, po Brunoja dridhet. S’e ka provuar kurrë të marrë një lek pa djersë. Kurse tash?! Ashiqare drejtori i thoshte se edhe ai i Tiranës që do të vinte për “traktativat” me të huajt, donte të kishte të bënte me njerëz të besuar, që nuk llapnin poshtë e përpjetë…Mandej drejtori i tregon Brunos një histori ku një përkthyes që kishte folur në një gazetë, pas ca ditësh ishte gjetur i vdekur në një kanal…

Muzgu tej qe përflakur i tëri. Nepër pemët e lulishtes së pa krasitur të uzinës këndonin zogjtë dhe tash e parë nga guva e një frashëri vinte zëri i kukuvajkës. “Ku-ku”-ja e saj e shqetësonte vazhdimisht, e pat pikasë njëherë, u gjuajti me gurë, po kukuvajka as donte t’ja dinte. Edhe tash, ajo këndonte këngën e saj, që atij i vinte si këngë mortore.

Drejtori e sheh si të përhumur dhe sigurisht i shkon gjuha ku i dhëmb dhëmbi dhe i thotë:

-Mos kij dert, bre burrë, se as ti nuk ke me mbetë pa gja…Dy rrogat që do të sjellë llogaritarja janë burnot në hundë…

Gjithsesi e tregon deri diku pazarin. Edhe pse Brunoja e di se do të jetë bira e fundit e kavallit…

Drejtori duket në formë. Sigurisht që e ka pritë këtë ditë, ndryshe pse do të vegjetonte këtu?

I bie celulari.

“Ah, zoti prefekt!”.

Tash nuk i fshihet. Bisedon me të. I tregon se përfaqësuesi i huaj vjen nesër, me atë të ministrisë…

Brunoja sheh lart në qiell, kinse nuk po don me ndi fragmente të asaj bisede.

Drejtori mbyll celularin. Kryqëzon krahët, fshan e shan me nanë e me motër prefektin. Se, domosdo edhe ai donte pjesën e tij…

Celulari i bie prapë. E sheh në ekran kërkuesin dhe e mbyll.

-Nji mut je dhe ti komisar, shkërdhata e dreqit!

Brunoja sheh prap nga qielli. Qielli vjen e mbushet me orla. Taman siç dijnë ata të sillen mbi kërmë.

Kukuvajka ia thotë prapë…orlat, coftina, kukuvajka, drejtori, kordinatori, prefekti dhe…ai. E ka dijtë vehten se në teatrin e jetës për të s’kishte më asnjë rol, kurse tani…

Drejtori shkon. Por nuk harron pa i rënë shpatullave.

Zemra i rreh me vrull. As e ka idenë se si bëhen këto punë. Ka vite që dëgjon për pisllëqe, po…

S’ka kohë ta çojë mendimin deri në fund. Vjen llogaritarja dhe i bjen zarfin me dy rrogat shpërblim.

S’i kërkon firmë, s’sheh bordero. Merr të hollat dhe i fut në xhep. E rren vehten se drejtori e kish me tërë mend kur i thotë se ia bën për të blerë një kostum, si punë honorari për përkthimin.

Mandej mendon më thellë. Se s’ka as moshë ta rrejë vehten.

Kqyr andej nga balli i uzinës. Ka mbetë veç skeleti i këndit të punëtorëve të pararojës. Aty ka qenë edhe ai. Ka qenë…

Të hollat në xhep i djegin. I djeg më shumë gjoksi. Një si lëmsh i zjarrtë i sillet brenda kafazit të tij.

Ndërkohë vjen roja tjetër ta zëvendësojë.

E ai niset të shkojë…Ecë, po s’di nga të shkojë…Shtëpinë e ka tek stacioni i fundit i urbanit, ndërsa dyqanet…E ka të nevojshme të blejë një kostum të ri, edhe një këmishë, edhe një palë këpucë…Se ka një dekadë që blen veç tek firma “Gabi”…Apo më mirë të shkojë një herë në shtëpi e të dalë me të shoqen?…Ajo ka gusto…Në fund të fundit edhe asaj po ia mbyll gojën, se gjithnjë në këto vjet ka ndejtë duke e brejtë e duke i thënë “Po ec de edhe ti me kohën…”.

Hypën në urban. Paguan. Ulet. Ngrihet. Si robot. Vetja i duket e çbërë. Po sikur?…Sikur ta marrë në telefon drejtorin e të refuzojë?…T’i nxjerrë ndonjë sebep…Fjala vjen edhe të shtiret si i sëmurë…

Ulet nga urbani në një stacion të ndërmjetmë e shkon nga një kabinë telefoni…Se e ndjen se ai orteku i madh i vjedhjes së dikurshme po lëviz, do ta zërë nën vehte e do ta bëjë petë…Bën një hap, dy, tri…Po sikur?…Ndalet…Vajza do të shkojë në universitet, djali që muajin tjetër do të kryej ushtrinë ka për t’u sjellë varavingo rrugëve…Megjithatë ecë drejt kabinës ashtu turbull, si mes një mjegulle.

Tek kabina e telefonit dikush e ka zhgulë aparatin e ka mbetë vetëm kordoni.

Kthehet. Tash urbani është nisur dhe në stacion nuk ka asnjeri. Ecën në këmbë, dhjetë, njëqind, njëmijë hapa. Çdo gjë i duket e tjetërsuar, drurët në trotuare i duken si njerëz e njerëzit si drurë.

Mendon të pijë një kafe. Xhepin e ka të mbushur. Shpirtin e ka të zbrazur. Bosh i duket çdo gjë. Megjithatë këmbët e çojnë në një lokal me kondicioner. Dy tavolina janë të zëna, tjerat janë bosh. Ulet pranë dritares. Kamarieri sa e sheh me atë kostum të dalë boje sikur do t’i thotë “Zotëri a e ke menduar hapin që po hedh?!”. Po ndërkohë që i është afruar tavolinës së tij, Brunos seç i shkrep në çast dhe  i drejtohet në  anglisht. Kamarieri zihet ngushtë, se e ka të vështirë të heqë mantelin e përbuzjes.

Në këtë lokal nuk ka hyrë kurrë. Hyn shumë, shumë rrallë në lokale. Gjithçka qe luks i vërtetë. Në një cep të lokalit dikush i binte pianofortes. Jo larg tij,  sheh një telefon…Po s’ka pse ta kqyrë atë…s’ka asnjë punë me telefonin, as me drejtorin…

Pi kafenë me nge. Mandej porosit një uiski, edhe një tjetër. Zjarri i uiskit ia rrit flakadanët në krahëror. Po dikur e sundon vehten. Ka pi uiskin e katërt dhe është bërë më trim, edhe më kontemporan. Përfundimisht nuk ka punë me telefonin…se me pasë punë me telefonin don me thanë “Baj-baj!” gjithçka…Jo, jo, do ta harrojë këtë fjalë, do ta fshijë nga kujtesa. E thërret kamarierin dhe paguan. Bakshishi e tregon se nuk është ai që duket. Këtë e ka kuptuar fare mirë inxhinieri Bruno Shiroka, pra që nuk është ai që ishte.

Kamarieri e shoqëron deri tek dera. Po ndërsa po bëhej gati të hynte në rrugën përballë lokalit, kalon një kortezh.

Mban qëndrim gatitu, për respekt ndaj të ndjerit.

Po ky është veç një moment. Brunoja përmendet. E shikon në sy kamarierin. Mandej beftë e pyet:

-Di gjë ku është zyra e varrimeve?

-Ja, ajo tek kthesa, – përgjigjet tjetri.

U nis andej nga i tha. Me një mendim në kokë. Do të porosiste arkivolin për vehte, do të shkruante tekstin për lajmërimet, do paguante lokalin për drekën e përmotshme…Xhepin s’e kishte bosh…Xhepin s’do ta kishte bosh…Shpirtin e ndjente bosh…

-Ngjatëjeta, inxhinier Bruno! – e përshëndet dikush.

Nuk i kthen përgjigje. Drejtohet nga zyra e varrimeve. Në derën e xhamtë është varë njoftimi “Non stop”. Bën të çelë derën, po ajo është mbyllë.

Një burrë që shiste misra të pjekur aty pranë e sheh dhe i thotë:

-Nëpunësi i zyrës së varrimeve vdiq sot! Po ty, kush të ka vdekur, inxhinier Brunoja?

Dridhet kur i përmend emrin.

-S’më mban mend? Jam brigadieri i ambalazhimit të uzinës…Eh, inxhinier, inxhinier, si vajti kjo punë!

Këmbët i hedh siç mund t’i hedhë çdo kush që ka zbrazur disa gota.

Nuk i dha përgjigje. Po kokën pas disa hapash e ktheu edhe njëherë nga zyra e varrimeve. Lajmërimi i varur “Non stop” sikur ia bënte me dorë të kthehej se nëpunësi i ri do të paraqitej në çast.

“More, po a ishte inxhinier Brunoja, apo jo?”, dëgjoi dikë të fliste kur u kryqëzuan.

“Jo, jo, nuk jam unë!” i shungulloi në krahëror. “Nuk jam unë, ju betohem!”.

U rrëzua mbi një pellg. Një kalimtar nxitoi ta ndihmonte të ngrihej. E ngriti dhe i erdhi keq që u përbalt ashtu.

KËPUCËT E TURPIT

Kqyr majtas. Kqyr edhe djathtas. I duket se ai që po vjen përballë e njeh. Përderisa e sheh si me vëmendje, me siguri që e njeh. Duhet ta ketë patur nxënës. Vërtetë ishte ashtu. Ai e përshëndeti. I tha mirëmëngjezi profesor.

Profesor zeza ecën edhe pak. Mandej një prapa ktheu. Tash duhet të jetë më i vëmendshëm. Po edhe më i shpejtë.

I afrohet gabit që shet këpucë të përdorura dhe prap, sapo ishte bërë gati të vendoste të ndalej e t’i drejtohej që ta pyeste për këpucët me qafa e me pushin përbrenda, një tjetër përshëndetje. Dreq o punë ! Po aniçka. Do të bëjë edhe një xhiro të vogël deri tek kthesa e radios lokale e mandej patjetër që do të pyes gabin për ato këpucë. I ka parë që dje dhe i kanë pëlqyer. “Firma Gaba, firma Gaba po gjithë qyteti po vishet me mallrat e tyre” – i kish thënë e shoqja dhe ai e dinte se nuk ishte taman-taman ashtu. Kishte plot njerëz që preferonin rroba e këpucë të kushtueshme, tepër të kushtueshme, aq sa rroga mujore e tij.

Teksa po mirrte kthesen tek radioja dëgjoi që dikush e thirri. Njohu zërin  e redaktorit të radios. E thërriste që nga dritarja. Ndjeu një si turbullirë. Dreq o punë, edhe ky na duhej tani!

Polici i shërbimit e lejoi që të afrohej e të komunikonte tek dritarja. U kujtua që kishte bërë një shkrim dhe me siguri që redaktori i radios do t’i thoshte diçka për të. Mbase dhe ndonjë vërejtje. Mbase.. Po jo. Shkrimi ishte transmetuar dhe ai nuk e kishte dëgjuar nga që kishin plot një javë që dritat herë vinin e herë shkonin. E thërriti që të mirrte honorarin.

Hyri në radio me shpresën se së paku diçka do të përballonte me atë honorar.

– Pak, janë, profesor – i tha arkëtarja, – po më mirë se aspak. Sa për të blerë diçka tek gabi, – desh të bënte humor ajo, kur diçka përbrenda i preku profesorit.

Tek gabi…Po ec e afrohu tek gabi, që shet këpucë përballë radios…Se të ishte ndryshe, për një fanellë apo një triko, do të vinte e shoqja…Po këpucët duhen provuar aty, se ndryshe gabi nuk të njeh si ka futur të hollat në xhep…

Bën sikur e ka kuptuar humorin e arkëtares, hedh firmën pa e parë mirë se sa lekë ishin dhe si i ka futur ato në xhep mendon të shkojë diku në ndonjë si rrugë qorre e t’i numrojë. Po, jo, s’do ta bëjë një budallallëk të tillë e të tërheqë vëmendjen e ndonjë hajduti…

Më e mirë do të jetë të presë sa të dalin ata të redaksisë për të pirë kafenë dhe ai t’u afrohet këpucëve. Në fund të fundit le ta shohin, po të mos e shohin ata që e njohin…

Kështu bën. Rri si në skaj të rrugës, medemek se po lexon një artikull gazete. Dy-tre të rinj qeshen me të…

“Ej, xhaxho, je duke e lexuar për së mbrapshti…!”.

O Zot! Ku të futej nga turpi…Ata ikën me mendimin se ai nuk dinte të lexonte…Djersë i kullonin tek sheh me vërejte sa majtas-djathtas se mos e njohu kush…Por jo…Askush nuk e ka parë as e ka njohur…E ndofta të rinjtë që qeshën me të, këtë vit shkollor do t’i ketë studentë…

Ja, vjen edhe çasti i shumëpritur…redaktorët dalin duke u fjalosur e futen me disa bashkëpunëtorë në kafenë përballë…E si për fat të tij, një “Benz” frenon me të shpejtë, përplaset me një tjetër, po pa ndonjë dëm të madh, veçse gjithë ç’qenë erdhën e u mblodhën tej mizë lisi…Kaq desh…Mori zemër dhe iu afrua togut të këpucëve…

Gabi e sheh…Është bërë edhe ai profesor në punën e tij…Prandaj dhe rrogën ia ka rritur pronari me dy mijë të reja në muaj…E kupton se karremi është hedhur…

“Hë, zotëri!”.

Atij i ther fort në zemër! E din fort mirë se përderisa është këtu, nuk është zotëri. Se zotrinjtë nuk blejnë këtu. Për ata është një dyqan përballë universitetit, edhe një në pijacë, edhe tek firma “Fishta”…

Po ky kodosh magjypi përse i flet kështu si ta ketë nën vehte?

“Sa kushtojnë, këto këpucët, zo…”

Nuk ia qet goja fjalën “zotëri”, për gabin…Po pa e nxjerrë mirë as fjalën e parë, gabi e ka kuptuar mirë thelbin e gjithçkaje dhe si një artist ia ka sjellë sa çel e mbyll sytë këpucët e lakmuara…

“Merri, profesor, se i ke lirë falë, vetëm pesëqind lekë…”.

Gabi nis të flasë me të madhe dhe ai e ndjen peshën e turpit. Është hera e parë që ble tek firma “Gabi”, kur e dinte fort mirë se ç’ishin ato rroba. Po s’kishte rrugë tjetër…E bija do të shkonte në gjimnaz dhe donte një palë këpucë…Po ato bënin sa gjysma e rrogës së tij…Pra ai dhe e shoqja do të vishen nga “Gabi”…E di fort mirë se ato këpucë i ka veshur disa herë një kolegu i tij në Vjenë, në Stokholm, pastaj i ka hedhur se ka dalë një model më i mirë…

“Më lirë, pak më lirë…” – sikur i mirret goja, si rëndom nxënësit në provim, duke iu lutur gabit që t’ia ulë pak çmimin.

Gabi e lot pjesën që i ka mbetur. Bën sikur i thotë se kaq dhe  janë falas, mandej sikur don t’ia tërheqë, po profesori…Jo, duhet t’i marrë, se ndofta nesër vjen dhe i merr dikush tjetër…Tek e fundit këtë dimër e shtyn me ta…Mandej sikur i sillet rruga…Përballë shefi i katedrës…Ai dhe e shoqja mbaheshin aman o zot!…Shpesh ai vishte rroba të jashtme, sidomos nga Italia ku kishte një baxhanakun…S’dinte ku ta fuste vehten…Do ta gënjente…Do t’i thoshte se po blinte një palë këpucë për të punuar në kopësht…

Shefi i afrohet togut të këpucëve të firmës “Gabi” pa shikuar as majtas e as djathtas. Është i sigurt në çdo lëvizje, si çdo shef…Profesorit i kanë mbetur këpucët në duart që i dridheshin…Është i bindur se shefi nuk do ia hajë gënjeshtrën…

“More, po kam parë dje një palë këpucë me qafa, me push” – thotë sakaq shefi dhe gabi pa një e pa dy ia merr profesorit dhe ia vë në duar shefit.

“Sapo i la ky zotëriiiaaa – sikur u tall gabi. – Urdhëro e merri.”

Shefi, s’kishte si ta shihte profesorin. Ai, si çdo shef, shihte mallin që do blinte, këpucët.

“Aq sa më the dje?!”.

“Aq. 500 lekë”.

“Epo, mirë!”

Shefi paguan,  i merr këpucët dhe niset në punë të tij.

Nesër ai do të tregojë në katedër se i kishin ardhur nga baxhanaku i tij në Itali.

 

ÇMIMI

Jashtë ende frynte erë, shiu përplasej në xhamat e dritares dhe diku larg vetëtonte.

– S’po di të pushojë, – tha dikush, ngaqë s’kish gjë tjetër më interesante për të thënë.

Askush nuk i pëpëtiu dhe mbase kjo qe përgjigja më e mirë se s’kishte thënë asgjë.

Në përgjithësi qe një heshtje mortore, e përligjur në raste të tilla kur në shtëpi  kthehet e zonja e shtëpisë pasi ka varrosur babain, kur askush nuk mendon gjë tjetër veçse për t’ia lehtësuar disi dhëmbjen.

S’qenë shumë në atë dhomë të mobiluar thjeshtë: ata të dy, pra i zoti i shtëpisë, shkrimtari L., e shoqja, Venera, dhe tre-katër çifte të tjera.

Vajza e  shtëpisë, Bruna,  shkonte e vinte në dhomë. Mbase për moshën e saj të re e ndjente vehten disi të tepërt në atë ambient ku dikush shikonte tavanin, dikush thyente gishtërinjtë deri në bezdi e dikush tjetër shikonte si idiot mbulesën e tavolinës.

– Ka qenë burrë i mirë!, – tha dikush dhe meqë edhe kjo nuk qe një e pathënë në ato ditë, nuk pat ndonjë vazhdim.

– Vdes ai që harrohet, – tha dhëndri i shtëpisë.

Shkrimtari L. u kërkoi të falur një minutë të dilte nga dhoma.

U vendos një heshtje e rëndë, e zakonshme në raste të tilla. Po si për t’u ardhur në ndihmë, ra zilja e telefonit.

Receptorin e mori vajza dhe si e dëgjoi tjetrin pak, pa komunikuar, e uli atë me nervozizëm.

Nuk qe rasti për të hyrë në biseda pa bereqet. Qyteti sapo kish instaluar një central modern, çereku i familjeve u bënë pajtimtarë dhe për të thyer heshtjen telefonike shekullore, bënin e ç’bënin, njoftë e pa njoftë, talleshin me njëri-tjetrin deri në mesnatë.

– U tallën prap? – e pyeti lehtë xhaxhai Brunën.

– Po, po kësaj radhe italisht…

– Në italisht?…

– Ëhëëë, madje e hiqte vehten si president i lidhjes së shkrimtarëve të Veriut…

– Prit kur të bijë prap zilja e telefonit, – tha xhaxhesha.

– Kush qe? – pyeti shkrimtari L. tek hynte në dhomë.

– Ndonjë malok me siguri! – tha dikush me mllef! – Pa le, pa le, po kanë mësuar disa fjalë në italisht dhe na shfaqen herë si presidentë e herë si pronarë. Pika!

– Ky na e hiqte vehten si president i një shoqate shkrimtarësh! – tha me një tis talljeje të lehtë Bruna.

Dhe fjalët nuk ishin shuar ende kur cërr-cërri i telefonit fluturoi si zog në hapësirën e dhomës.

Venera, si tip impulsiv, u ngrit nga poltroni, dëgjoi tjetrin të prezantohej si president, po s’desh të mësonte më tepër, seç i tha dha e uli sërish receptorin.

– Prap, ai, presidenti?

– Bile fliste si me politesë…

– Në italisht? – e pyeti kunati.

– Po, po, me një italishte të kulluar…

– Mooos!…- lëshoi një si ofshamë shkrimtari L. dhe të gjithë kthyen kokën nga ai. – Ju harroni se ne kemi njerëz në Itali, mbase ndonjërit prej tyre…

Nuk ia nxorri goja të thoshte “i ka ndodhur ndonjë gjë e keqe”, po ngaqë të gjithë e nënkuptuan, në fytyrat e secilit u  vendos një gjendje e re, e tensionuar. Tani sikur të gjithë luteshin që telefoni të binte prap, sa më parë, që të çliroheshin nga ai ankth që i pushtoi në çast.

Cërr, cëëër!

Bruna nxitoi ta ngrinte receptorin.

– Ah, po, po, zoti president, familja e shkrimtarit L. …Ashtu?…Gëzohem shumë…Po, po, patjetër, ia them unë të gjitha…Po…Sigurisht…Ja, dhe numrin tuaj të telefonit e shkrova…Patjetër!…

Ndjehej që kishin të bënin me një lajm të  mirë, përderisa fytyra e tërë qënia e Brunës mori një dritë të re.

– Babi, ke fituar çmim në Itali me tregimin …

Dhëndërri i shtëpisë,  si më i potershëm, u ngrit  dhe i dha dorën, pastaj me radhë të gjithë. Lajmi që erdhi përtej detit, i ngjau një rryme të ngrohtë që shkrin gjithë hejet që varen deri poshtë në këmbët e përrenjve alpinë.

– Tregim? Po ti s’na ke thënë që ke dërguar gjë në Itali….

– Kur e shkrove?

Tani pyetje të tilla ishin të natyrshme dhe shkrimtari L.  përpiqej që secilit t’i tregonte zanafillën e dërgimit në atë konkurs të tregimit “Kambanat e heshtjes”.

– Tha ndonjë gjë tjetër? – pyeti Brunën vëllai i shkrimtarit L. dhe të gjithë e kuptuan se tani e kishte fjalën për presidentin e përtej detit.

– Ah, po, presidenti tha se “Kambanat e heshtjes” kishte shkaktuar një emocion të veçantë te anëtarët e jurisë dhe se ceremonia e dorëzimit të çmimeve bëhet këtë të djelë pasdreke. Të presin, baba!

Teksa e bija artikuloi fjalitë e fundit, shkrimtarit L. iu  suall dhoma. Njerëzit, orenditë, gjithçka, morën tjetër trajtë. Shpirti i tij tani i ngjante një moloje ku ankorohej vetëm anija e turpit. Bulëza djerse ia mbuluan ballin dhe sigurisht qe një gjendje shpirtërore që nuk mund të fshihej.

– Po ti je mbytur në djersë? – i tha e shoqja e shqetësuar.

– Epo këto janë të natyrshme, moj Flora, – ndërhyri kunata, – na mbuluan ne emocionet e jo…

– Po dal pak në koridor, – tha më së fundi shkrimtari L., në vend që, fjala vjen, të thoshte po e çel dritaren sa të marr pak ajër.

Po as këtë s’kish si ta bënte atë çast. Shiu vazhdonte të përplasej turrshëm në xhame dhe ca kokrra breshëri kërcenin në parvazin e gjërë të saj.

“O Zot! Përse u bëra shkrimtar?” – tha me vehte dhe si për inerci dora i shkoi në xhepat bosh.

Ishin më bosh se kurrë. Edhe ato pak të holla që i pat ndarë mënjanë për të përballuar disi botimin e romanit “Askushi” i shkuan në disa shpenzime të paparashikuara dhe tani…O Zot! Përse, përse kështu? Me se të shkonte në Itali, kur fare mirë dihej se së paku një pesëqind dollarësh duhej?

– Hë? Të kaloi? – dëgjoi zërin e të vëllait.

– Më duket se po.

– Si të erdhi? Mbase nga emocioni?

– Mbase…

– Ti s’ke vizë për Itali.

– E pamundur të shkoj. Edhe për mungesën e vizës.

– Po mbase si fitues i një çmimi ndërkombëtar bëjnë përjashtim…

– Edhe mundet…

– Me sa di unë Soros-i të hap rrugë në këso raste…- tha dikush tjetër, një pronar i një dyqani bulmeti, që fare mirë mund t’i thoshte shkrimtarit L. “Mos u shqetëso, babush, ti rregullo punën e vizës, pa dollarët…”.

Pyetje, përgjigje dhe jashtë ca riga shiu në xhamat e dritares duralumini.

– Më duket se shiu pushoi, – tha motra e shkrimtarit L., natyrisht aq e gëzuar për të çmimin e të vëllait.

– Atëhere duhet të nxitojmë, – ia priti i shoqi dhe kështu çiftet e ngritën dhe dolën.

Si ikën çiftet, në shtëpi mbetën ata të tre: shkrimtari L., Bruna dhe e shoqja.

– Çfarë ke? – e pyeti zonja e shtëpisë, pasi në sy ia lexonte shqetësimin.

– Përse më pyet kur e di përgjigjen? – tha ai dhe ndjeu se nuk bëri mirë që u ngrys ashtu në sy të së bijës.

– More të rregullohet puna e vizës se të tjerat do t’i ndreqim.

– Një fjalë goje, së paku duhen pesëqind dollarë.

– Pesëmijë qofshin e ti do të shkosh!

Në një natë tjetër do t’i thoshte “Po ti s’je e bija e Kontit të Monte Kristos”, ndërsa tani krahasime me babain e saj të vdekur nuk ishin me vend.

– Tha që do të dërgojnë faks? – pyeti të bijën.

– Po, – iu përgjegj Bruna, – një faks do t’ia nisin edhe konsullatës.

Vonë ranë për të fjetur. “Kambanat e heshtjes” tani gjëmonin në shpirtin e tij. Planet për botimin e romanit “Askushi” i ngjanin shtratit të një lumi që i ndrrojnë drejtimin. Edhe më tej: sikur t’i jepnin vizën në konsullatë e të mirrte diku borxh sa për të vajtur në Itali, s’do mund ta ngrinte kokën për një kohë të gjatë.

– Fli! – i tha e shoqja dhe shoi abazhurin e saj.

– Jo! – iu përgjigj ai, – do të lexoj edhe pak.

Jashtë kishte kohë që furtuna kishte pushuar, ndërsa në në detin e shpirtit të tij ajo ngrinte stërkalat e dallgëve në qiell ku klithnin ca çafka si shpirtëra të trëmbur.

Mëngjesi i ditës së nesërme gdhiu si një mrekulli. Pas natës me furtunë, ajri qe i pastër, gjithçka e tejdukshme, aq sa tani mund të kundroje kurninë e vargmaleve që e rrethonin qytetin si një amfiteatër antik.

Në gjimnazin ku punonte, atë ditë nuk kishte mësim. Do të rrinte një orë në bibliotekë dhe pastaj do të shkonte të pinte një kafe tek “Mjelma” ku mblidheshin me disa shkrimtarë e gazetarë.

– Mirë mëngjesi profesor! – sekush e përshëndeti.

– Mirë mëngjesi! – ia ktheu pa e pasur fare mendjen se me kë foli.

Nuk e kuptoi se si kishte kaluar me biçikletë as dy kryqëzimet e rrugëve ku vlonin makinat e motoçikletat, as librarinë “Dielli”, as kioskën ku shiste qebapë një mik i tij…Nuk kuptonte asgjë…Vehtja i dukej bosh, bosh, krejt bosh…

“E hënë, e martë, e mërkurë, e enjte, e premte, e shtunë…”. Sigurisht që kishte folur me vehte, përderisa një fëmijë që po kalonte bri tij me biçikletë i tha: “Harrove të djelën, profesor!”.

“Oh, po, e djela…Në të djelën ata do të mblidhen në një sallë luksoze për të ndarë çmimet e  konkursit ndërkombëtar…Diku do të lihet një vend bosh edhe për të…Bosh, bosh, bosh…Kushedi si do justifikohej mosardhja…Mbase dikush dhe do mendojë se ky filan shkrimtar nga Shqipëria u nis me të tjerët me gomone…Një shkrimtar me gomone…”.

Desh u përplas me një veturë të parkuar.

Pranë shkollës ndrroi rrugë. Ishte krejt i turbulluar dhe në atë gjendje s’kish si të hynte në shkollë…

Eci ashtu në tym, pa ditur se ku. Mandej, siç duket sytë i zunë diku emrin “Kafe”, u ndal, mbështeti biçikletën tek një kolonë, e kyçi dhe hyri.

Ishte e para herë që shkelte në atë lokal. Që tek hyrja i  pëlqeu. Ishte një gërshetim harmonik i modernes me traditën, diçka mes gurit, mermerit e drurit dhe ajo ujëvara që rridhte në mes të lokalit sikur ia lehtësoi shpirtin.

– Një konjak “Skenderbeu”, – porositi. – Edhe një ekspres.

Ndezi një cigare.

– Profesor, mirë se erdhe! – dëgjoi dikë që e përshëndeti.

Në të vërtetë nuk hyri me shpresën për të patur dikë në tavolinë, por më tepër të ndryshonte disi atë rutinën e përditshme të rrugës së shkollës.

Djaloshin e panjohur e ftoi që të ulej.

– Ah, me kënaqësi, profesor, por me një kusht!

Edhe pse si natyrë qe liberal, bisedat me kusht që ishin bërë si të modës, nuk i parapëlqente dhe e irritonin.

Tjetri e kuptoi hapin  e gabuar që hodhi dhe s’e pat për gjë që të tërhiqej.

– Nuk e kisha që t’u fyej, profesor, por nga respekti dhe një borxh që kam ndaj jush…

– Ndaj meje?! – pyeti më i habitur se  kurrë,  pasi bashkëbiseduesin nuk e njihte. Megjithatë, mbase dhe për kortezi, i hodhi një sy.

– Nuk më mbani fare ndër mend, profesor?

– …………………………..

Kishte kaq vite mësues dhe me një pyetje të tillë ishte përballur kushedi sa herë. Po djaloshin që kishte përpara, me ato flokë të gjatë e duart e mbushura me unaza, me një varëse të trashë ari në qafë, nuk e kujtonte. Epo ishin qindra e qindra nxënës që kishte kaluar nepër duart e tij.

– Joooo!

– Oh, padyshim që s’u kam lënë ndonjë kujtim të  mirë…Madje ju më mbetët…Të vetmin në klasë, në vitin e tretë…

– Ah, po, tani po…  – u kujtua shkrimtari L., pasi gjatë dhjetë viteve në atë shkollë kishte mbetur në klasë aq pak nxënës sa nuk bënin as sa gishtat e duarve të tij.

– Po më bëtë një nder të madh, profesor!

– Si?…

– Bep Hysa, profesor! – u prezantua, ndërkohë që kamarieri kish vënë para tij një shishe uiski dhe dy gota e një ekspres për profesorin.

– Ah, tashti po, të kujtoj.

– Gjithçka në këtë tavolinë paguhet nga unë! – tha më së fundi i sapoardhuri..

– Oh, jo,  – tha shkrimtari L., megjithëse e dinte fare mirë se uiski në lokale të tilla qe tepër i shtrenjtë, – paguaj unë.

– Kjo s’është asgjë, profesor! – vazhdoi djaloshi që s’jepte as për tridhjetë vjeç, – Gjithnjë jam matur të vij e të marr në shkollë, po si të them, edhe më vinte turp, edhe mendoja se nuk do të pranoje të uleshe në një tavolinë me mua…Po ndera që më keni bërë…

– Nuk po të kuptoj, – e ndërpreu shkrimtari L., duke dyshuar se mos kishte rënë në rrjetën e ndonjë gracke talljeje.

– Sa e mora vesh se më kishe mbetur, mblodha ca vagabondë në lagje dhe desh dola me ta të të rrihja…Po si të them…Më vjen turp tani…Babait të njërit prej tyre ju i kishit bërë një nder dhe…ndrruam mendim…Kështu e kishim…Të nesërmen…Ç’të të them…ashtu na erdhi rasti dhe me tre prej tyre ia hipëm një gomoneje dhe zbritëm në Itali…mandej prej aty në Zvicër…Më eci mbarë në Zvicër, profesor…

Tani shkrimtari L. qe kthjelluar. I kujtohej fare mirë si nxënës. Tapë fare. I shthurur në gojë. Drogaxhi. Ngacmues vajzash.

– Në Zvicër? – se si pyeti, në vend që fjala vjen ta pyeste “Me drogë, në Zvicër?”.

– Tani kam këtë lokal. Sipër hotel. Kam edhe një pikë karburanti në rrugën nacionale.

Shkrimtari L. ndjeu një shtërngim në zemër. Një jetë që jepte mësim në gjimnazet e qytetit dhe pasuria e vetme e tij ishte biblioteka personale. Qe aq i pasur sa s’kish për të përballuar një udhëtim jashtë shteti, s’kishte para të botonte një roman…

E ndjeu vehten të mbushur në djersë, ashtu si një natë më parë kur mori vesh për fitimin e çmimit.

– Profesor, nuk e ndjeni vehten mirë?

“O Zot, O Zot! Po si mund ta ndjej vehten mirë, si?!”. Para tij qëndronte një fundrrinë e shoqërisë që qe bëri zotëri në xhep e në prona, kurse ai…Ai e gjithë shokët e tij…

“Të pabrekë ju gjeti dreka, milionerë iu gjeti darka…” – se si iu kujtua ky varg i Ali Asllanit dhe mendoi se nuk ishte gabuar kurrë kur e mbronte me zjarr këtë poet që ende përmendej shkarazi në letërsi.

Përtypi disa rrokje si bëlbak, që mbase vetëdija e tij i formuloi në fjalë, por goja nuk ia nxori.

Tjetri e kuptoi se në atë prezantim të tij diçka nuk shkonte, prandaj shtoi:

– Edhe jam martuar, – si të donte ta bindëte profesorin e tij të dikurshëm se tani nuk ish më ai i pari, qe bërë familjar dhe kish nisur rrugë të mbarë.

– Gëzohem! – tha ashtu më kot shkrimtari L. dhe mezi ç’po priste  ta mbaronte kafenë, të ngrihej e të dilte nga lokali.

– Profesor, në do ma kuptoni drejt, unë e kam një detyrim të madh ndaj jush…

– Ma thatë edhe qëparë, po nuk ju kuptoj…

– Fare e thjeshtë, profesor, fare e thjeshtë…Sikur unë të isha si shokët…S’di si t’ua spjegoj…Unë në klasë kam patur Kastriot Malin…Të kujtohet?

– Uh, si ta harroj një nga nxënësit më të mirë…poetin e ri…

– E kreu universitetin për letërsi, profesor, vjen ndonjëherë e pi kafe këtu…Madje disa herë i kam dhënë edhe borxh…Se më një rrogë mësuesi, profesor, ç’të bëjë më parë i shkreti!…Shkurt, i varfër qe, më i varfër u bë pas universitetit që kreu…Se edhe është fejuar…Po edhe libra do të blejë…

Shkrimtari L. ndjeu që sërish e mbytën djersët. Ujëvara para tij i dukej se nuk rridhte ujë, po një pluhur të bardhë që quhet drogë…Qe si pahu i miellit në mulli…

– Pra, sikur të më kaloje profesor, edhe unë do të isha i varfër si Kastrioti, gati si të gjithë shokët e klasës…U drobita sa në Itali e aq në Zvicër, po në fund të fundit…Jetoj, profesor, jetoj mirë…Verën e kaloj në plazhin e Velipojës, pasi atje kam ndërtuar një motel…Një hyrje e mbaj për vehte, pesë të tjerat i  lëshoj për pushuesit…Si thua, profesor, a do të pranonit që t’u sponsorizoja botimin e romanit “Askushi”?…

– Si? – pyeti mes një tronditjeje e befasie shkrimtari L.

– E dëgjova intervistën që dhatë të mërkurën në radio, profesor…Ju folët për romanin tuaj dhe mua më çmendi titulli i tij…Se njëfarësoj, profesor, edhe unë isha askushi, po ju me drejtësinë tuaj më hapët një shteg që të bëhesha dikushi…Vërtetë ju në intervistë nuk kërkuat ndihmë financiare, po unë nga ç’thatë e kuptova mirë se e kishit të pamundur ta botonit…Tani vërtetë unë s’merrem me lexime se kurrë s’kam arritur ta lexoj një libër deri në fund, po këtë sponsorizim do ta bëja me dëshirë…Për mua janë burrnut në hundë njëmijë dollarë…

Shkrimtari L. shikoi nga ujëvara…Rridhte…

U ngrit.

– Profesor?!

“Me 500 dollarë të dielën mund të shkonte e të qëndronte disa ditë në Itali…Me 1000 dollarë e shtypte romanin…Me të ardhurat e tij mund të përballonte edhe vëllime të tjera…”.

– Edhe një shoku im tregtar sponsorizoi një spektakël, një tjetër një libër, madje mburret duke treguar se ia kanë shkruar edhe emrin aty…Po sidoqoftë, profesor, ju mund edhe të mos e shkruani emrin tim…

Shkrimtari L. u ngrit nga tavolina, tundi kokën në shenjë përshëndetjeje dhe doli. Dhe eci. Vetja i dukej si sonambul. Rrugët jashtë i kryqëzoheshin, edhe pse aty kurrë nuk kishte patur kryqëzim. Ishte në udhëkryq. Nga të shkonte?

Pas shpinës së tij ishte ujëvara që rridhte me stërkala…

VRASJA E POETIT

Rrugëza që të çonte në shtëpinë e poetit rrethohej nga mure me gurë Kiri, në plasat e të cilëve trumcakët kishin bërë kaq shumë fole sa vazhdimisht kur dikush ia behte në krye të saj, ndjehej rrahja e krahëve të tyre njëherësh, sa të shkonte thellë deri në shpirt. Ajo qe e shtruar me kalldrëm, që më së shumti zbulohej në mes ku rrihte këmba, pasi anash qe mbuluar nga bari. Mbase ishte e vetmja rruginë në qytet që nuk u asfaltua, aq sa njëherë pat tërhequr edhe vëmendjen e një regjisori të kinostudios për të xhiruar një skenë ku çuditërisht personazh qe një rilindas. Teksa xhirohej, rilindasi thoshte disa fjalë që Poeti ishte i bindur se nuk i kishte thënë kurrë. E kjo e irritonte.

Edhe pse njihej si poet, askush në qytet nuk dinte të thoshte se cili ishte libri me vjersha që kishte botuar. Se, në të vërtetë, ai s’kishte dalë me libër më vehte. Hera-herës shfaqej në faqet e shtypit letrar me ndonjë cikël vjershash,  shkaktonte gjithnjë  diskutime me metaforat aq të goditura, mandej humbëte për muaj të tërë e s’bëhej i gjallë. Askush nuk mund të thoshte, gjithashtu saktë, se  si e kishte ndërtuar jetën, larg njerëzve, në një shtëpi përdhese që s’mbahej mend qëkur qe ndërtuar e s’kuptohej se si mund të qëndronte në këmbë, aq sa, kur qe i ati gjallë, bëri kërkesë për strehim dhe një komision shtetëror shtëpinë e pat klasifikuar me rrezik shembjeje. Po babai vdiq e ai s’çau kokën për të kërkuar atë që i jepte ligji, edhe pse tavani i ulët i shtëpisë, si i anijeve të vogla të peshkimit, pat bërë bark, muret qenë çarë si pas një tërmeti dhe lagështira i qe ngjitur mureve deri lart.

Një herë desh të bënte çap të shkonte tek zyrat e strehimit, po i qe kthyer mendja: si mund ta duronte nëpunësin e strehimit me atë cigare që s’e hiqte kurrë nga buza, prepotencën e tij?! Po edhe  sikur ta kapërcente veten, si mund të jetonte dot pa blirin e moçëm që në pranverë të dehte me erën e tij? Si mund të jetonte pa rrahjet e krahëve të zogjve kur ai hynte apo dilte nga rrugina, si mund të duronte përplasjet e enëve nepër apartamente në drekë e në darkë, lajmet e Radio Tiranës që ushtonin drekë për drekë e darkë për darkë.

S’qe Rubinson Kruzo. Të tillë s’e donte veten kurrë! Mes njerëzve ishte. Kishte Jetën në shtypshkronjë, kishte Sandrin, korektorin e gazetës, me të cilin shpesh edhe në shtëpi e kthenin nga një gotë, Gudin në Tiranë, që shkruante një poezi krejt të veçantë nga të tjerët, po që kish frikë t’i publikonte, se e pësonte si Visari e Xhevahiri, kishte ata mijëra e mijëra bashkëqytetarë që të heshtur hypnin në urbanet e mëngjesit me bukën nën sqetull.

Ishte si enigmë për shumë qytetarë. E ndjente se ç’fatkeqësi ishte për një krijues të jetonte në një qytet të vogël, ku njëshi bëhej dy e më shumë, nga kërkonin të ngriheshin nga zeroja. Po megjithatë këto, se dinin apo s’dinin të tjerët gjë,  aq më shumë se ç’opinionin kishin për të, as që kishin më të vogël rëndësi për poetin. Bile shpërfillja që ai shfaqte ndaj njerëzve që s’kishin bërë kurrënjë hajr në jetë e që mirreshin me pësh-pëshe e punët e të tjerëve, shprehej jo vetëm në mimikë, por edhe në fjalën “zero” që përcillte për ndonjërin, sa thonin se në një pijetore të periferisë, ku kushedi se si kish hyrë, dikush ia kishte sjellë me shputë fytyrës sa e kish bërë të mos thoshte as gëk e as mëk.

Po më shumë kjo për Dolf Kolën e Maks Tymin qe  një shpifje, sepse nëse qe puna për goditje, atë ia kishin dhënë ata e vetëm ata me dy tri barcoleta që kishin nxjerrë ndaj tij. Po si për dreq, ato, e bënë të njohur në tërë qytetin, e ngaqë ishin me spec dhe mund të hapnin rrugë për shumë interpretime, Poeti u detyrua që në një diskutim letrar që u bë për vëllimin e parë të një inxhinieri gjeolog, ta niste diskutimin e tij me ata që zhgarravisnin barcoleta kundër tij. Kjo, si të thuash i vuri kapak çdo hamendjeje për ta bërë atë  personazh të barcoletave që, siç tha në diskutimin e tij kryetari i degës së lidhjes së shkrimtarëve të qytetit, çonin ujë në mullirin e armikut.

Poeti qe fillikat; nëna e kish lënë të vogël, babain e humbi në një aksident automobilistik, motra e vetme iku me një  montator të hidrocentralit dhe kështu ai një ditë e pa vehten krejt të vetmuar. Shpesh herë e kishte dashur vetminë Kur ishin të gjithë tubë në shtëpi priste sa t’i zinte gjumi e të shkruante diçka që i shkrepte në mendje, por kur mbeti fillikat në këtë botë, vetmia e rrethoi të tërin dhe me ditë të tëra i hiqte çdo dëshirë për të hedhur qoftë edhe një varg në letrën e bardhë.

Pra tani  kishte më shumë kohë të mendonte për Jetën.

Me Jetën punonte në shtypshkronjë, ajo rradhiste në linotip, ai korrektonte gazetën. Puna i lidhte, pasi çdo gjë që rradhiste Jeta, e nxirrte në tampon një mjeshtër dhe ia sillte për korrekturë Poetit. Në fakt aty askush nuk e trajtonte si të tillë, aq më shumë brigadieri, që bënte e ç’bënte dhe i rraste jo aksione të djelave, jo të ngarkonte  makinat me librat e blloqet që shtypeshin,  jo…gjithnjë me sebepin se ai beqar ishte, por edhe nën preteksin se shumica aty ishin gra…Nejse, ai i duronte, deri një ditë që i tha “Maskara!” dhe kjo u bë shkak të provokohej një mbledhje e stërgjatur.

– Unë propozoj që të shkojë tre muaj në fermën bujqësore…Aty edhe njeh më mirë jetën, edhe… – pat propozuar brigadieri.

– Unë…

– Unë…

– Domethënë nuk ka tjetër propozim?! – pyeti më së fundi kryetari i sindikatës.

– Kam unë, – u dëgjua zëri i Jetës.

– Urdhëroni, shoqja Jeta, – tha drejtori që nga presidiumi i mbledhjes dhe, ndërsa ajo po ngrihej e skuqur në fytyrë, ai i tregoi të deleguarit  se Jeta ishte mbesa e një veterani të njohur të qytetit…

– Propozimi që bën brigadieri i repartit, – tha ajo duke u futur drejt e në temë, – mua më duket hakmarrës dhe aspak i drejtë…

Në sallën e mbledhjeve u ndje një përpushje, disa miratonin, disa të tjerë seç thonin.

– Duhet ta argumentoni atë që thoni, – ndërhyri si me të butë i deleguari, më shumë i befasuar se si mbesa e një veterani dilte kundra një tipografi me aq përvojë, siç ishte brigadieri i repartit të radhimit.

– Po, ja, shoku i deleguar, brigadieri ynë duke shfrytëzuar postin që  mba, i jep të bëjë disa punë jashtë detyrës së tij. Pastaj ai është edhe poet…

– Poet? – pyeti i deleguari.

– Po ju, nuk e lexoni “Dritën”? – pyeti Jeta me naivitetin e një vajze të re, të ardhur nga gjimnazi, ku leximi i librave dhe i gazetave letrare qe një lloj “gare” mes nxënësve.

– Lexoj “Zërin e  Popullit”, moj vajzë, po ti na argumento ato që thua…

Jeta bëri një përpjekje të thoshte diçka, pastaj u ngrit një servil i brigadierit dhe Poeti ngaqë s’u durua më e tha: “Edhe ti një maskara je, si brigadieri!”. U ngrit vrikthi nga vendi, desh të thosh diçka tjetër, u frenua, mori pardesynë që e pat hedhur në shpinën e karrikes dhe doli nga salla e mbledhjes si furtunë. Nga pas dëgjonte zërin e drejtorit ta  thërriste, pastaj atë të sekretarit të partisë…

– Ky rebelim nuk është i rastit! – tha me një ton solemn i deleguari dhe la të kuptohej se grushti i hekurt i diktaturës së proletariatit do të shtypte cilindo që do të guxonte të ngrinte kokën.

Kësisoj askujt nuk ia mbajti të ngrihej më. Nënteksti i të deleguarit qe i qartë, vendimi ndaj Poetit i prerë: “Gjashtë muaj në fermë!”.

Kushedi se si do të kishte vajtur puna e tij nëse një rrjedhë tjetër e kohës  të mos pezullonte vendimin e asaj mbledhjeje…

Njerëzit pas disa ditësh dolën në demonstratë, u krijuan partitë e para dhe po frynte një erë e re.

Poeti e ndjente vehten si në një tjetër jetë. Tani mund të shkruante  pa çensurë. Sa ia kishte pasë drojën keqinterpretimeve të cikleve poetike të botuara, po një kritikë pozitive e një shkrimtari të njohur, iu bë mburojë  për një kohë të mirë. Ndërsa tani…E kaptoi me një frymë rrugicën, nuk kujtohej mirë në derën e kishte mbyllur apo jo, u ul në tavolinë dhe mbushi disa fletë të bardha. Shkruaj e hidh në tokë, siç e kish zakon, po për fat poezitë qenë të shkurta se të qe prozë, ec e gjejua fillin.

Aty në dhomë nuk qe kurrë rregull. Rregull kish veç poezia e tij.

Dikur u kujtua se kishte shkruar shumë, shumë.

U përpoq t’i mblidhte e t’i sistemonte poezitë. I hodhi një sy njërës fletë. Diçka kishte bërë…Ishte hera e parë që i thoshte vehtes se kishte bërë diçka, pasi gjithnjë herë të tjera thoshte se qenë veç zhgarravina poetike.

Mori makinën e shkrimit dhe nisi t’i daktilografojë. Harroi se sa ishte ora dhe u befasua kur dëgjoi sirenën e trenit.

Po zbardhte.

Shkëputi disa fletë dhe vendosi t’i dërgojë tek gazeta lokale që herë pas here botonte cikle poetike.

Kryeredaktori, një njeri kallp që ai e dyshonte edhe për spiun, ia mori ciklin duke shpërvjelë buzët, po dhe me një mendim në kokë që të mund ta vinte nën zgjedhën e diktatit të tij. Madje një ditë më parë edhe i ishte përshkuar në mendje që ta ftonte e t’i propozonte ta kishte korrespondent ose dhe redaktor të tij. Prandaj, në çast e qortoi veten që s’mundi të komandojë buzët.

– Ciklin me vjersha do ta botoj në numrin e ardhshëm, – i tha pa i hedhur qoftë edhe një sy, – po unë do të dëshiroja që sëbashku ta thellonim bashkëpunimin.

Poeti seç ndjeu kur ai me indiferencën karakteristike të një eprori, e hodhi ciklin mbi ca shkrime të bëra gati mbase për atë numur gazete. Iu duk se ashtu, pa pikë mëshire i hodhi shpirtin e tij, por edhe iu ngrit një hije dyshimi se për çfarë arsyeje, edhe pa i parë fare, t’i botonte apriori.

– Mund të sjell edhe një tregim më vonë, – tha poeti, – tërësisht pa vetëdije se përse po e bënte kryeredaktori atë konçesion.

– Po edhe ndonjë artikull… – ndërhyri tjetri, tanimë jo me atë politesën e mëparshme.

– Artikull? – pyeti poeti dhe se si iu duk, se ai që njeri që kishte përpara e çvleftësoi tërësisht. Shpeshherë i qe sjellë ndër mend ajo se çfarë i bashkonte dhe i ndante shkrimtarët nga gazetarët dhe më së fundi qe bindur se shkrimtarët e vërtetë i përkisnin përjetësisë, ndërsa gazetarë ishin të përkohshëm në rrugën e krijimtarisë, por të përkohshëm të domosdoshëm…Ky njeri sikur po kërkonte ta vdiste.

– Po unë…

Desh ta vazhdonte edhe më gjatë mendimi, t’i argumentonte tjetrit se ai e kish të vështirë, tepër të vështirë të zhgarraviste artikuj…Po ai që kishte përballë sikur i kish vënë një kusht për t’i botuar ciklin me vjersha, pra nëse ai do të pranonte të shkruante artikuj për të…

– Duke qenë pranë meje, edhe poezi do të botosh më shumë…Se të jemi realistë, në këto ditë…

Mbase desh të vazhdonte  “…kush ça buthën për poezinë…”, po e frenoi veten nga një ngritje e vrullshme e kokës së poetit.

O zot! Poeti e ndjente se ky njeri donta ta shtypte…

Zgjati dorën dhe e mori ciklin me vjersha…Tjetri mendoi se mos desh t’i hidhte ndonjë sy, se mos desh të shtonte a të hiqte diçka…Nga trillet e poetëve kish mësuar aq shumë, edhe pse e dinte se ky poet qe ndryshe nga të tjerët…

Poeti u ngrit dhe ashtu turrshëm siç kishte hyrë, ashtu dhe u ngrit e doli.

Kryeredaktori s’pat kohë as t’i thoshte ç’po bënte, pasi dera e zyrës së tij u përplas dhe një shkulm ere mori ca fletë që qenë mbi tavolinë dhe shkapërdau nepër dysheme.

“Në djall të vesh me gjithë poezitë e tua!” – shau me mend dhe iu fal zotit që tjetri nuk lëshoi ndonjë nga ato sharjet e tij karakteristike sa ta çbënte në sytë e redaktorëve që punonin me dyert e zyrave të hapura.

“Në djall të vesh me gjithë këtë paçavuren tënde!” – shau kësaj radhe me vete Poeti dhe doli në rrugë. “Idiot! Maskara!!” – shau dhe mësuesi plak i matematikës që po kalonte në rrugë qe i bindur se nuk e kishte me të.

“S’do të botoj më kurrë nepër gazeta!” – tha me një betim solemn dhe ndërkaq i erdhi në mendje që vjershat e asaj nate, që bëheshin mbi pesëdhjetë, t’i sistemonte dhe t’i botonte në një vëllim.

Mbase nga ky vendim që mori në çast, këmbët e futën në rrugën që të çonte tek shtypshkronja. Në fund të fundit edhe sikur të mos e mirrte këtë vendim, atje i duhej të shkonte. Nuk kishte ndonjë burim që të përballonte jetën dhe…

– Mirëmëngjesi, zoti…

Qe një zë i njohur, tepër i njohur për të, pa lëng jete, një zë që me vite e me vite sikur e kish gërryer që në kockë.

Brigadieri. Që përpiqej t’i buzëqeshte.

Se si iu suallën në kujtesë sa e sa episode të pakëndshme me të…Mandej sytë e Jetës…mandej prap ai…

E pa me neveri e përbuzje të përzier bashkë.

– Duhet të shkosh pak nga llogaria…

O zot! Po ç’donte ky njeri prap me të, ç’lidhje kishte? Ç’mund të bënte në llogari? Përse? Mos kish mbetur në ndonjë boredero pa hedhur firmë…Shpesh harronte dhe ia sillnin borderonë më vonë…Apo mos kish kurdisur ai ndonjë gjë?…

Nuk e ktheu kokën nga ai fare.

Llogaritarja qe një grua e fisme. E rreptë në hesape, po me botë e shpirt. Madje edhe admiruese e letërsisë, diçka e veçantë tek njerëzit me maje të mprehtë kalemi.

– Oh, sa mirë! – e shprehu haptasi gëzimin tek e pa poetin në prag të derës së zyrës së saj të vogël. – Vetëm ti kishe mbetur pa e marrë rrogën e këtij pesëmbëdhjetë ditëshi…

– Po unë?…

– Do të thuash se nuk ke punuar…Po këtu veç tetë punëtorë punojnë…Linotipistja, dy faqosës, dy makinistë…Rrogat i marrin dyzet e tre…

Koha qe kthyer përmbys.  Gjithçka përmbys. Përmbys edhe…

– Jo!, – mërmëriti, – Jo! Jo! – tha me një vendosmëri që shprehej hapur. – Nuk mundem, zonja…

Ajo desh t’i bënte sqarimin përkatës, po ai…

– Jeta!

Para saj kishte ardhur Jeta. Mbase dikush i kish thënë se kish ardhur ai dhe…

– Erdhe për rrogën? – pyeti ajo, pasi para llogaritares ai nuk do të kish tjetër punë.

– Jo, erdha për ty!

Llogaritarja çakërriti sytë. Diçka kish kuptuar që atëhere kur Jeta iu vu në krah në mbledhjen e kolektivit, po gjithçka erdh duke u shuar pasi Poeti rrallë e më rrallë shkelte në shtypshkronjë. Kurse tani…

– Nuk e di, po sikur të më rradhisësh në linotip librin me vjersha.

Jeta u çel. As rudina nuk çel më bukur. Fytyra i mori një dritë, taman si rudina kur puthet me rrezet e diellit, kur laureshat zgjohen nga agu i ditës dhe kur krahu i një pulëbardhe çek dallgët që lozin ëmbël me bregun. Mbase e kish ëndërruar një ditë të tillë, mbase shpresonte se edhe ajo vjersha që i kish kushtuar asaj…Ai nuk ia kish thënë, po pasi ia kish lexuar një nate gazete, e kish kuptuar fare mirë se ç’zjarr shpërthente në shpirtin e tij, se  në çdo varg zemra e tij rrahte për të e vetëm për të.

Gjithçka u bë në një natë. Rradhitja, faqosja, shtypi. Gjithçka pasi drejtori i shtypshkronjës u tha natën e mirë. Lanë gjithçka kishin në dorë dhe…

Ai e shihte Jetën, e kundronte gjatë kur kalonte sa nga makina e shtypit, tek palosja e fashikujve…e shihte në ninëza të syve se kopertina s’donte të ishte ashtu, bardh e zi, po…E ç’rëndësi kishte…Edhe jeta ish bardh e zi…Gjithë ngjyrat e tjera buronin nga e bardha dhe e zeza, ose nuk ekzistonin veçse në subkoshiencën e secilit…Po, po, veç bardh e zi…dashuri dhe urrejtje…lart e poshtë…Po kishte dhe mes…Jo mes nuk kishte…Nëse s’do të kishte dy segmente, lart e poshtë, mes s’do të kishte kurrë…

Qe ulur diku mes balunjve të letrës dhe meditonte ashtu më kot, ndërsa shokët e tij të punës po bënin diçka që nuk e kishin bërë kurrë…Si të qenë trakte…Në ilegalitet të plotë…Po sikur…S’kishte më sikur…

Pa tej nga dritarja…Një fasho drite erdh e ra diku mbi një shpatull mali dhe qyteti edhe pak e do të zgjohej…

Qe vëllimi i parë i tij…Po a kish arritur të përfshinte në të gjithçka më të mirë që kishte krijuar?…I dukej se ishte nxituar…Se mund të përfshinte edhe…Jo, më mirë që kish përfshirë veç ato të natës së mëparshme…Edhe titulli “Nata e fundit” i dukej se i përgjigjej një shpirti të trazuar…

Kur ra rrezja e diellit, ai po  flinte. Jeta dhe punëtorët punonin pa bërë zë. Vetëm kur dikush padashje përmbysi një kovë, ai hapi sytë dhe … Tani nuk u besonte as syve të tij…Librat i kishin paketuar…Dhe, nga që kishin shtypur disa kopertina më shumë, çdo pakoja i ngjitën dhe një kopertinë. Kudo spikaste emri i tij, kudo spikaste “Nata e fundit”.

– Përse më le të flija, Jeta?

– S’kishte më punë për ty!

– Po tani?

– Si tani?

– Çdo të bësh me ta?

– Me librat?

– Po, pra!

– Po ja, t’i çoj nepër libraritë e qytetit. Po edhe në Tiranë do të çoj.

Mbi pako, kishin mbetur disa libra. U kujtua për diçka. Mori stilolapsën që lihej varur tek korekturat dhe u hodhi nga një autograf të gjithëve sa qenë aty. Edhe Jetës. Ua dhuroi me nga një dedikim dashamirës. Ç’mund të bënte më shumë?!

Një kopje të librit vendosi t’ia çojë një shkrimtari që ia e respektonte aq shumë në Tiranë. Ia dinte adresën dhe do ia niste menjëherë. Të tjerëve? S’do të furej duke ua dhuruar siç bënin disa shkrimtarucë, që nga kryetari i komitetit e deri tek drejtori, për të cilët ai vinte bast se s’kishin lexuar kurrë një libër me vjersha deri në fund.

Ndërsa me dy pako nën sqetull po shkonte në librarinë e qëndrore, mendonte se atë natë kishte bërë punën më të mirë që mund të bënte. Po mbase tek çmimi ishte nxituar pak. Mund ta bënte edhe më lirë, mos ta linte aq sa ç’shiteshin librat me poezi…Po, jo, jo…normal ishte…

– Mirëmëngjesi!

Dikush e përshëndeti, po ai, ia ktheu përshëndetjen pa e ditur se kujt.

Librari e priti mirë, po ngriti supet.

– Me vjersha?

– Pse? Çfarë nuk shkon?

– Si të të them…a e sheh se ç’bëhet… – tha librari, tek i tregoi rradhën që po formohej nga disa qytetarë për të blerë gazetat, që priteshin nga minuta në minutë të vinin nga Tirana.

– Vërtetë? Kujt i bie në mend për poezitë e mia?…

– Po as të Kadaresë, as të Agollit, as të Uitmanit…Kam ditë që s’shes asnjë libër…Po, sidoqoftë, unë po ta marr…Kuptohet…Duke shkelur rregullat… Nga që të njoh…

Poetit diçka i vloi përbrenda. Dhe mbase ishte hera e parë që s’rebelohej si gjithnjë. Ato libra që kishte sjellë për t’ia shitur i dukeshin si fëmijët e tij…

Ia ktheu shpinën librarit. Nuk kujtohej mirë nëse e falënderoi apo jo. Po me pakon tjetër të librave mori rrugën nga libraria tjetër, nga tjetra, nga tjetra…Mirë kishte bërë që e nxorri me tirazh të vogël…Se, ndryshe do të turpërohej krejt…

…Një javë. Dy. As shkruante, as kishte frymëzim qoftë dhe për një rresht të vetëm. Mendonte për Jetën, mendonte për librin.

Po një ditë s’mundi të durojë më. Qoftë as edhe një urim për librin! Po mbase edhe nga shkrimtarët e qytetit nuk qe pëlqyer dhe bënin të paditgurin?…Po si ta mirrte vesh?

Nisi të futej në radhë me qytetarët tek libraritë ku shiteshin gazetat. Që andej shihte në vetrinë, në raftet brënda…Nuk lëvizte asgjë. Po aq libra sa dhe një ditë më parë…Dilte nga radha me kujdes se mos e pikaste librari…Shkonte tek libraria tjetër, tek tjetra…O Zot, vetëm një kopje dallonte se mungonte nga tufa dhjetëshe e pakos së librave në librarinë e bulevardit…Sidoqoftë diçka paska lëvizur…

Sakaq, në ato ditë, shtypshkronja po organizohej dhe puna po niste. Se, si rrotativa e ditëve të vitit, ashtu sillej edhe rrotativa e shtypit.

S’e tërhiqte më asgjë aty. Dhe nëse shkonte, këtë e bënte për Jetën.

– S’je mirë?

– Jo, pse?

– Dukesh shumë i ngrysur.

– Mbase! Po gjithë ky shi që po bie!

– Po ti më ke thënë se të pëlqen shiu!

– Kur bie me stuhi, jo kështu.

– Oh! Jo me stuhi, unë ta kam thënë se sa herë bie kështu na vërshon në apartament…

E pa Jetën. Ishte si një lirikë eseniniane. Herë i dukej si një rrëkezë që zbriste nga një majëmali e i futej thellë në shpirt, herë si një dallgë që e përfshinte të tërin dhe ai mbytej brënda.

S’kishte se ç’e zgjaste më. Duhej t’ia thoshte se e donte…

Dreq, o punë! Mbase edhe në këtë moment kulmor të jetës së tij, ai nuk ishte i sinqertë. A mund t’i binte në gjunjë e t’i thoshte se e donte atë dhe vetëm atë? Po si do ta braktiste kaq shpejt poezinë së cilës para pak vitesh i kishte thënë të njëjtat fjalë?…

Që ishte romantik, këtë e pranonte, po kjo që sillte në mendje s’i ndante, po i bashkonte të dyja, Jetën dhe poezinë…

– Jeta…

Ajo e pa se ai u drodh dhe mbase diçka të rëndësishme kishte për t’i thënë. Po ndërkaq u spraps. Në repartin e radhimit ishim vetëm, po ajo njohu çape-çupet e lehta të ish-brigadierit. Mandej u shfaq fytyra e tij katrore.

Nga që nuk desh të përshëndetej me të, uli kokën mbi korrekturë.

Dikur ish-i doli në repartin tjetër.

Po Poeti nuk e kapte më at kumt lumturie që iu shfaq.

– Jeta, s’më ke  pyetur fare për librin?

– Pse? – tha ajo me naivitetin e një njeriu që s’ka haber fare se çdo të thotë të të përqeshin nga raftet e librarive librat e tu.

– S’është shitur asnjë…më duket se vetëm një…

– Vetëm një? Po si është e mundur?

– Blejnë gazeta politike…Janë dalldisur fare…

– Për këtë je i ngrysur?

– Edhe për këtë.

– Pse? Edhe për çfarë tjetër?

– Se mbase ti refuzon dashurinë që kam për ty…

O Zot! Atë, më të vështirën, thyerjen e akullit, shprehjen e dashurisë, që ai e kish thurur e stërthurur me qindra herë në mendje, ia kish thënë mbase në mënyrë kaq prozaike, sa i dukej si gjëja më e shpifur për një njeri të letrave.

Dhe s’kishte se si të ishte ndryshe, përderisa edhe ajo u shtang, s’gjet fjalë, po me duart e saj i zuri të tijat dhe ai ndjeu dridhjen e tyre.

Kaq.

Mandej, në muzgun e asaj dite, ata dolën sëbashku dhe ajo, për herë të parë, e përqafuar, hyri në rrugicën e shtëpisë së tij e përshëndetur nga krahët e qindra zogjve që ende s’kishin rënë të flinin.

Shtëpia, ku kish munguar prej kaq muajsh dora e një femre, asaj iu duk se shtëpizë kukullash. Mbase ai…Nuk mund ta bënte një gjë të tillë, të kish futur të tjera femra në shtëpinë e tij të vetmuar…mbase ajo ish e vetmja kukull që hynte aty.

– Për çfarë mendon? – e pyeti ai pasi e puthi gjatë në buzë.

– Se unë jam e para vajzë që hyj në këtë shtëpi…

– Je e bindur?

– Po.

– Të dua, Jeta! Të dua shumë!

– Po këtë e thonë të gjithë, dreqi ta hajë, ti je poet, mund të thuash diçka më të bukur!

– Nuk di!

– Mendoje! – u tall ajo dhe atij iu duk më lozanjare se kurrë.

E puthi. E puthi fort. Fjalët u flinin në shpirt. Qe trazuar veç qielli i tyre.

Jeta qe e bindur në dashurinë e tij, se një ditë…Kishte gjetur rastin gjatë një bisede t’ja thoshte  së ëmës. E kish më shumë se nënë, edhe shoqe. Nuk mund t’ja fshihte aq gjatë. E tek fliste, e pa që e ëma dridhej.

– Nënë!

– Kam frikë, Jeta, kem frikë  se mos të gënjen…Thonë se këta njerëzit e artit e të letërsisë e dredhin sa me një sa me një tjetër, se zanati i tyre…

– S’është prej atij brumi, nënë…

– Kush i njeh sot njerëzit, moj bijë…

– Kam pesë vite që punojmë sëbashku e ti e di se sa vajza e nuse punojnë në shtypshkronjë…S’e flet askush një fjalë të keqe për të…

– Po ti më pate treguar se e dënuan njëherë…Në fisin tonë…

Ishte e bindur se nëna do niste të përmendte bëmat e luftës të gjyshit, biografitë…

– Nënë…

– Shikoji vetë, Jeta, po ne të vetme kemi mbetur, se mos na braktisin dhe njerëzit tanë…

– Po kush i shikon më këto punë, moj nënë…

– E di se kë ka në shtëpi?…

– Askënd, nënë, veç një motër të martuar në Kukës…

…Biseduan deri vonë…E me ç’i tha Jeta, nëna u thye…E kishte ëndërruar një djalë, po Zoti nuk ia kishte falë…Po sikur…Ai edhe mund të hynte dhëndër në shtëpinë e tyre, kishte thënë e ëma në një çast…

Në mëngjes Jeta doli nga shtëpia më heret se në ditët e tjera. Niste vonë radhitjen e gazetës, kështuqë kish mundësi të psoniste diçka në dyqane dhe mandej të shkonte edhe tek libraria qëndrore. Nga kursimet e saj mori disa të holla dhe…

Gazetat e ardhura nga Tirana qenë shitur dhe tanimë shihej vetëm librari që lexonte, me siguri, “RD”-në.

– Mirë mëngjesi!

– Mirë mëngjesi!

– Të lutem më jep librin “Nata e fundit” të…

– “Natën e fundit”?…Ah, po!…

– Dua ta marr gjithë pakon…

– Gjithë pakon?

– Kemi një aktivitet dhe do ta dhurojmë…

Nuk e kuptoi se përse gënjeu…Po nuk dinte se si ta motivonte blerjen e një pakoje me 20 libra…Nejse…Ajo që kishte bërë nuk ç’bëhej më…

Pagoi të hollat, librat i futi në trastë dhe doli.

Kishte ditë që e shihte Poetin të shqetësuar, tepër të shqetësuar. As puthjet e saj, as fjalët e ëmbla që i thoshte nuk ia kthenin fytyrën e tij gjithë ekspresivitet. I dukej se ai jetonte mes një makthi që e kish pushtuar të tërin. E kuptoi pse-në kur bëri një peligrinazh në të gjitha libraritë e qytetit. “Nata e fundit” nuk kishte ecte fare. Tek-tuk qe shitur ndonjë kopje e vetme dhe aq. E atëhere vendosi. Do të blinte këtu një pako nën preteksin e parë të një dhurate për një veprimtari, dhjetë tek libraria në bulevard, dhjetë tek kioska e sapohapur që më së shumti shiste gazeta. Dhe ato libra do t’i çonte në shtëpi të saj, të fshihte nën shtrat të saj që të mos ia shihte as e ëma dhe…Ishte e bindur se do të vinte një ditë që ai libër do të lëshonte atë dritë që ia kishin zënë ditët e errëta që kalonte Shqipëria.

E shpenzoi gati gjysmën e rrogës dhe fshehur së emës i sistemoi nën shtratin e saj.

Atë ditë Poeti do të vinte në shtëpi të saj. Më së fundi nëna kishte pranuar që ai të vinte e ta njihte. Mbase  shpejt dhe mund ta shpallnin fejesën.

Jeta vajti tek pasqyra, rregulloi flokët dhe për herë të parë se si i erdhi në mendje një pyetje “A do të kombinoj me të?”. Gjithnjë të tjerët i thonin se ajo ishte mjaft simpatike, ndërsa ai…Sytë i kishte në ballë, ai qe një djalë normal, me shtat afërsisht sa ajo, po seç kish diçka të veçantë që të bënte për vete. Mjaftonte pesë minuta bisedë dhe e kuptoje se ai nuk ishte si të tjerët. E këtë veçanësi s’ja jepte aksenti disi i veçantë, as ndërtimi plot figura i frazës, po një brohori e brendshme që e shoqëronte të tërin, që nga bisedat më të rëndomta që mund të bëheshin e deri tek ato me karakter filozofik. Duke punuar e shoqëruar me të prej kaq vitesh, Jeta e kuptonte se sa shumë kishte fituar prej tij. Tashmë ata edhe me një vështrim i  flisnin  njëri-tjetrit, sikur shpirti u kish ndërtuar një kod të veçantë, përmes të cilit veç ata të dy mund të mirreshin vesh.

E donte, e donte çdo ditë e më shumë; mezi ç’priste të vinte mëngjesi  të dilte në punë në shtypshkronjë që të takoheshin, mezi ç’priste të vinte pasdrekja, sa të binte muzgu e të shkonte pranë shtëpisë së tij, ku ai dilte ta priste dhe, ashtu të përqafuar hynin në rruginë nën përplasjet e krahëve të zogjve të pagjumë.

Tani ajo qëndronte pas perdes dhe priste të shfaqej në krye të rrugës, me atë vrullin e tij karakteristik në të ecur, sa i dukej se gjithnjë ai linte një shkulm ere pas…E ëndërroi se nesër kur të ecte përkrah tij do ta kishte vështirë ta ndiqte në hap…Po ç’mendonte kështu?!

Më së fundi ai u duk, ashtu i turrshëm. Ecte e dukej se dikush e ndiqte nga pas. Në fakt nga pas dukej se e ndiqnin disa vetëtima. Në sup ndjeu dorën e nënës.

– Ai, është Jeta?

Ajo u drodh.

– Ai.

– Kështu qënka koxha djalë!

Jetës i qeshi nuri, se e ëma, edhe pse nënë, e kish një diçka që ia kish pikasur prej kohësh: njeriu, ose i pëlqente që në fillim, ose…s’kish zot t’ja kthente mendjen që ta donte.

Trokiti. Derën e hapi Jeta. Mandej përpara i doli dhe e ëma…

Si të gjitha pritjet e këtij lloji, kanë një si ngërç në fillim. Mbase ai edhe më shumë ndjeu peshën e pauzave që krijoheshin, pasi ishte në shtëpi të huaj, para një gruaje të thinjur që nesër do të bëhej vjehrra e tij.

Jeta e dalloi që ai kish diçka që e bënte të fluturonte, po nuk e kuptoi se përse i dukej ndryshe, krejt ndryshe nga ditët e tjera. Gjithçka tek ai rrezatonte triumf. Mbase edhe nga që nëna e Jetës dukej e kënaqur prej tij. Edhe Jeta që endej nepër dhomë sa me karamele, aq me llokume, nuk e kish gëzimin e tij.

Si shkëmbyen disa fjalë e pyetje të pritshme, nëna e Jetës doli nga dhoma, kinse kish një punë për të bërë.

Jeta qe e bindur se fluturonte nga gëzimi i pritjes i nënës së saj e cila, dukej hapur që kishte mbetur e kënaqur nga prezantimi me të.

– Jeta, kam një lajm shumë të gëzuar!

– Vërtetë?

– Libri në libraritë ka ecur shumë mirë! E pabesueshme! Dhe tani e ndjej se bëra gabim që të thashë ta bënim me atë tirazh të vogël!

Jetës në brendësi të krahërorit diçka iu thye. O Zot, po përse, përse e kishte hedhur atë hap? Përse ta niste jetën me gënjeshtrën, me mashtrimin? Jo, nuk kishte përse ta linte më të jetonte atë ekstazë, që e kish ngritur ajo me atë budallallëkun e saj…Po gjithçka e kish bërë për të, që t’ia hiqte atë qiell të ngrysur nga balli.

– Jeta, nuk ta thosha, po në shpirt isha i shkatërruar, – vazhdoi ai të gjallërohej, – kur çdo ditë që përshkohesha para librarive e shihja librat e mij që më dukej se më përqeshnin.

Diku tej vetëtoi e bubulloi, pastaj një rrëbesh shiu erdh e u përplas në dritare.

Po të gjitha këto shkarkesa natyrore në shpirtin e tij përthyheshin në shkarkesa gëzimi e triumfi të vërtetë. Vetë kjo gjendje e tij, takimi me Jetën e të ëmën dhe pritja e ngrohtë që ajo i bëri, ia ngritën peshë shpirtin dhe tani donte ta mirrte në krahë Jetën e tij, ta sillte në atë dhomë të thjeshtë apartamenti, ta mbyste me të puthura…Por ishte i bindur se nga çasti në çast mund të hynte në dhomë e ëma dhe…

Shiu përplasej prap vrullshëm në dritare.

– E mrekullueshme! – tha ai dhe sytë nuk i hiqte nga dritarja.

– Çfarë?!

– Të isha në shtëpinë time do ta çelja dritaren! E ku ka si furtuna!

Shpirti i tij tani qe furtuna vetë. Ajo e pa se si u kreshpërua, se si çdo fjalë kish një nuancë të veçantë. Ishte kështu apo ashtu i dukej asaj?

U ndje çape-çupja e së ëmës, një e kollitur e lehtë tek dera e dhomës dhe pastaj u shfaq portreti i saj.

– Po bëhet hataja jashtë, – tha ajo pa arritur të fshihte dot një lloj shqetësimi.

“Po shtëpia jonë në gjitha këtë hata?! – desh ta pyeste Jeta atë, po se si iu duk ky bashkëpronësim i menjëhershëm”.

– Ndoshta nuk e beson, Jeta, po në furtuna të tilla shtëpia ime i ngjet një barke të vogël që dallgët e hepojnë sa andej-këndej…Një mrekulli!…

Jashtë dëgjoheshin zëra njerëzish, ca si klithje.

– Ije, Ije!

E dinte se kështu e thërrisnin nënën e Jetës.

– Ngrini moj rrobat se do t’u hyjë uji i rrugës…

Jeta qe skuqur e tëra. Edhe nëna e saj.

– Kaq shpejt?! – se si e kapi ai përnjëherësh shqetësimin e tyre dhe duke u kujtuar për gjithçka i kish thënë Jeta kur qyteti mbytej nga ujërat e shiut.

– S’ka gjë që e mba këtë shi! – tha plot turp Ija.

– Në të dyja dhomat?! – se si pyeti ai.

– Në të dyja!

– Po eja, Jeta, të ngrejmë frigoriferin…

– Jo, jo, – ndërhyri e zonja e shtëpisë, – e ngrë unë me Jetën.

– Po shiko moj nënë ti nga dhoma tjetër, se këto këtu i ngremë sëbashku me Jetën.

Ijes iu duk se diçka ia mbushi krahërorin. Mbase fjala nënë që ai e thirri. Ndërkohë me Jetën ngritën mbi tavolinën e mesit frigoriferin, më pas mbështollën tapetin, ndërsa Ija e gjeti me vend të shkonte nga dhoma e gjumit, të ngrinte ndonjë plaçkë që ishte mbi dysheme, pasi sa herë qe bërë hataja, uji futej jo më shumë se një pëllëmbë. Dollapin e rrobave e kishin ngritur që pas vërshimit të parë, kështu që s’kish ndonjë punë kushedi për të bërë.

Poeti punonte e fluturonte…Nga dhoma tjetër ndjeheshin ca lëvizje që bënte e ëma e Jetës, po ai nuk e gjente me vend të dilte përtej e ta ndihmonte…E puthi Jetën, ashtu shpejt.

– I marrë! – i tha ajo duke i bërë me shenj që ishte e ëma përtej, edhe pse do të dëshironte që mes atyre shkreptimave ta pushtonte të tërin.

Ndërkohë uji zu të shëtiste i lirë mbi pllakat e dhomës së pritjes, që në gjuhën shqiptare kishte fjalën sinonimike kuzhinë.

– S’keni provuar ta zini derën e hyrjes me diçka!

– Po se nga buis, as ne nuk e kuptojmë. Mbase nuk ka izolim të mirë…

Ai e puthi prap, po ndërkohë  Jeta u largua se u ndjenë çapat dhe e kollura e lehtë e nënës së saj, sinjali se po vinte…

– Po këto që gjeta nën shtratin tënd, moj Jeta, ç’i ke? – pyeti ajo tek sillte një pako me libra.

Edhe bombë të kish sjellë në duar e zonja e shtëpisë, nuk mund t’i kish çartë në fytyrë Jetën dhe Poetin. Shpërthimi i saj qe i menjëhershëm. Nëna e Jetës mbante në duar një pako me libra të tij, që i pat fshehur nën shtratin e saj. Jeta mbuloi fytyrën me duar dhe shpërtheu në të qara. Ai u nguros, mandej ngriti kokën si kreshtë mali e tha:

– Përse e kë bërë këtë, Jeta, përse?

Ijes i ra pakoja nga dora, librat u shpërndanë dhe zunë të plluskonin mbi ujë.

Duart e saj dridheshin.

– Përse më vrave, Jeta?

Ajo qante e dridhej si purteka.

– Unë po iki, – tha ai pas një pauze të gjatë, edhe me dhimbje, edhe me një lloj inati. – Natën e mirë!

“Po së paku të të japim një çadër?!” – desh të thoshte e ëma e Jetës, e bindur se për gjithçka kish ndodhur fajtore duhej të ishte e bija, pasi ajo qante e qante me dënesë.

Shiu vazhdonte të përplasej në xhamat e dritares, vetëtonte e bubullonte. “Nata e fundit” qe përhapur nepër dhomë si një pasqyrë e thyer.

 

2002

SHTËPIA PA PASQYRA

Rekomandimi i doktor Aleksit, shokut të babait tim, më bëri që përmes një shiut të imët të gjeja  apartamentit pesëkatësh, mu në kryqëzimin me semafor, hyrja e parë, kati i katërt. Këtë adresë si dhe emrin e zonjës së shtëpisë, Tixhe Bala, i kisha shkruar në një copë letër të shkëputur nga blloku i një kamarieri ku piva kafenë.

Me që ishte ora e kufizimit të dritave, shkallët i kapërceva nën dritën e çakmakut.

Në shesh pushimin e katit të katërt ishin dy dyer. Vetëm në njërën shkruhej emri i të zotit të shtëpisë, i cili mua nuk më interesonte. Kështu që shtypa butonin e ziles në portën përkarshi. Heshtja që krijon mungesa e energjisë elektrike, ku s’gjëmojnë televizorët e radiot, bëri që shpejt në veshë të më vinte tërheqja e një palë shapkave, po një e tërhequr energjike, çka më la të kuptoj se ishte këmba e një të riu apo të reja. Gjithsesi për mua këto kishin pak rëndësi: e rëndësishme ishte që zonja e shtëpisë të më jepte një dhomë ku unë të mund të jetoja e të ndiqja vitin e fundit të universitetit, të cilin e kisha lënë përgjysëm kur më iku truri e shkova në Itali si refugjat. Nejse, kjo tjetër punë…

Dera sa u hap dhe në gjysëm errësirën e koridorit unë dallova kokën e një gruaje të mbështjellë me një napë të bardhë, siç mbështilleshin dikur gjyshet tona.

Befasia qe e plotë, pasi nën atë napë, vibroi një zë i ëmbël, gjithë ngjyrim e pikëllim sëbashku.

-Ç’urdhëroni, zotëri?

Nuk kisha dhënë ende përgjigje kur nga brendësia e apartamentit dikush pyeti: -Kush është?

E ndodhur përballë dy pyetjeve, u stepa. Po gjithsesi pata kohë të konfiguroja bustin e një vajze(le ta quajmë vajzë), gjoksin e saj të fryrë dhe zërin gjithë muzikalitet, me një shkodranishte për të cilën vdisja.

-Asht një zotni, nanë?

-Më falni, – ndërhyra unë, si të doja ta shpëtoja nga ajo situatë kur e pret tjetrin tek praku i shtëpisë dhe nuk je në gjendje as të ftosh brenda as t’ia përplasësh derën tek fytyra. – Doktor Aleksi, më tha se ju keni për të lëshuar një dhomë më qera.

Fërgëllimen e vajzës që fshihej pas napës së bardhë unë e ndjeva. E ndjeva, po ndershmërisht nuk e kuptova.

-Prisni një minutë, – tha ajo.

Unë mbeta në gjysëm errësirë. Vajza e mbylli derën e kuzhinës nga pas dhe veç pësh-pësheve, nuk dëgjoja tjetër gjë. Siç duket diskutonin.

Nata qe e keqe. Në Shkodër binte shi dhe vetëm duke gjetur adresën kisha rënë në dy tri gropa. Këpucët ma fusnin pak ujin dhe në atë çast një “po” e zonjës së shtëpisë për mua kishte vlerë të jashtëzakonshme. Një arsye më shumë ishte se në konvitin e djemve as që bëhej fjalë për të gjetur vend, se në Perëndim qeshë mësuar me një jetë të lirë dhe as që bëhej fjalë të duroja rregullat e konviktit, me roje te porta, me orare mencash e kudi se çfarë, jetë të cilën e kisha provuar dikur…Po tashmë nuk isha ai djali që, veç Dibrës, kishte parë vetëm Tiranën e Durrësit. Në ato vite në emigracion, sytë e mi kishin parë shumë, kishin përjetuar netë nën këmbët e urave, ngasje drogmenësh e prostitutash gjithfaresh, por dhe shpresa të gënjeshtërta, edhe ditë të bukura, domosdo…

Dikur, sigurisht pas dy-tri minutave, në mesore u shfaq një grua garamuq. Vajza me napë kësaj radhe e shoqëronte me një shandan ku digjeshin dy qirinj.

-Doktor Aleksin e kemi mik shtëpie. Po unë kte muhabet ia kam ba kur erdhi të pinte një kafe heren e fundit.

-Ashtu më tha, – vijova unë si për të vërtetuar atë që shkoqiti ngadalë plaka.

Pas ndërhyrjes time, zonja e shtëpisë nuk u ngut të fliste. Tani nën dritën e qirinjve sikur po më maste që nga flokët e qullur e deri tek këpucët, që natyrisht nuk kishte se si t’i shihte se ishin të myfatura nga ujët e rrugës.

-Vërtetë, vërtetë, po ai kafen e ka pi që në tetor dhe tash asht kallnuer[1]). Kanë rrjedhë shumë ujna…

I humba shpresat. Dhe më e keqja ishte se atë javë në qytet zhvillohej një festival  dhe në tre-katër hotele ku kisha hyrë, tek kutizat e çelësave të sporteleve lexohej lajmërimi: “Vendet janë të zëna”. As dhjetëshet që u ofrova sportelistëve, nuk më hapën një portë.

Përderisa e mora përgjigjen, s’më mbetej gjë tjetër veç t’i kërkoja të falur dhe të shkoja s’di se ku. Mbase të thyeja ndonjë sportelist.

-Nga je? – pyeti plaka dhe unë mbeta pa e shprehur ndjesën për trazimin që u solla.

-Nga Dibra, – i thashë.

Plaka ngriti kokën, si të donte të më shihte më mirë në dritën e qirinjve.

-Jeni të pastër e sojli ju, dibranët, – tha, më ktheu shpinën dhe duke ecur ashtu garamuq e duke folur më shumë me vete se me mua, më ftoi të hyja brenda.

Natyrisht që s’mund të dilja nga lëkura e dibranit. Duart më shkuan tek lidhëcat e këpucëve. I zgjidha dhe i hoqa aty në koridor, pa u kujtuar për çorapet e lagura.

-Taman dibran, – tha sërish plaka që më shumë kish nuhatur së pari veprimin tim në koridorin e atij apartamenti 3+1, pra heqjen e këpucëve.

Kuzhina qe e thjeshtë, me ato që jemi parë të shohim rëndom thuajse kudo. Një poltron tresh, një dopjo e dy teke, përballë një televizor, një bufe me gastarina, ca portrete djemsh në mur, një abazhur, më tej në aneks bufeja…

Përballë meje u ul plaka, ndërsa vajza apo gruaja me napë vendosi qirinjtë mbi bufe.

-Ke ardhë për punë në Shkodër apo për…

-Për të ndjekur vitin e fundit të universitetit, – u përgjigja me ngut, pasi doktor Aleksi më kishte thënë t’i tregoja se isha student, edhe për faktin se kjo mund të ndikonte në uljen e çmimit.

-Shih, shih, e pra ti nuk jep për moshën e studentit…mandej tash asht kallnuer e shkollat hapen në vjeshtë- tha ajo dhe përnjëheresh kuptova se nuk kisha të bëja me një plakë të lënë.

-Kam qenë një herë student, po shkova në Itali dhe më mbetën vetëm muajt e vitit të fundit…E rregullova të hyja tani…

-Me pare nen dore…

S’kisha përse ta gënjenja.

Zonja e shtëpisë më pa edhe një herë, mandej foli:

-Kisha ba bè të mos e lëshoja ma dhomën, qysh kur ai pizevengu më hangri dy muej, – turfulloi plaka.

-Doktori m’i ka thënë kushtet, – shpejtova unë, – jam gati të paguaj  paradhënie.

-Në Itali paguajnë 6 muej paradhanie.

Përgjigja e plakës më gozhdoi. Nuk ma mirrte mendja që ajo të ishte kaq e mirëinformuar.

-Po s’kemi hyrë në Evropë.

-Prralla dushkut! – shfreu plaka. – Ishim e jemi në Evropë, po ata na nxorrën jashtë…

Nuk kisha pse të kundërshtoja. Shiu përplasej në xhame; një zemërim sado i vogël dhe…shiu më priste përjashta, edhe pse e dija qyshkur se sa mikpritës të çartur ishin shkodranët…

-Atëherë, pra, paguej tre muajt paradhanie…- bëri lëshim plaka, ose ndryshe tregoi shpirtin mikpritës të shkodranit. – Çdo datë pesë të muejit ke për të më dhanë 100 mijë lekët në dorë, në sy të vajzës.

“Qënka vërtetë vajzë”, mendova për atë që më qëndronte përballë dhe nuk fliste asnjë fjalë.

-Nëqoftëse do edhe të hash këtu tre vaktet e ditës, do të paguesh dyfishin.

Nuk kisha se ku gjeja më lirë.

Futa dorën në xhep.

-Prit, prit se edhe për pesë dekika vijnë dritat, – tha gati në gjysëm urdhëri plaka. – Se ai, pizevengu, çypçija [2])- vijoi ajo, – një sirà [3]) ma pat hedhë me tri dhjetëshe fallco…

Sakaq kuzhina llamburiti nga dritat. Kufizimi i asaj dite mbaroi dhe tani punët bëheshin edhe më mirë.

Ndërsa unë bisedoja me zonjën e shtëpisë, vajza me napë në kokë doli nga kuzhina. Në dhomën ngjitur ndjeheshin lëvizje, spostime të gjërave dhe ishte e kuptueshme se ajo po më bënte dhomën gati.

Plaka më tregoi se jetonte me të bijën, pasi tre djemtë i kishte në Greqi.

Më bëri përshtypje fakti se si dy femra mirrnin kurajon të fusnin bujtës në shtëpi. Sigurisht që nevoja s’ka gjyq, po edhe problemet që mund të lindnin nga të panjohurit, s’kishte para që t’i paguante.

Nga xhaketa nxorra paratë e paradhënies. Jo aq për korrektesë, se sa për t’i hequr nga xhepi im. Plaka nuk i mori nga tavolina ku i lashë dhe unë nuk i thashë t’i mirrte e t’i numëronte. Sigurisht ajo priste të bijën.

Dikur plaka e kuptoi se dhoma tani ishte gati, u ngrit, dhe pas saj u vura unë.

Dhomë më të mirë nuk kërkoja.

-Kjo është dhoma e djemve, – tha plaka, – mund ta mbash dritën ndezur sa të duesh, edhe kaloriferin, sepse ne këtu në Shkodër nuk paguejmë dritat…Darkën ne e hamë në ora 8. Ti mund ta hash edhe ma vonë. Kështu e hanin edhe djemtë…

-Po shkoj të marr valixhen me plaçka, – i thashë, – e kam lënë tek një patriot në konviktin e djemve.

-Mos shko sonte, se nuk është natë për të dalë, – tha plaka. – Nëse ke ndonjë nevojë, kam ndrresat e djemve.

Fërgëllima e vajzës qe e lehtë, sikur drithëroi jo vetëm plakën, por edhe mua.

U bë një pauzë, siç bëhet rëndom kur je para gjendjeve të tilla shpirtërore. Po situatën e kapi sërish plaka.

-Banjon e kemi të përbashkët. Dush mund të bash edhe çdo ditë…Kështu banin dhe djemtë…

Nga që isha sjellur varavingu gjithë ditën, e ndjenja nevojën të shkoja në banjo, po se si më vinte  para se të pija kafenë që po përgatiste vajza me napë.

Hyra edhe një herë në kuzhinë. Tani shquaja trupin e një vajze llastar para meje, dhe një palë sy jeshilë mes napës së bardhë. Sy të tillë kisha parë veç nepër filma dhe gjithnjë magjepsesha prej tyre. Isha i bindur se napën ajo e kish vënë ose sepse sapo kishte dalë nga banjoja, ose sepse kishte ngjyrosur flokët. Kështu bënte edhe motra e madhe.

-Numroji paret, Vali! – tha plaka në formë urdhëri.

Vajza, si më vuri përpara kafenë, zu të numëronte kartmonedhat dhjetëshe, paksa si me droje e turp.

-Në cilin fakultet je? – më pyeti.

-Në gjuhë letërsi.

-Po më vjen mirë, – tha, – sepse më së fundi do të mund të diskutoj me dikë për letërsinë.

Nisa të rrufit kafenë që më kishte vënë përpara.

-Lexon? – se si e pyeta.

-Shumë, çdo ditë. Tani nuk e kuptoj jetën pa librat. Po edhe pa televizorin. Si të thuash, tani janë bërë jeta ime.

-Shumë gjëra më mungonin në Itali, – thashë unë, ndoshta edhe duke pohuar një të vërtetë, ndoshta edhe për të zënë muhabet, – po nga të gjitha letërsia më mungonte më shumë.

-S’kishe kohë të lexoje, – tha vajza.

Pohova me kokë. Pastaj i dhashë përgjigje ca pyetjeve të plakës.

Durova sa durova dhe më së fundi u ngrita dhe lashë të kuptoja se do të shkoja ose në dhomë ose në banjo.

Banjoja qe e punuar mirë, me gjërat më të domosdoshme.  Pas pak, tek po dilja prej saj, desha të shihesha në pasqyrë. Era e marrë që frynte përjashta sigurisht që m’i kishte përpushur flokët…Po habia ime ishte se nuk shihja pasqyrë. I dhashë karar të shihesha në xhamin e kabinës së dushit.

Mungesa e pasqyrës në banjo më bëri që ta kërkoja në koridor. Po as aty nuk kishte dhe në vend të pasqyrës së portmontosë, qe vënë një panoramë.

“Epo sigurisht që duhet të ketë në kuzhinë”, thashë me vete, edhe pse në atë orë qëndrimi aty nuk kisha parë dot një refleks të saj.

Habia ime nuk mund të fshihej. As në kuzhinë nuk kishte pasqyrë.

Plaka po përziente me një lugë druri të gjatë gjellën e darkës.

-Të pëlqen çorba? – më pyeti ajo.

-Shumë! – iu përgjigja, pasi me çdo kush doja ta kisha mirë me të,  – edhe pse nga gjërat që s’parapëlqeja ishte pikërisht supa.

-Nëna gatuan mirë, – ndërhyri vajza me napë.

-Si e ke emrin? – më pyeti dikur plaka.

-Mateo, – iu përgjigja shpejt.

-Edhe Mateot paskan hy në konakët e Dibrës? – pyeti plaka me shpoti, pasi  emri im nuk i krijoi shije të mirë.

Humorit të saj edhe unë iu përgjigja me të njëjtën monedhë, duke i thënë se Dibra kishte hyrë në Evropë  pikërisht më 14 prill të vitit 1978, atë ditë kur kisha lindur unë.

Vajza qeshi lehtë, ose kështu e mirrja unë me mend se qeshi.

-Qënkemi të dy të shenjës së dashit, – foli ajo.

Plaka bëri sikur u kollit dhe unë e kuptova se ishte një sinjal për vajzën që të mos e trashte që në fillim muhabetin.

 

*          *          *

 

Kjo qe nata e parë në atë shtëpi. I thamë njëri-tjetrit gjëra të sipërfaqshme, që harrohen të nesërmen. Gjithsesi m’u desh t’i tregoja plakës se isha djalë i vetëm në tri motra, se e madhje ishte e martuar, të voglat gjimnaziste. Se babai dhe nëna punonin që të dy, babai ndihmës-mjek dhe nëna në një market si ekonomiste, tek i vëllai.

Supën e plakës e shijova, historitë që më tregoi bëra sikur i shijova. Vajza me napë e kuptoi se plaka po e tepronte, hodhi diçka në koridor; plaka e mori sinjalin, siç mirrte dhe vajza nga e kollura e saj.

Nga lodhja e asaj dite, po kotesha për gjumë.

-Dhomën e keni gati, – tha vajza dhe unë mezi ç’prita. Isha i bindur se me të vënë kokën në jastek do të flija. Po për çudi, ndodhi e kundërta. Sytë e jeshiltë të vajzës, muzikaliteti i zërit, maturia në fjalë e në veprime dhe lëshimi i dhomës me qera, më bënë që si lumë të më vërshonin me dhjetra pyetje. Dera e dhomës nuk puthitej mirë, nga kuzhina dëgjohej televizori dhe hera-herës e kollitura e plakës. Dikur veshi më kapi shapkat që hiqeshin zvarrë, kuptova që plaka po shkonte ose në banjo ose të flinte.

-Mos harro gjellën në gaz, – dëgjova plakën të porosiste vajzën dhe derën që u mbyll ngadalë.

Qeshë i bindur se tani vajza do të kishte punë me flokët e saj, se do të ishte duke hequr napën…se do të shkonte para pasqyrës në dhomën e saj e të krihej dhe të nesërmen, me ata sy ajo do t’i ngjiste një hyjneshe.

Se kur më zuri gjumi nuk e di, po bëra gjumë të rëndë. Mbase në të zbardhur më zgjoi e kollura e plakës, e cila donte të më kishte në kuzhinë e të bënte një dorë muhabet me mua.

I dhashë karar të ngrihesha. Një ditë më parë e kisha vendosur që sa të sistemohesha diku, t’i fusja një të hequr mjekrës që mbaja, po mungesa e makinës së rrojes e shkumës, mbi të gjitha e pasqyrës në banjo, bëri që të urdhëroja vehten e të shkoja si hoxhë në fakultet.

-Mirë mëngjesi! – e përshëndeta plakën.

-Nadja e mirë! – themi ne në Shkodër, – m’u përgjegj plaka. – Si fjete!

-Si qingj! – iu përgjigja.

-Thue kshtu me ma ba qejfin! Po unë e di fort mirë se s’të ka xanë gjumi. As në krevatin e mbretit nuk flë tjetër kush si qëngj!

Nuk mund t’i kundërshtoja.

-E do një kafe?

Po plaka nuk e priti pohimin tim. E vuri xhezvenë.

-Vali! Vali!

Plaka e thirri dy herë dhe në dhomën e vajzës u ndjenë lëvizje.

-Vali ngrihet vonë se bie vonë. Sheh filma natën – shtoi.

Ky fakt më zbuloi se vajza as në punë nuk duhej të ishte. Sigurisht që djemtë në Greqi mund të mbanin me ç’fitonin dy femra pa punë në Shqipëri.

-Ty të pëlqejnë filmat?

Sigurisht që nuk e prisja një pyetje të tillë nga plaka.

-Kam disa vjet që nuk shoh filma, – iu përgjigja.

-Si kështu? – pyeti plaka me një mosbesim që shprehej në tonin e pyetjes dhe në ngritjen e kokës.

-Të tregova mbrëmë, isha në Itali. Por dhe në Gjermani. Në Itali punoja në një supermarket. Kur kthehesha në shtëpi, bëja një banjo, haja darkën dhe…

-Hamall punoje?

-Si me ta spjegue, – bëra të shprehesha në shkodranisht.

-Hamall…Apo të vjen turp ta thuash?

-………….

-Të dielën që kisha pushim, dilja me shokët…

-Dhe rrush e kumbulla ato që fitoje?

-Jo të gjitha, – nxitova t’i thoja edhe për një arsye tjetër. Kisha në xhep dy mijë euro. Meqë për disa vite nuk zura libër me dorë, tani leksionet do të më ngjanin me hieroglife. Kështu që provimet më duhej t’i merrja me të holla. Po dhe për shpenzime të tjera.

Vali na uroi mirëmëngjesin. Sytë e saj qenë të butë, të ëmbël, domethënës.

-Medemek ke vënë diçka mënjanë? – pyeti ajo mosbesuese.

-Kam këtu dy mijë euro, nanë Tixhe! Do të t’i kisha dhënë të m’i ruaje, se t’i marr me vete, shkojnë si thua ti, për rrush e kumbulla…

Besimi që shpreha, por dhe fakti që s’isha trokë, sikur ma rritën “reputacionin” në sytë e plakës. I mori të hollat, dhe kësaj here pa ia dhënë Valit që t’i numëronte, i futi në një shami dhe që aty e në gjoks.

Nuk e kuptova se përse sytë jeshilë të Valit morën një shkëlqim të ri.

-Edhe djemtë e mij punonin në një fabrikë te greku, po ndodhi ajo që s’duhej të ndodhte dhe Bujari me Qemalin ranë në burg. Tani punon Titi që t’i mbajë. Duen edhe dy vjet që të dalin.

E kuptova tani pse-në e lëshimit të dhomës me qera.

Ngrita kokën dhe e pashë për herë të parë ngultas në fytyrë. Sytë e saj sikur në çast u mbushën me lot.

-Po ne këtu kemi plot nipa që më vijnë rrotull, – tha plaka, si për të më kujtuar që të mos më shkonte ndër mend të bëja ndonjë prapësi se do kisha në shpinë kushedi sa nipa, edhe pse, po vetë ajo më kishte treguar se si ia kishte punuar qiraxhiu i mëparshëm e askund s’ishin dukur nipat e saj.

-Mësues do të dalësh? – më pyeti.

-Për mësuesi e kryej shkollën, po s’ma merr mendja.

-Po atëherë pse e kryen shkollën?

-Po ja, ta kem të lartën. Ku i dihet jetës.

-E ke mendjen prap përtej detit?

-Ndofta!

-Mos je lidhë me ndonjë italiane? – Pyetja e plakës më befasoi…

Ndërsa po mendoja që t’i jepja përgjigje, sytë jeshilë të vajzës sikur ishin ngulur tek buzët e mia.

-As më është përshkuar nëpër mend, moj nanë! Kur të vijë dita, nusen do ta marr shqiptare!

Nga kjo përgjigje plaka sikur u ngroh edhe më shumë.

-E po s’ke se si të lidhesh pa përcjellë edhe dy motrat në kësmet të tyre. Veçse kohën e paske…

Vali lëshoi përdhe diçka që mbante në dorë, plaka e kuptoi se e kishte kaluar cakun.

Siç duket po i pëlqeja. Dhe mesazhin e dha:  më zgjati paketën e saj të cigareve.

-Nuk e pi, nanë Tixhe!

Plaka e ndezi për vehte. Edhe vetëm nga mënyra krejt e natyrshme e vënies në buzë të cigares, dukej se e pinte prej kohësh.

-Punë me mend! – tha ajo dhe më shikoi më vëmendje. -Më thirre nanë!

-Për moshën…

-E kuptova, e kuptova…Po nanë njeriu ka vetëm nji…Dhe ti nanen e ke në Dibër…Mund të më thrrasësh Tixhe. Emnin e plotë e kam Hatixhe, po kështu më kanë thirrë ç’se kam ra në këtë derë.

Unë desha t’i bëja një tjetër sqarim, por ajo ndërhyri.

-Mirë, de mirë, se s’bëre ndonjë hata, po ka disa gjana që i duroj, ka disa që nuk i duroj…Nuk i duroj dot disa spurdhjakë që sa fejohen, vjehrrën e thrrasin nanë?

Kafenë e piva me nge. Ajo më vërente dhe unë e kuptoja se njëfarësoj duke më parë mua, mbase shuante disi mallin që e kishte këputur për të tre djemtë.

-Për të mirë, nanë Tixhe! – se si urova unë!

Plaka ngriti kokën.

-Pra, do të më thërrasësh nanë?! Kështu? Atëhere Valin  do ta shohësh si motër!

Sërish Vali lëshoi diçka në dysheme, sa për të tërhequr sërish vëmendjen e së ëmës.

-Të dukem e rreptë? – se si më pyeti befas.

Gati u bëra t’i thoja “aspak”, por në çast e tërhoqa gjuhën.

-Sigurisht që të jam dukur e rreptë…

Unë vura buzën në gaz.

-E kam edhe nënën të sertë, – desha ta zbus unë.

-Epo, afërmendsh, s’ka si me kenë hopna-dokna një nanë me tri vajza…Unë Valin e kam dhe…

Mbase desh të thoshte se ia kishte bërë rruc-puc gjithë jetën, po sikur u pendua dhe shtoi:

-Ah, Vali!…

Nuk e di, po mbase më shumë se sa kur përmendi djemtë, fytyra e saj sa buzët i artikuluan emrin e së bijës, erdh e u pushtua një një trishtim që nuk e fshihte dot.

Nuk e gjykova me vend ta pyesja për Valin, unë aty do të isha në drekë e në darkë…

Ndërkohë në derën e shtëpisë u ndje një e trokitur dhe na e preu fillin e bisedës.

-Asht katundari i qumështit, – tha ajo dhe bëri të ngrihej.

-Dal unë! – thashë dhe me dy-tre hapa u gjënda tek dera.

Pas pirjes së kafesë, Tixhja desh të më servirte edhe muhabete të tjera, po ra kumona e një ore të vjetër dhe ajo e kuptoi se unë duhet të nxitoja për në universitet, pasi ma kishin sqaruar mirë se jo profesorët, po mungesat të përdridhnin.

 

*          *

 

Kështu erdha e hyra unë në jetën e këtyre dy femrave në një familje shkodrane.

Shumë gjëra për mua u sqaruan shpejt. Vali qe djegur në njërën faqe dy a tri vjet më parë dhe fytyrën e mbante të mbuluar me napë, ditë-natë. Tre vëllezërit kishin marrë rrugën për në Greqi, për të mbledhur të holla për t’i bërë motrës një operacion plastik në Itali, që kushtonte miliona. Po ndodhi ajo që ndodhi në një klub në Janinë, i sulmuan një grup huliganësh grekë dhe…drejtësia e vendit e dha verdiktin e vet…Tani punonte Titi, vëllai i vogël për t’i mbajtur në burg, por edhe për t’i çuar së emës e së motrës diçka për të plotësuar pensionin sa për të jetuar…

“Sekretet” që ka çdo familje, erdhën e u ç’bënë pas pak. Mësova se ato mezi ç’kishin pritur ta lëshonin dhomën me qera, kishin marrë kushedi se sa e sa gjëra me listë tek dyqani i ushqimeve e ato duheshin larë, se plaka vuante nga pagjumësia dhe natë për natë ia fuste nga një valium, dhe pastaj…gërhimat e saj dëgjoheshin deri në dhomën time, se mungesa e pasqyrave e kish shpjegimin e vet – napa e Valit. Mbase pasqyrat në shtëpi i kish hequr Tixhja, që e bija të mos e shihte dot faqen e djegur, mbase vetë Vali…Unë arrita të shoh një foto me ngjyra të Valit, krejt rastësisht. Mora një libër nga bufeja që ta lexoja dhe brenda tij qe ajo…O, Zot! Si mund të ishte shëmtuar fytyra e saj! Fotografinë e saj do ta botonte në faqen e parë çdo reviste në perëndim. Atë foto e futa në bllokun ku mbaja leksionet…

Kështu jeta ime në këtë qytet erdhi e mori tjetër dimension. Hynë të tjerë personazhe, veç Tixhes e Valit. Bashkëstudentët e kursit, pedagogët, të njohur të rinj…Nga shokët e dikurshëm të viteve të para, kisha arritur të takoj vetëm Vullnetin dhe Ditmirin…

Në kursin tim djemtë ishin me pikatore. Vetëm shtatë veta. Ndër vajza kishe për të zgjedhur. Mungesat e pedagogëve na linin shpesh pa leksione dhe na mbushnin jetën me klube. Që në fillim më ndiqnin sytë e Megit. S’ishte e zorshme ta kuptoje. Nëse hynim të gjithë si kurs në klub, ajo do të bënte çmosin të ishte në një tavolinë me mua, në qoftë se shkonim në një pab do ta kisha përballë duke vallëzuar. Më joshte me vështrimin e saj me bishtin me qerpik. Kishte të holla, sepse sa herë që vinte kamarieri, nxitonte të paguante. Më pas e mora vesh se babai i saj kishte një dyqan hidrosantaresh. E shihja që e sillte shpesh me një “Bens” të zi.

Shtëpia ime e re, e nënë Tixhes, nuk qe afër qendrës, po unë nuk e di sepse nuk e ndjeja rrugën që bëja nga fakulteti. Tashmë sikur ishim mësuar me njëri-tjetrin.

Qënia e plakës vazhdimisht në shtëpi, sikur ma lehtësonte hyrjen e daljen, por edhe më krijonte frenime në shumë biseda që mund të bëja me Valin. Qe e pamundur të diskutoje me të për një libër, pasi biseda jonë do të bëhej e koduar. Një film që po shfaqej, personazhet nuk po shqiteshin dhe plaka kollitej e Vali e kuptonte se qe një urdhër për të ndrruar stacionin.

-Edhe nëna ime kështu si ti bën, Tixhe…- i thoja unë, i ndjekur nga syri i Valit.

-Pislleqe, pislleqe që kur erdhi demokracia…

-Po ne s’kemi fëmijë këtu, moj nanë…- s’durohej Vali.

-Për mue  jeni fëmijë…Përderisa s’jeni të martuem, jeni fëmijë…

Syri jeshil i Valit sa vinte e më turbullonte. Po Tixhja që natën e parë më kishte thënë ta shihja si motër… Po se si, sa dilja nga shtëpia, vështrimi i Valit më ndiqte e më ndiqte, më shfaqej në sytë e vajzave të tjera, ma turbullonte vështrimin e Megit; kur kthehesha në shtëpi, ajo siç dukej tani ma njihte çapin dhe pa trokitur ma hapte derën, e ndjenja erën e saj, o zot, një erë sikur shprazte një çetinë lulet më të virgjëra të botës alpine, syri i saj sikur më zbriste ylberin në vështrimin tim, zëri i saj frushullonte si një pyll me mështekna në puhizën pranverore. Sa më shumë që kalonin ditët, nxitoja të kthesha në shtëpi, shpesh herë duke ia lënë edhe në mes propozimet e Megit për një takim pasdreke…

Sa larg, kilometra drite larg mbeteshin aventurat e mia në Itali e Gjermani!

Bisedoja një natë me Valin. Kisha nevojë të rrëfehesha…Dhe një natë, ndërsa Tixhja po bënte banjë, ajo më pyeti edhe për ato që unë kisha nevojë t’ia thoja dikujt.

-Ngushtë e ndjeva veten kur më pushuan nga puna në Itali, – i thashë. – I mora borxh një shoku, pastaj edhe një tjetri, me shpresë se do të gjeja punë.…Derisa një ditë…

-Çfarë? – pyeti ajo si ta dinte se pas papunësisë vinte…

-S’kisha rrugë tjetër…U lidha me Renaton, një torinez dhe një shokun  e tij, maroken…Mandej me Xhixhin…Ai më jepte drogën ta shpërndaja me qeska të vogla…

-Vërtetë? – tha ajo mosbesuese. – Vetëm me këtë punë merreshe?

-Jo, jo, për fat gjeta edhe punë. Në një piceri, që frekuentohej nga vipa. Edhe aty nuk fitoja pak, po jo si kur më furnizonte Xhixhi…

Syri i Valit mjegullohet.

-Më duhet të laja borxhet, Vali…shpërblimi për punën që bëja qe i majmë…kështu ca para të mira i vura mënjanë…për fat ia lashë gjyshit të Mersinit, një shokut tim dibran…por policia një ditë…vrapi nëpër rrugica…kyçja në shtëpinë e një patrioti në Leçe…biseda e fundit në telefon me Xhixhin…E kuptoja se kisha hyrë në një rrugë pa krye, po nuk kisha nga t’ja mbaja…Doja të largohesha nga Renatoja, marokeni  e Xhixhi, po e dija se ç’fat më priste…Një shqiptar ishte gjetur i vdekur në periferi të Barit…Atëhere i dhashë karar të ikja në Gjermani…Qëndrova dy vjet…derisa mora vesh se Renaton, marokenin dhe disa të tjerë i kishin rrasur brenda…U ktheva në Itali, po me frikë se mos policia më gjurmonte, edhe pse nuk isha askund i skeduar prej saj. Për fat, edhe kur u njoha me Renaton me shokët e tjerë, u kisha dhënë tjetër emër. Ata më njihnin për Gjon Kraja…Ia kisha frikën një italiani që quhej Xhixhi. Ai kishte mbetur jashtë dhe unë prej atij e mirrja mallin…

-E takove më? – pyeti ajo duke mos mundur ta fshihte dot frikën.

-Jo!

-Sa fitove me atë punë?

-Shumë!

-Sa?

-Miliona.

-Ua solle në shtëpi?

-Jo, as ato, as çfarë nxirrja nga piceria…Mandej në Gjermani punova sërish në një piceri…Nuk fitoja pak…Po prindërit e mi asnjëherë nuk kanë pasë nevojë për mua! Po, si të them…

-Rrush e kumbulla,  siç thotë Tixhja, – shtoi ajo.

-Një pjesë…Tjetrën e kisha tek gjyshi i shokut, për fat…Tek ai i kam sërish… I kam më të sigurta se t’i kem në një bankë…

-Si tek Tixhja, – shtoi ajo.

Tani me Valin komunikoja lirshëm, po hynim çdo ditë në labirinthet e njëri-tjetrit. Sot zbulonim një diçka e nesër një tjetër.

-Ke patur ndonjë vajzë? – pyeti një ditë beftë, gjithnjë kur Tixhja nuk ishte e pranishme në dhomë dhe pa e mbaruar pyetjen, e ndjenja se dallgë të brendshme kish ngritur deti i shpirtit të saj.

-Si thua? – iu kundërpërgjigja unë.

Ajo ngurroi. Me pa drejt e në sy dhe unë ndjeva turbullim. Po gjithsesi, pyetja e saj kërkonte përgjigje. E kishte atë shkallë emancipimi sa të pranonte çdo përgjigje.

-Nuk jam eunuk, – thashë pas pak.

Tani syri i saj u turbullua. Po unë vazhdova.

-Gjithçka Vali qe si një ëndërr e keqe!

Në mesore u ndje e kollitura e Tixhes dhe kaq mjaftonte që ne të vijonim, unë të lexoja një leksion dhe Vali një libër me tregime.

Seç kishte Vali një magnet që më tërhiqte! Përditë e më shumë, për javë e më shumë. Mbase magneti ishin sytë e saj të magjishëm, mbase gjoksi i saj që ulej e ngrihej si deti me valë, mbase trupi i saj që kundërmonte erë myshk, mbase sinqeriteti që buronte si një ujëvarë. Ku e ku ishte ajo me ato që kisha njohur e që nuk më kishin lënë asnjë gjurmë!

Kaluan tre muajt e dimrit, po vinte pranvera. Në kopshtin e një shtëpie pranë apartamentit,  një kumbull u mbush me petalet e saj të magjishme. U trondita. Se si tek ato petale unë shihja jo një napë, po një vello të bardhë që kishte hedhur mbi supe Vali. Po ku shkonte nuse, ku? Mbase ishte ëndërr, po, po, me siguri isha në ëndër, përderisa më shfaqej edhe fytyra e Xhixhit. Po Xhixhi përse? Më ishte shfaqur edhe gjatë ditës.

Vetëm Xhixhi kishte mbetur jashtë…Në fillim, një fakt i tillë më kishte trembur…Ndërsa tani, tek ai shihja një rreze shprese…Mund të rrezikoja edhe një herë, për pak kohë…Për Valin ia vlente, ndryshe me djersë nuk mblidheshin aq sa duheshin për operacionin e saj…

…Kur hyja në dhomën time, era e Valit më tërbonte. Ma kishte thënë se  lexonte aty, pasi binte dielli paradreke kur unë shkoja në fakultet, por edhe sepse nga ajo dritare shihej njëra nga rrugët më të populluara të lagjes. Unë nuk kisha hyrë asnjëherë në dhomën e saj, po me mend e mirrja se ajo binte gjithashtu mbi një  rrugë karakteristike të lagjes. Siç duket, edhe ajo kishte nevojë për erën time, për erën e një burri.

Fotografinë e saj e mbaja gjithnjë në një bllokun e leksioneve. Nuk e di përse, po tani e hapja kaq shpesh atë. E shihja fotografinë e saj e s’ngopesha dot.

Nuk ma mirrte mendja se ajo erë apo puhizë që kishte trazuar dy shpirtëra, do të shndrrohej në furtunë.

Ngjau thjeshtë: kur u ktheva në drekë pas leksionit, syri i Valit sikur kishte diçka për të më thënë: ishim vetëm. Nënës i kishte vdekur një kushërirë e largët, moshatare me të dhe…

-Erdhën dhe e morën nipat…

-E njihje të ndjerën? – se si pyeta unë.

-Jo, jo, s’e kisha parë kurrë, si i themi ne këtu në Shkodër, lëng stërlëngu e kishte nëna, po…ç’të të them, kur je në moshën e nënës, e duan ta vënë në raste të tilla në krye të vendit…

Ishim vetëm. Unë edhe ajo. Këtë çast, pra ikjen e beftë të nënës një ditë, ajo sikur e kishte pritur.

Për të parën herë qyshse kisha shkelur në atë shtëpi, mund të flisja lirshëm me Valin, mund të kridhesha në detin e syve të saj.

Por…Por Tixhja më kishte kërkuar ta shihja si motër. Megjithatë në ëndërrat e mia erotike kushedi sa herë e kisha marrë në krahë Valin,  kushedi sa herë e kisha puthur me një afsh prej të marri.Fatkeqësia që i kish ndodhur i kish privuar shumë të drejta të moshës së saj, por ajo vajzë ishte e vajza është si toka, do plug që të shkriftohet, të avullojë e të të japë frutet më të ëmbla të kësaj bote.

Por dhe në zhgjëndër nuk kisha bërë pak. Natyrisht, me lejen e Tixhes, kisha arritur ta nxirrja një natë në bulevard, një natë tjetër e shoqërova në një koncert, në kinema. Propozimi im që Vali të dilte ashtu e mbuluar, si jo pak vajza myslimane të medresesë së qytetit, bëri që ajo të dilte nga burgu ku e kishte futur veten. Se, para se të shkoja unë, ajo zbriste ashtu e mbështjellë me napë vetëm në katin e parë të pallatit, ku ishte një minimarket e një dyqan fruta-zarzavatesh dhe aq. Arrest shtëpie.

Ai që i kisha dhënë lirinë isha unë. Asaj ia dhashë lirinë, vetë u bëra rob i saj. Po s’kisha guxim të hidhja një hap, t’i thoja një fjalë. I lirë isha vetëm në ëndërrat e mija erotike.

Po ajo?

Sytë e saj të jeshiltë i lexova sa hyra në shtëpi. Ose më mirë lexova shpirtin e saj.

Lashë ç’kisha për të hequr në portmontonë e mesores dhe nuk e dija se nga t’ia nisja.

-Do të hamë?

O Zot! Ajo më shumë më pyeste me sy se sa me fjalë? Jo, jo, Vali! Unë dhe ti kemi nevojë për tjetër gjë.

Sigurisht që këto m’u përshkuan nëpër mend e goja nuk më artikuloi asgjë.

Po ndërsa kërkoja të gjeja shtegun nga të hyja në atë pyll enigmash, syri i saj po më tërbonte, po ma ngrinte adrenalinën në atë shkallë që as vetë nuk e dija se si pluskonte.

Më pa dhe e pashë. Kushedi se sa gjëra që i thamë njeri-tjetrit në atë çast. Shihja gjoksin e saj – baticë e zbaticë e një deti të trazuar. Një det i vërtetë! O zot, sa do të doja atë çast të kridhesha aty, le të më fundosnin dallgët e tij e të më përplasnin në brigje të panjohura!

-Vali!

Ajo ktheu kokën mënjanë. Po nuk tha “mos”, as nuk bëri ndonjë veprim që të më frenonte.

Nuk e di se kush më komandoi veprimet e mëtejshme, mbase zemra… Bëra  dy hapa drejt saj dhe mbështeta kokën në gjoksin që i gufonte. Ia ndjeva gishtërinjtë e duarve mes flokëve të mij, mandej një palë buzë të përflakura. Se si, po mbase duart e mija kërkonin të hiqnin napën e bardhë, por vetëm atëherë ajo sikur u shprish nga ajo gjendje e pazakontë, duart e buta iu bënë si ganxha dhe unë nuk pata forcë të bëja më tej.

-Mos, shpirt, mos! Kudo, veç napën mos ma hiq! Unë s’dua të sheh veten e jo të më shohësh ti!

-Vali!

-Ti tashti e ke kuptuar. Unë kam hequr edhe pasqyrat nga shtëpia!

Kaq tha. Se mandej komandonin shpirtërat tanë dhe duart e mija mirrnin në pëllëmbë pasuri të tilla që çdo kush do t’i kishte dëshirë t’i bënte pronë të tijën. Ia çkopsita bluzën dhe para meje u shfaqën një palë gjinj që mund t’i kisha parë veç në pikturat e rilindësve italianë, një bel që këputej e pastaj…Edhe duart e saj tani eksploronin në trupin tim. Në fillim në shpatulla, më pas dhe në pjesë të tjera të trupit, po gjithnjë si më frikë e me drojtje të zbriste atje ku fillonte dhe mbaronte të qënurit burrë. Po më jepte gjithçka e nuk kisha se përse të ngurroja.

-Kaq shpejt! – se si tha.

-Kaq vonë! – qe përgjigja ime dhe tani nuk dija se ç’bëja.

Natyrisht duhet të bëja detyrën e burrit. Po në çast se si më frenoi diçka. Mbase një ndjenjë e brendshme qytetarie, mbase atë çast m’u kujtuan edhe motrat e mija. Po sikur? Sikur edhe mua  dikush të më priste në besë, kështu siç po e prisja unë plakën? Qiraxhiu i mëparshëm i kish dhënë tri dhjetë mijëshe fallco, s’ia harronte kurrë. Tani dhe unë po i dilja fallco. E kuptoja se Vali donte të shijonte diçka nga kjo jetë, mbase në vetminë e saj ajo këtë skenë erotike e kishte imagjinuar kushedi sa herë, po unë, unë a duhet ta bëja një gjë të tillë?

-Vali, nuk mundem!

Sytë e saj nuk e besonin.

-E kam lexuar, kjo u ndodh shpesh burrave, – ndërhyri ajo, – sidomos atyre që janë të ndjeshëm. Po e provojmë prapë, nëna nuk vjen deri pas orës pesë. Kemi mjaft kohë.

Buzët e saj të përflakura, të cilat kushedi se si kishin mbetur pa u dëmtuar, më krijonin një vorbull ndjesish që më mirrnin e më fundosnin mes shtjellash gëzimi të paprovuara më parë.

-Teo, shpirt!

Nuk munda t’i rezistoj. Vali edhe të vdekurin e ngrinte nga varri! E në këtë çast në shpirtin tim u zgjua burri, vehtja m’u shndrrua në një kalë të egër që duan ta shalojnë.

Tani gishtërinjtë e mij  mes gëmushës kërkonin të gjenin trëndafilin e egër. Po jo vetëm kaq. Kërkoja që atij trëndafili t’i shijoja gjithçka, pa çka se do ta gjakosesha duke hyrë mes ferrave.

Në vitet që kisha qenë jashtë shteti kisha patur marrëdhënie me vajza, po tek asnjëra nuk kisha ndjerë atë magnet që po ndjeja tani. Mbase atë që nuk ma jepte fytyra e Valit, ma jepte shpirti i saj, sinqeriteti i saj e më pas ma jepte qafa, oh ajo qafë mjelme, ma jepte gjoksi i saj që mbante një erë që o zot, ma jepte gjithçka, gjithçka, siç ta jep një pllajë alpine ku kanë shpërthyer mijëra lule e që s’di se cilën të zgjedhësh më parë. Ajo e kish emrin mrekulli. Dhe  ishte në duart e mija.

-Teo, shpirt! Teo, shpirt!

E përsëriste dhe e përsëriste pa fund. Edhe unë, si ajo, fluturoja në qiellin e shtatë.

Po vjen një çast që njeriu kthjellohet. E në atë kthjellim, se si m’u kujtua diçka. Se si do ia bënte ajo tani e mbrapa. Si mund të rrinte baroti e zjarri pa u ndezur në një gëzhonjë që pas pak orësh do ta kishte emrin kuzhinë.

-Do të vi natën, do të pres sa nëna të flejë. Do të vi përnatë, për natë. Për fat ajo gërhet në gjumë, për fat që pi dhe valjume.

Kisha zhytur kokën mes gjinjve të saj të fryrë dhe s’ngopesha dot…

Mandej, mes magjisë së atij çasti, si shkreptëtimë erdhi një pyetje e saj:

-Më mëshiron?

-Si?

-E bën se të vjen keq për mua apo se më ndjen?

Mund t’u përgjigjesha kushedi dhe njëqind pyetjeve të tjera, po jo asaj.

Unë kisha kohë që mes mëshirimit e keqardhjes, e ndjeja, e ndjeja, nuk qëndroja dot pa të. Koha në fakultet më dukej e gjatë, tepër e gjatë, koha pranë saj fluturonte. Minuta në fakultet më bëj orë e ora pranë saj më bëhej minutë. O Zot, ç’po ndodhte kështu me mua?

Gjoksi nisi t’i ngrinte tallaze. Po qante.

-Vali!

-Po s’ka gjë, s’ka gjë! – tha pas pak. – Unë të justifikoj, të justifikoj plotësisht. Se s’ka përse një djalë king si ti të ketë përkrah një fytyrë djegur.

-Vali, ç’thua!

-Edhe unë s’do ta lejoja të kundërten, Teo, kurrë! Kjo që po bëjmë ne e ka emrin aventurë. Po gjithsesi ti do të jesh i pari dhe i fundit.

Më kishte pushtuar me një forcë të re dhe unë ndjeva sërish ripërtëritjen.

Ndo nja një gjysëm ore para se të binte pesa e të kthehej plaka, u vesha dhe dola. Duhej të dilja se isha i bindur se në përballjen e parë me plakën do ta tradhëtoja veten. Ishte më mirë që ajo të mendonte se unë në mungesë të saj nuk kisha qëndruar në shtëpi vetëm me Valin.

 

*          *          *

 

Si shumë të rinj, edhe unë kisha klubin tim. Qe një bar modern ngjitur me fakultetin, ku mblidheshim paradreke. Hyra me shpresën se do të gjeja ndonjërin nga shokët e kursit, po Ketoja, njëri nga kamarierët me të cilin më hahej më shumë muhabeti, më tha se asnjëri nuk ishte dukur.

Më solli një ekspres dhe u zhduk pas perdes së kadifenjtë të banakut.

Nuk shkuan as dhjetë minuta dhe ia behu Megi.

-Ua, Mateoja, – ia bëri ajo me një artificë teatrale fallco. Kjo më la një shije jo të mirë. Aq më shumë edhe kur erdhi të na shërbente Ketoja. Se si më lindi një dyshim se Ketoja e njoftoi atë në celular. O zot, po a kishte se si?

Nuk e kujtoj mirë seç mori, po pas pak në bar hyri një mesoburrë dhe Megi, pak si me frikë, tha:

– Babi!…

E shikova me sy, sikur ta pyesja: “E çfarë?”.

-Ftoje, le të vijë! – thashë unë sakaq dhe ajo, u ngrit, diç komunikoi me të, e mori përkrahu dhe e solli tek tavolina ku po rrinim.

Njohja qe e ftohtë, edhe pse Megi me ojnat e fjalëve të saj desh ta shkrinte atë shtresë akulli që zuri shpejt mes nesh.

Pas pak ata u larguan të dy, pas tyre dhe unë. Ketos ia lashë të hollat në tavolinë, si zakonisht. Nuk i thashë fare natën e mirë.

 

*          *          *

 

Tixhja kishte kohë që kishte ardhur dhe, pas ngushëllimit që i bëra, qeshë i detyruar ta dëgjoja fije për pe gjithë mortin e kushërirës. Ngaqë dilte rrallë, gjithçka e fiksonte deri në detaje. Po gjithsesi, lodhjen e asaj dite nuk qe e thënë ta përballonte. Shkoi më heret që të flinte.

Kur u ndje gërhima e saj, Vali erdhi dhe u fut në shtratin tim. “Më mirë kur pi valjum, tha, jemi më të sigurt”.

-Ashtu është, – iu përgjigja.

-Ti seç ke. Të dallova qëkur erdhe.

-Vërtetë?

-Pse, mendon se mund të më fshehësh diçka?

-Asgjë, ishte thjeshtë një proçkë…ndofta dhe një farë kurthi a kudi unë si ta spjegoj…është një vajzë…Megi e quajnë…

Sa përmenda emrin e saj ajo u drodh.

-Ç’pate?

-…….

Zu të qajë.

-Mos qaj, se po zgjohet Tixhja.

-Teo, ti shko me Megin…Kurthi jam unë…

E putha, e putha fort dhe kjo ishte përgjigja më e mirë se në atë kurth ku të fusin vetëm ndjenjat e vërteta, kishim rënë të dy.

 

*          *          *

 

Marrja e diplomës nuk më shkaktoi kurrfarë gëzimi. Vali më kish bërë për vete dhe nuk shqitesha dot prej saj. Po dhe të qëndroja, s’kisha më motiv.

-S’rroj dot pa ty, Teo!

-As unë, shpirt!

-Si do ia bëjmë?

-Nuk e di!

Ishte nata e fundit. Të nesërmen duhej të nisesha.

-Do ta takosh Megin?

Qe një pyetje e beftë.

-Jo, i kam thënë lamtumirë.

-Përse?

-Sepse takimi në bufe atë ditë që vdiq kushërira e Tixhes ishte i kurdisur.

-Vetëm për këtë.

-Qoftë edhe vetëm për këtë. Po mbi të gjitha se je ti!

-Mua duhet të më harrosh. Ti tani do të nisësh një jetë të re. Gjithçka ndodhi këtu, qe veç një ëndërr.

E shikova. Sytë e saj të jeshiltë ishin të mbushur me lot.

-Ç’do të bësh?

-Si çdo të bësh? Po ja, do të qëndrosh në Shqipëri apo do të shkosh në Itali?

-Në Itali.

-Vërtet?

-Po.

-Ti sikur e kishe me dyshim?…

-Tani e kam vendosur.

Gishtërinjtë e saj luanin mes flokëve të mi.

-S’të vjen keq për mua?

Në vend të përgjigjes e putha deri në marrje të frymës.

-Ku do të punosh? – pyeti ajo.

-Të shkoj një herë.

-Ç’të tha djali i xhaxhait?

Ngurrova pak.

-Po hë, dë?

-Në ndërtim.

-O Zot, po përse të mos kërkosh një punë më të lehtë? Ti pastaj më ke thënë se ia ke marrë mirë dorën picave…

E kisha pushtuar të tërën dhe ndjeja në gjoks rrahjet e zemrës së saj.

-Sepse në ndërtim paguhesh më mirë.

-Po përse ta turturosh veten? Ti më ke thënë se në familje nuk kanë nevojë për t’i ndihmuar me të holla…Diçka atje ke vënë mënjanë…Hë, përse?

E kisha pushtuar të tërën. Përgjigjen doja t’ia jepja me gjithçka të bukur më kish dhënë ato muaj. Jo me fjalë.

-Shpirt! O, shpirt, përse në ndërtim?

Mbase në atë gjendje ekstaze, nuk mund të kontrolloja më asgjë, asgjë…Ajo kish një aftësi sensuale që të nënshtronte. Dhe, si burrë, isha i detyruar të ngrija flamurin e bardhë të kapitullimit. Imagjinoni sikur të vinte ajo ditë që ajo të flakte tej napën e bardhë!…

-Sepse më duhen sa më shumë para, Vali. Ato që më ka ruajtur gjyshi i Mersinit, nuk mjaftojnë, se këtu, në Shkodër është një vajzë që pret të bëjë një operacion…

Vajza u drodh.

-Jo, Teo, jo, ti s’ke përse sakrifikohesh për mua…

-Kam kërkuar në internet dhe kam mësuar shumë për operacionet plastike, Vali. Mund të mbetet ndonjë shenjë dhe asgjë më shumë…

Ajo ish lidhur e tëra pas meje. Hovet e gjoksit të saj tani më shumë se kurrë i ngjisnin një deti me furtunë.

-Teo, në mos sot, nesër do ta bëjnë vëllezërit e mi…

E pushtova edhe më fort në krahë.

-Vëllezërit e tu duan edhe dy vite të krejnë dënimin, Vali…Pastaj mund t’i përzënë nga Greqia…Kush i mba pas burgut?…

Ajo kërkonte të gjente diçka të më mposhtëte.

-Janë afro pesëdhjetë milion, Mondi! Në ndërtim, sado të paguhesh, nuk i arrin.

-Do ta gjej një rrugë, Vali. Gjallë a vdekë!

E putha fort, si për t’i vënë vulën e ndershmërisë e të përbetimit fjalës sime.

Ajo prap fërgëlloi.

-Ti do të mirresh me drogë.

-Jo!

-Gënjen!

S’më kishte folur kurrë me këtë gjuhë. Syri i saj më mposhti.

-Sa të bëj një grusht para për ty, Vali! Tani nuk jam më ai fillestari. Xhixhi po është jashtë…

-Kurrë!

-S’ka rrugë tjetër!

-Po ata janë brenda!

-Kush ata!

-Vëllezërit e mi……….

-Ç’lidhje kam unë me ta?

-Se do të përfundosh në burg, si ata…Kurrë, kurrë Teo!…Nëse më ke dashur ndonjëherë…Nuk dua që për të më shpëtuar mua, ti të çosh drejt vdekjes dikë tjetër…

Më dukej se po më bënte moral. Sepse fare mirë mund të më thoshte se me këmbët e mija po shkoja drejt dyerve të burgut.

-Teo, shpirt!

-Fol!

-S’ka gjë, hyr në ndërtim! Kudo tjetër! Unë të pres!

-Beson tek unë?

-Shumë, shumë!

-Se do të kthehem një ditë?

-Po!

E putha. E putha me një afsh të patreguar.

-Po ti, beson se do të heq napën një ditë?

S’ma kishte bërë kurrë një pyetje të tillë në sy. Se ajo napë qe bërë rrjetë teli për të, kafaz hekuri ku mbahej e burgosur fytyra e saj.

-Po, Vali, po! Dhe se në fytyrë do të mbetet një shenjë…Vetëm një shenjë…

Ajo, pas çdo fjale, fluturonte vetë dhe më bënte edhe mua të fluturoja me të.

-Dhe pastaj ti do të kthehesh në Shqipëri.

-Po, do të kthehem.

-Për mua?!

-Kryesisht për ty!

 

***

 

Romë, e hënë, më…

 

Mateo del nga dyqani i dhuratave me një si kornizë të mbështjellë bukur, me një fjongo. Nxiton me “Fiat”-in e tij drejt spitalit të plastikës. Edhe pse dita është e ftohtë dhe era hedh pa mëshirë mbi xhame flutura dëbore, ato i duken si petalet e një pranvere. Si atëhere kur kishte parë atë kumbullën dhe i pat shëmbëllyer me vellon e nusërisë së Valit.

Bleron shpirti i tij. Ka dy muaj që këtë rrugë e bën disa herë në ditë. Mjekët, pas  disa operacioneve, kanë dhënë shumë shpresa për fytyrën e Valit.

Tanimë Vali nuk është e njohur vetëm si paciente për ta. Edhe pse atë nuk e kanë parë e takuar kurrë, e njohin mijëra italianë. Foton e saj, atë foto që mbante të fshehur Mateo në bllokun e leksioneve, e kanë botuar disa gazeta e revista italiane. Përmes një shoqate, djali ka sensibilizuar opinionin për mbledhjen e fondit për operacionin plastik të Valit. S’kurseu ç’kishte edhe vetë dhe ia arriti.

Është dita që do t’i heqin fashot. Janë dy zemra aty në Romë që rrahin fort. Po sido të jetë fytyra e Valit, ai e ka nda mendjen: ajo do të jetë gruaja e tij!

Hyn në spital. Tashmë Mateon e njohin infermieret e sanitaret, por edhe mjekët e pacientët e tjerë. Nuk ua ka fshehur vendimin e tij as atyre. Para altarit të dashurisë, ai e ka bërë një betim.

Sytë jeshilë të Valit  janë plot jetë e shpresë! Ajo nuk i gëzohet aq vetes, sa Teos! Një nga stafi që mirrej me fotot e pacientëve me djegie në fytyrë, ka arritur që në kompjuter t’i prodhojë fytyrën e saj të re. Vali, kur e pa veten në foto, fërgëlloi si atëhere kur ai e puthi për herë të parë.

Ka ardhur ora 9. Njëra nga mjeket operatore dhe një infermiere, Vanesa, do i heqin fashot. Zemra ka kohë që i rreh fort. Atë rrahje e ka provuar vetëm një herë, atëhere kur Mateo i tha të dua.

Ai është pas derës. Me dhuratën në dorë. Zemra e tij nuk rreh më pak se ajo e Valit. Dhe kur dy zemra rrahin me të njëjtin ritëm, diku shpërthen pranvera…

Në dhomën operatore ndjehen thirrje gëzimi. Dikush duartroket. Mateo nuk arrin ta sundojë veten. I shkojnë lotë. Lotë me ngashërime. Nga përtej dëgjohet një zë: Teo!

Vali e di se ai është pas dere. Se është brenda shpirtit të saj.

-Vali!

Dera e dhomës operatore hapet dhe dikush e merr atë përdore si të jetë një fëmijë i vogël, të cilin do ta fusin në botën magjike të përrallave. Se një magji e vërtetë shfaqej para tij. Vali kishte fytyrë si tërë njerëzit e këtij globi.

Ai s’dinte se ç’bënte. I kishte rënë në gjunjë mjekut dhe i puthte duart, pastaj dhe Vanesës, pastaj dhe disa bluzave të tjera të bardha që asistuan në hapjen e siparit të asaj jete që e kish emrin dashuri.

Dhuratën, që kishte lënë përkohësisht në tavolinë, e mori. Zakonisht në spital, në raste të tilla, sillnin lule. Po ai ish shqiptar dhe mbase për bluzat e bardha italiane ai zbatonte një rit tjetër. Vërtetë, ashtu ishte…E mori dhuratën që kishte sjellë dhe e hapi. Të gjithë ishin të bindur se diçka e kushtueshme do të fshihej pas atij ambalazhimi të shkëlqyer, të rrethuar me fjongo.

Ishte një pasqyrë.

U dëgjuan sërish duartrokitje. Vali shihte veten. Pastaj veten e saj e pa në sytë e Mateos!

Nisi t’i puthë sytë, buzët, faqet, qafën, ballin, gjithçka.

U ndjenë çapa. Ç’qenë aty, dolën nga dhoma dhe i lanë vetëm. Pas tyre dera u mbyll. Megjithatë, kishte mbetur një dëshmitare që i shihte se ata s’ishin më dy njerëz, por një: pasqyra.

[1] ) janar

[2] ) qiraxhiu

[3] ) radhë

NATA PA FUND

Kur babai i tij vinte  xurxull, Mondi trëmbej aq shumë sa shpesh, me t’ia dëgjuar hapat në shkallë dhe të trokiturën e tij nervoze në derë, vidhej e shkonte në dhomën e gjumit. Dikur ia kishte duruar shuplakat në fytyrë dhe ndonjë të mbështyrë, po tani  vehten po e ndjente të rritur, kishte ëndërrat e tij…kishte edhe Suzin, për të cilën zemra i rrihte përherë e më fort..

Ashtu ndodhi edhe asaj nate…

S’kish mbaruar së ngrëni as gjysmën e supës kur ndjeu hapat e tij, dikë që përshëndeste në shkallë dhe pa pritur të trokiturën në derë, doli nga kuzhina dhe ashtu shpejt e shpejt u çvesh dhe hyri në shtrat.

U ndje bubullima e tij, një e sharje pa hyrë mirë për gruan e tij, Dafinën,  e cila e duronte, dhe pastaj një këngë jevgjitësh, strofat e së cilës i përsëriste deri në neveri:

 

Luti, moj, Luti moj, Luti moj,

Qaj për mua, qaj për mua e derdh lotë,

Luti moj, Luti moj, Luti moj,

Je princesh’ e princeshave në botë…

 

Sa herë që i ati vinte i bërë ashtu, sa të të vinte turp t’i thoje baba, veç urrejtjes e neverisë, ndjente edhe një keqardhje, edhe një ndjenjë mëshire, një dhëmbsuri që nuk e kuptonte se nga ç’guvë e shpirtit i gufonte.

Me gruan e tij, Dafinën, ai kishte do kohë të mira që sillej si tiran, me Tean e Mondin si t’i kish asgjë: as donte t’ia dinte fare. Bota e tij, familja e tij, gjithçka, tani kish përfunduar në një gotë, të cilën shkonte dhe e pinte ku tregtohej më lirë, në disa klube të qelbura anës së Bunës, me jevgjitë e qytetarë të zvjerdhur. Atje sigurisht që përfundonte edhe ndonjë orkestër e vogël popullore, pasi sa herë vinte në shtëpi i bërë tapë, i ngulej ndonjë strofë kënge si kjo e Lutit që e bëlbëzonte vetmevedi kushedi sa herë.

Kjo ishte një nga 365 netët e vitit, që përsëritej herë në një formë e herë në një tjetër, kur për Mondin…

Ajo ditë për Mondin ishte e papërsëritshme, një ditë që kishte sjellë një pranverë mes acarit të janarit dhe jetës së tij…Ditëlindja e Suzit qe shndrruar në ditëlindje të ëndërrave për jetën…As e kishte menduar se kjo ditë do të kishte veç një emër, Suzi.

Pa nga ora. Ishte nëntë.

Që në drekë atë orë e shihte vazhdimisht, vazhdimisht. Duke e përqëndruar syrin në fushën e saj, vinte e shfaqej fytyra e ëmbël e Suzit, por … edhe një dhëmbje herë-herë…

– Mondi, ku është, jashtë!? – pyeti ai të shoqen.

– Ka rënë të flërë, – iu përgjigj Dafina, e bindur se kështu ai do vinte të fashitej, derisa të binte në shtrat.

– Po Tea?!

– Ka vajtur te teze Lumi!

– Nuk më pëlqen as yte motër, as i shoqi!…

Dafina, si gjithmonë në raste të  tilla, nuk i përgjigjej dhe ai sikur  mirrte zemër:

– Epo s’ka si të pëlqejë një familje që s’ka një shishe raki në shtëpi…Shkon për vizitë…më nxjerrin liker! Pika likerit!

 

Luti moj, Luti moj…

 

– Mos klith aq fort! – mori dikur zemër Dafina. – Mbase djali flë dhe po e trëmb!

Dafina e pa që ai u step për një moment. Qeskat rreth syve i ishin fryrë, mbi vetull kish një të nxirë, mbase nga ndonjë grusht i marrë mejhaneve, dhe flokët e shpushpurishur.

Në dhomë Mondi as që kishte gjumë. Mendonte se babai pasi të bënte banjo do të plandosej në shtratin dopjo dhe kush i duronte gërrhitjet e tij…

Ndjeu se po i shkonin lotë…Po s’desh ta japë vehten…Megjithatë nuk ishte më i vogël, sa të mos e kuptonte se familja e tyre po gremisej poshtë e më poshtë.

Patën një apartament me dy e një kuzhinë afër qendrës së qytetit, babai e shiti, sigurisht i bërë tapë, për një kafshatë bukë…Gjoja për t’i shlyer borxhet që i kishte një miku…Mirë që e kapi atë punë daja i tij se do të katandisej apartamenti rrush e kumbulla në një gotë mejhaneve. Blenë një dhomë e një kuzhinë…Prandaj tani ishin të detyruar të flinin në një dhomë, burrë e grua dhe Mondi, ndërsa Tea flinte në kuzhinë…Tean Mondi e kishte motër nga nëna, ndërsa ai…vajzën e gruas…Kështuqë Tea flinte në kuzhinë…

Kishte kohë që babai i tij qe zënë me pronarin e një magazine veglash auto dhe ai, pa ia zgjatur, e flaku në rrugë. Njëherë u betua se do ta vriste, po pastaj siç duket hoqi dorë ngaqë  u gjet një shok fëminie i tij që e futi në punë në një bilardo. Aty edhe i dilte diçka, pasi ia mori dorën dhe u mbante bastet disa karambolistëve, të cilët kur fitonin, ia falnin ndonjë mijëshe…Po edhe këtu s’e pati të gjatë…Dikush i vodhi disa lojë, nuk ia përtoi dhe iu sul me stekë në kokë, po ai ashtu i fashuar u kthye me shokët e tij dhe…i dhanë një të rrahur sa e bënë për shkals…Më pas…Hyr në një lokal e dil në një tjetër…derisa përfundoi në mejhanat e periferisë. Tani që andej nuk shkulej më…se ku gjente që pinte Dafina nuk e kuptonte e as  donte t’ia dinte…I kish vënë kryq njëherë e mirë dhe tani ai i ngjante bujtësit në një hotel… Bashkëjetonte me të vetëm për hir të fëmijëve e të farefisit, por edhe ngaqë s’kish ku ta përplaste kokën po ta ndante…

 

Luti moj, Luti moj, Luti…

 

– Moj, po sikur je ngjallur ca…Mos?…Si të ta them…se mos je gjë me barrë? – dëgjoi Mondi zërin e tij ashtu rrokje rrokje e me pauza dhe se si i erdhi.

– Pika ty! – dëgjoi Mondi zërin e nënës, të lehtë, fare lehtë. – Mos prrallos më, se mund të mos e ketë zënë gjumi Mondin! – Edhe këtë kemi mangut!

Për Mondin, në raste të tilla, këto biseda ishin ku e ku me ato që bënte në dhomë kur shtrihej në shtrat. Seç i kërcente damari kur shtrihej, mbase i kujtohej se në shtrat duhej të ishte edhe bashkëshortja…pra gruaja e tij…po ajo gjente gjithmonë forca e arsye të mos i bindej, sa një herë i kishte thënë se kurrë nuk do të pranonte më të lindte me të tjetër fëmijë, dhe e përkthyer në mendjen e një adoleshenti të parrahur me gjëra të tilla vinte se nëna e tij me babain nuk do ta bënte me atë punë…pas së cilës lind një fëmijë…Dhe se si Mondi ndjeu se nëna e tij ishte e mirë…ashtu siç e kishte ai në zemrën e tij…

– Jo, po thashë, se sikur je fryrë ca…E di si thotë Nuzoja?…Nuzoja…moj…ai që i bie gërnetës në pijetore…Se burrit të ligësht i shëndoshet gruaja…Hi-hi-hiii…Ti e kupton, apo jo?….

– Lahu një herë tek lavamani, se të vjen era peshk!

– Peshk!?…E ç’peshk!?…Unë  kisha një gotë…Peshk nuk kisha!…M’i hidhte një jevg kokat e bishtat e gjuhcave…Ai i hidhte…unë i mblidhja dhe…nuk është turp kur t’i hedh tjetri…turp është të vjedhësh…I mblidhja…Mblidhja dhe bythçet e cigareve…se s’kisha të blija as me fishek…nga ato që bëjnë 15 lekë…

– Po për raki, kishe lekë?

– Idiote! Idiote e shekullit! Po Sula ka defter, moj idiote!…Unë pi, ai shkruan…Mandej Zoti e bën mirë!…

Nga ajo që dëgjoi nga goja e të atit, u trondit thellë. S’kishte se ku të vente më poshtë…të hante mbeturinat…Të pinte veresie një gotë…një gotë që ashtu në gjendjen që ishte ai shkruhej edhe dy…

Futi kokën nën jastëk dhe nuk donte më ta dëgjonte. Veç i dhimbsej e ëma, i dhimbsej në pafundësi…Se si në këtë ças sërish i erdhi parasysh Suzi…Suzi, me ata sy të mëdhenj, i dilte parasysh në çdo sekondë…Po se si i dukej herë-herë se i largohej…Se nuk do të mund të lidheshin kurrë…Vërtetë Mondi qe asi i klasës, po kishte dhe gjëra të tjera kjo jetë…Ai shpesh shkonte edhe me një gotë çaj në shkollë…Suzin e sillte i ati me një “Bens” të zi…Diskove ku shokët e klasës shkonin gati çdo javë, u shmangej me sa mundej, se atje duhej të shpenzonte dhe ai ndonjë lekë që i binte në dorë, e ato i ruante për ndonjë libër apo ndonjë kasetë me këngë…

Nëna, Dafina, pasi i kish vdekur burri i parë në një aksident automobilistik, qe lidhur me babain e tij, Tushin… Fotografitë e rinisë së saj i kish parë, mund ta krahasoje me artistet e filmave të kohës së para njëzet viteve…Po qe me Tean…dhe duhej të falte…Ta mirrte bashkëshortin pa shkollë e pa zanat, me një rrogë të vogël në kombinat…për babain i kishin folur jo keq…Pastaj nga paraqitja qe burrë i pashëm, si pa grua në moshën 40 vjeç disi i mbajtur…Duhej të falte…

Të gjitha këto nëna ia tregonte sa herë Mondi linte librin e vinte nga dhoma e gjumit ku mësonte, në kuzhinë.

 

Luti moj, Luti moj…

 

Edhe ashtu, me kokën nën jastëk, kur babai e ngrinte zërin, dëgjohej humbur kënga e tij monotone.

Nuk kishte se  si të mos e mendonte se  Suzi do ta mirrte vesh se babai i tij zvarritej mejhaneve, se një ditë do ta shihte rrugëve duke bërë teta, me erën e mejhaneve të pista të periferisë…dhe sigurisht që gjithçka do të mirrte fund.

Suzin për herë të parë e kishte puthur sot, një herë, njëqind herë…Për 16 vjetor ajo s’kish ndërmend të shkonte në disko, kur kish një salon modern në shtëpi dhe ku ishe i  sigurt se nuk të vinte ndonjë vagabond nga jashtë e ta prishte gëzimin. Ajo vetë i tha të vinte më përpara shokëve, se kishte një surprizë për t’i bërë.

– Po mund të vish andej nga njëmbëdhjeta…Edhe të më ndihmosh ndonjë gjë…

T’i thoshte nënës se shoqja e tij më e ngushtë e klasës kishte ditlindjen, se si i vinte, nga që edhe ai ishte 16 vjeç…I dukej se nëna do e përkthente “e dashura ime ka ditëlindjen”…Nuk bleu libra atë muaj, dymijëshet që i fali daja i ruajti dhe me ato të holla mendoi dhe i bleu Suzit një orë…Nga ato që preferonin vajzat…me fushë të zezë…pak të madhe…Kjo do të ishte dhurata për ditëlindjen…Ashtu bëri. Shkoi një  orë para shokëve. Fiks në njëmbëdhjetë…

Me frikë i ra ziles tek porta, i bindur se pas saj do të shfaqej dikush nga të familjes së Suzit…Por ishte ajo…

“Të gjithë kanë ikur dhe shtëpia  është e jona!”.

Suzi qe rregulluar e bërë yll…Se si, me sytë e mendjes, e imagjinoi se ç’mund të bënte ajo më shumë kur do të bëhej nuse?!…

E ashtu, mes një gëzimi që e kishte pushtuar të tërën, ajo iu var në qafë…dhe…Nuk e kujtonte mirë…Nëse e puthi ajo e para apo ai…Pastaj…Suzi u pendua  që nuk i kishte thënë të vinte dy orë përpara…Nuk ngopeshin duke u puthur…Magjia e asaj puthjeje e bëri të harronte gjithçka…Nuk i bënin përshtypje as shandanët e magjishëm në koridore, as llampat nga ato të shtrenjtat që ndriçonin tërë shtëpinë, as qilimat, as mermerët me damarë të kuq, as tabllotë e portretet nepër mure…as skami i shtëpisë së tij…As babai i tij duke mbledhur bythçet e cigareve…Tani gjithçka e kish emrin dashuri, që ai po e shijonte për herë të parë…

– Shkojmë nga dhoma ime?

Ashtu, krahaqafë e duke u puthur u ngjitën në katin e dytë. Bëri të mrekulluarin kur hyri në kuvlinë e saj, gjithë postera artistësh e relikesh të vyera.

– Po motra, ku flë? – se si e pyeti ai duke parë vetëm një shtrat tek në qoshen e dhomës.

– Oh, po ajo ka dhomën e saj!… Çdo dhomë ka edhe banjon e vet.

E shtriu mbi shtrat dhe e puthi. Erë e saj po e dehte të tërin.

– Kjo ishte surpriza?! – se si e kishte pyetur ai, më tepër duke patur parasysh dhomën dhe kënaqësinë që po ia jepte pa kufi.

– Ah! Jo vetëm kjo! – tha ajo duke u shkëputur dhe erdhi me një kuti në dorë. – Kam menduar që për ditlindjen time të të bëj një dhuratë…Të kam vërejtur se ti më pyet shpesh për orën gjatë mësimit…Nuk e di nëse të pëlqen, por dje ma dërgoi daja nga Parisi…

Ndjeu një si heshtë t’i përshkonte krahërorin dhe me rropamë të gremisej gjithë ai mal gëzimi.

Dhurata, ora që ai kish menduar për Suzin, se si erdhi e humbi…humbi…si kokrra e rërës në shkretëtirë…

Se si iu kujtua kjo dhe krahasimi që bëri iu duk se i shkonte për shtat edhe babait të tij. Edhe ai kish humbur në këtë shoqëri njerëzore si rëra në shkretëtirë.

 

Luti moj, Luti moj…

 

– Po ti boll, he burrë, se lë namë! Vare këtë xhaketë në banjo se ka rrezik të na sjellësh ndonjë morr!… Bër një banjo, ndrresat i ke pas derës!

Mondi s’kishte më gjumë. Futi edhe njëherë kokën nën jastëk dhe nuk donte ta besonte tronditjen e thellë që kishte pësuar atë drekë. Ora që i fali Suzi e vuri në një provë të tillë që s’arrinte ta kapërcente dot.

– Çfarë ke?! – e kishte pyetur Suzi.

– Hiç!

– Si, hiç?

– Hiç, pra!

– Jo, ti diçka ke!

– Duhet të dal pak!

Ajo kishte hapur sytë e çuditur sa s’ka.

– Si të dalësh? Po unë dua të të puth, apo?…

– Suzi, më kupto, unë duhet të dal!

– Nuk të lë, sikur të përmbyset!

Mondit i silleshin si shtjella mendime…përfytyronte shoqet e shokët me dhurata…kurse ai…tani ora që mbante në xhep, e futur në një kuti aq të bukur…sigurisht që kishte mbetur…ishte një orë e kohës po ku e ku me atë që i kishte dhuruar Suzi!…S’mund t’i dhuronte edhe ai orë…Do të ishte diçka qesharake…Duhej të shkonte nga puna e mamasë…se mund t’i bënte diçka…apo të shkonte nga daja…daja, duke e ditur se po rritej me baba formalisht të gjallë, sa herë e takonte i falte nga një 200 lekësh, madje njëherë i kishte falur 1000 lekë dhe Mondi e pat ndjerë vehten aq të fuqishëm…Të gjente diku ndonjë lek e t’i blinte një dhuratë tjetër…

– Ja, më dhuro një puthje dhe…të tjerat s’kanë asnjë vlerë për mua, Mondi!

– Suzi, shpirti im!…

Ia mbylli gojën me një të puthur të zjarrtë.

– E ç’më duhet mua më tepër se kaq, Mondi – tha ajo në ekstazë…

Me inteligjencën e saj e kishte nxjerrë nga një siklet i jashtëzakonshëm!…

Mondi nuk mund të gjente rast më të mirë të dilte nga ajo gjëndje. Nxorri nga xhepi i xhinsave kutinë me orën. Ajo e mori. E pa.

– As ora ime, as ora jote s’kanë më vlerë tani, Mondi! – tha ajo me një ndjenjë fluturake. – Se edhe unë, edhe ti tashti s’do të kemi më rrahjet e orës, po rrahjet e zemrës së njëri-tjetrit…Ja, vëre kokën këtu…

Ia afroi kokën nën sisën e majtë dhe ai ndjeu se atë çast për ata të dy binin gjithë orët e botës dhe rrihnin gjithë zemrat e të dashuruarve…

Më së fundi erdhën shokët…Gjithçka qe fantastike…Kishte nevojë ta harronte atë jetë mizerje që bënte në shtëpi…Kur Suzi fiku qirinjtë, e thirri që ta ndihmonte…Pastaj vallëzoi me të…Për shokët e shoqet e klasës nuk kishte më pikëpyetje…Mondit edhe ia kishin zili, edhe e dinin se ai e meritonte një mjelmë të tillë si Suzi…

Mandej erdhi ndarja…një puthje tek dera në gjysëm errësirën e një feneri…dhe pas gjithë atij pallati ëndërrash një rrugë me gropa, një apartament me një hyrje 1+1, një baba i bërë tapë..

Asi i klasës…

– Ik, po të them! Hiqi duart! – dëgjoi ai të kundërshtonte nënën e tij dhe kuptoi se mbase i ati po vinte dorë mbi të!

– Të betohem, është hera e fundit! Nuk pi më!

– Hiqi duart, po të them se lëshova kujën! Kështu thua për natë!

– Të betohem! Për kokën e Mondit!

– Ti për natë betohesh! Përnatë!…

Mondi dëgjonte copra dialogjesh, ndjente përpjekjen që bënte e ëma t’i shpëtonte kurtheve të tij, mbase edhe duarve…

– Mos, po të them, po zgjojmë Mondin…

– Tea s’qënka këtu…Kemi divanin …

Mondit  diçka i dogji në krahëror…Ndjente edhe rrahjet e zemrës…Ora e Suzit nuk ndjehej…

Kërciti pak dera e banjos…Dëgjohej uji i dushit…Ngaqë pas tij ndjehej mirë, i ati nuk kundërshtonte të futej në banjo…Edhe me shpresën se ashtu, i larë, mund të arrinte diçka me të shoqen…

Mondi e rrasi edhe më shumë kokën nën jastëk. Ndjeu hapat e tij duke iu afruar derës, pastaj sustën e shtratit që kërciti nën peshën e trupit të tij.

– Dafina!

– Plaç! – dëgjoi nënën ta shante dhe ato lëvizjet e fundit që bënte nepër kuzhinë, me shpresë se i shoqi do të flinte sa të vinte kokën nën jastëk. Kështu për dy-tre minuta, derisa çape-çupi i saj iu afrua derës gjysëm të hapur të dhomës së gjumit dhe, sigurisht, duke menduar se Mondi tani kishte fjetur, në errësirë, u çvesh dhe hyri në shtrat.

Por e priste gracka…Me sytë e mendjes Mondi e shihte se babai e kishte mbërthyer të ëmën.

– Nuk don ëëë? Rakinë thua hiqe, cigaret thua hiqi…Po tash…Tash ç’duhet të bëj? Të shkoj me jevget e lagjes?…

E shoqja nuk i ktheu përgjigje.

– Po mund të marr Sidan, moj, a e kupton se  çdo të ndodhë pastaj?

– Do të zgjoj Mondin!

– …………………….

– Moos!…I çmendur!…

Tani Mondit nuk i dilte parasysh as Suzi, askush. Nuk mund të bënte asnjë lëvizje, që t’i jipte së ëmës të kuptonte se ishte zgjuar. Padyshim zemra nuk i rrihte. Ishte gurosë i tëri.

– Mos më prek, po të them!

– Po unë dua, jam burri yt!

– Po zgjon Mondin, mos!

Njëherë Mondi desh të ngrihej, t’i vinte në ndihmë së ëmës…Po për çfarë?…A kishte të drejtë ta bënte një veprim të tillë?

– Mizerje!

– Do ta marr frymën, po hiqi!

– O Zot!…Mos klith se po zgjon djalin!…

Pastaj ai ndjeu një ofshamë, një të dytë…një të tretë…

Në fund të fundit s’ishte kalama. Sa kishte lexuar e dëgjuar, një akt i tillë ishte normal mes bashkëshortëve…Edhe pse ai po kalonte përmes dhunës…

Nga dihamat e së ëmës e kuptoi se ajo nuk mundi t’i durojë mbërthimeve e epshit të tij…dhe më së fundi shpërthimin e saj:

– Kafshë!

– Jo po, Nuzoja ka të drejtë, se ndryshe…të shëndoshet gruaja!…

Kishte kaq vjet që flinte në një dhomë me ta dhe asnjëherë…Ishte e parë herë që ndjente ofshamën e tyre… pastaj orgazmën…Kështu ishte ndjerë edhe ai me Suzin…Në fillim qe dridhur si fije bari nga puthja e saj…Pastaj qe ndezur i tëri…Jo vetëm e kish puthur në buzë, po edhe në gjoks…mandej i pat hapur pak sytjenat dhe për herë të parë pa një palë thithka që i shkaktuan një drithërimë në tërë trupin…Ai i kishte hyrë Suzit në mes të shalëve dhe teksa e fërkonte e thithte gjuhën e saj…ndjeu që poshtë qe lagur…Mbase edhe ajo ndjeu po atë kënaqësi si ai…As mendonte të shkonte më tej..I dukej se të shtrinte dorën poshtë do të shkelte në një fushë me mina, shpërthimi i të cilave mund të ishte fatal…Një e shtyrë dore, një përbuzje nga ana e saj dhe pastaj perendonte gjithçka…

Nëna u ngrit dhe doli nga dhoma. Dëgjoi derën e banjos që kërciti…Ardhjen e saj…duhmën e rakisë nga të gërhiturat e të atit…

Mondi ishte i sigurt se edhe nëna do të flinte. Pak nga puna që bënte si pjatalarëse në një kuzhinë, pak nga streset, sigurisht që do ta zinte gjumi.

Ndërsa ai…O Zot! A kishte se si?…Suzi të mos ishte për të?… Se nga jeta që bënte ai, ishte një kontinent larg saj…Dhe sa duhej të ecte  që ta arrinte? Ç’fliste kështu? Ai mund të ecte shumë shpejt, po edhe të tjerët nuk ngelin në vend. Kur ti mendon se ke bërë dy hapa përpara, ata bëjnë tre, pesë, dhjetë dhe kështu distanca vjen e rritet, rritet…Ecja jote kurrë s’do të thotë ngecja e të tjerëve…

Ndofta qepallat po i rëndonin…Ndofta Suzi po i largohej edhe më shumë…Kështu, si ajo, kishte sakrifikuar edhe nëna e tij…Do ta ndjente vehten një jetë inferior…Dhe ç’kuptim kish pastaj ajo jetë mes shandanëve, tabllove, mermerëve me damarë të kuq?…

Nuk e dinte se…

Iu kujtua ora e saj. Nënës ende nuk ia kishte treguar dhuratën që i kishte bërë Suzi…Nuk e dinte nëse duhej ta hiqte nga dora kur flinte apo edhe mund ta mbante?…Ishte ora e parë e mirë që vinte në dorë…Ishte kujtimi i saj…Tik-taku i saj…

E hoqi. Donte të ndjente vetëm rrahjet e zemrës së tij.

VDEKJA NËN DRITËN E HËNËS

Askush nuk na kishte parë kur hymë në rrugicën e shtruar me kalldrëm, në fund të së cilës ishte një derë që hapej rrallë e më rrallë,  nga ato dyert e moçme që kishin mbetur qëkur, me një reze kaba e pafta hekuri të ndryshkura nga motet. Muri rrethues i rrugicës qe veshur i gjithi me shermashek.  Tek hyje në atë rrugë, ku veç asfaltit s’kish ndryshuar asgjë, të dukej se po hyje në shekullin e kaluar. E pra, nga ato që kisha mundur të lexoj nëpër analet e qytetit e kujtimet e familjeve të vjetra, kjo rrugicë s’kish patur lidhje me ndonjë ngjarje historike të vjetër apo të re. Ndofta edhe nga kjo rruga s’kish marrë ndonjë emër të ndonjë njeriu të shquar apo date të shënuar e vazhdonte të quhej rruga Sulej, nga llagapi i familjes që mbyllte me shtëpinë e saj rreshtin e shtëpive dykatshe e me çardak.

Ndjeva supin e Mondës të më cekte lehtë dhe flladin e flokëve të saj.

– S’paska asnjë dritë.

– Të thashë, s’na sheh askush.

– Edhe të na shohin, punë e madhe! – tha ajo si djaloç. – Një ditë kanë për të na parë.

– Të jesh e sigurt se kështu ka për të ndodhur – ia prita unë. – Po sonte veç hënës s’na sheh askush. Në shtëpi s’ka asnjë njeri. Të gjithë kanë shkuar në një dasëm në Leskovik e duan dy ditë  për të ardhur.

Ajo u mbështet më shumë në supin tim dhe unë sërish po e ndjenja se ajo jo vetëm tani kërkonte mbështetje.

Për fat askush nuk pëpëtinte në rrugë. Televizioni jepte një transmetim nga Eurovizioni dhe i gjithë qyteti po e ndiqte.

E shtyva me sup derën e rëndë, e cila kuiti lehtë.

– Seç kam frikë – tha  ajo dhe erdh e u struk tek unë.

I lëshova një të puthur. Po në vend që të më përgjigjej si gjithnjë, u drodh lehtë.

– Çfarë ke, Monda?

– Nuk e di, – tha ajo. – Po më tremb heshtja. Ndofta Është më mirë të ikim.

– Si të ikim?

– Seç kam një parandjenjë të keqe.

– Ti gjithnjë ke frikë. Kështu më pate thënë edhe kur qëndruam disa orë në oborrin e muzeut, po s’na ndodhi asgjë…

Sa e kishim ëndërruar me Mondën që të ishim vetëm, që të kalonim një natë sëbashku. Dhe tani që erdhi rasti ajo kishte dëshirë të largohej.

– Jo, nuk është se kam frikë, por…

E putha, e putha gjithë afsh.

– Seç paska një lloj misteri kjo shtëpi, – vazhdoi ajo. – Edhe Leksi kur na fliste për të, se si e paraftyroja…

Unë, edhe pse kushedi sa herë kisha hyrë në shtëpinë e shokut tim, Leksit, përsëri ia hodha një sy shtëpisë, teksa ndjeja rrahjet e zemrës së Mondës në gjoksin tim. Mani i madh, si një çinar, ngrihej hijerëndë përmbi çatinë e shtëpisë me çardak, lëshonte freskinë e tij mbi pus e rrasën e rrobave, ndërsa disa zogj ende nuk kishin rënë të flinin e këndonin. Më pas, si për të shtuar misterin, u ndje zëri i një kukuvajke që kushedi se në ç’guvë të manit të stërmoçëm ishte fshehur.

– Kam frikë – tha prapë Monda.

– Atëherë po kthehemi.

– Më mirë, kthehemi, – tha sërish dhe sikur u lehtësua.

Më dha një të puthur si për të më bindur se gjithçka kishte ajo ma kishte dhënë dhe nata e sotme në këtë shtëpi s’do të shtonte asgjë më shumë se sa kënaqësisë së çastit.

– Mirë – iu përgjigja, – Kthehemi.

Ajo më puthi sërish në buzë dhe kurmi i trupit tim erdh e u bë fllad. Sa herë putheshim e ndjenja se si para meje çelte pranvera e një çetine, majat e maleve fillonin e shkrinin dëborën dhe  përrenjtë e shpirtit vinin e mbushnin detin e madh të dashurisë.

E doja me shpirt Mondën, kishim gati një vit që ishim bërë një, po, si të thuash, ngaqë qyteti ishte i vogël dhe unë prisja të fejoja motrën, nuk mund të bënim atë hap që të gjithë të mirrnin vesh se ne, më në fund ishim fejuar, edhe pse pjesa dërmuese e të rinjve e dinte një gjë të tillë. Monda atë vit shkollor pat ardhur si mësuese provizore në shkollën ku unë jepja mësim dhe që ditën e parë unë e kuptova se shpejt do të isha shok me rojën e konviktit të vajzave të pedagogjikes ku ajo flinte me një mësuese tjetër.

Teksa po dilnim, ndjemë të afroheshim hapa.

Monda u drodh sërish.

– Është dikush – tha ajo aq lehtë sa unë mezi e dëgjova.

– Kushedi. Ndofta është Dulla – thashë unë për një fqinj të Leksit që zakonisht mbyllte lokalet.

Monda u ngjesh edhe më shumë pas meje.

Ndërkohë afroheshin çape-çupet, sikur dikush ecte me pape ngaqë s’donte t’i dëgjoheshin hapat.

– Kam frikë – u dëgjua një zë femre që dridhej pas derës dhe unë e Monda sakaq shtangëm.

– Mos kij frikë, jam njëmijë përqind i bindur se në shtëpi s’është askush.

Isha plot 24 vjeç, as një vit që kisha kryer të lartën, pra pak a shumë kisha një përvojë, isha hasur në jetë me shumë vështërsi e pengesa, kisha provuar edhe të rrëzohesha e të ngrihesha, po asnjëherë nuk e kisha ndjerë zemrën të më therte ashtu. Ishte një diçka përvëluese, një si lloj flake që përfshinte gjithçka dhe unë, njeriu, para tyre e ndjenja vehten si fije kashte. Ai zë ishte zëri i babait tim.

E struka edhe më shumë Mondën në gjoks.

– Po sikur të vijë dikush? – u dëgjua prapë zëri i femrës pas derës.

– E dëgjova një kolegun tim dje tek bisedonte me Leksin. Ata kanë shkuar të gjithë në Leskovik në një dasëm. Atij i kanë lënë t’i kujdeset për pulat dhe për lulet.

Hynë. Taman ashtu siç kishim hyrë dhe unë e Monda. Të krrusur mbi njëri-tjetrin apo…

– Duken si në moshë – më pëshpëriti Monda dhe mua m’u duk se një heshtë më shpoi tej e përtej në kraharor.

– Eja! – Ai e tërhoqi pas vehtes dhe ne ndjemë afshin e puthjes. E ndërkohë  zemra e Mondës hidhej si e zogut në kraharorin tim.

Diku, sërish nga guva e manit të moçëm ia dha kukuvajka.

– Kam frikë – tha sërish ajo që kishte ardhur me tim atë dhe mua, atë ças m’u duk se ashtu nuk ia bënte kukuvajka, po ndofta nëna ime e shndrruar në kukuvajkë.

– Kush mund të jetë? – mezi dëgjova Mondën.

– Nuk e di – e gënjeva.

– Ç’ke? – dëgjova sërish Mondën. – Ti je bërë akull!

Ai e kishte pushtuar të tërën dhe ne arrinim të shihnim mirë tashmë jo dy, por një siluetë.

– Kam një jetë që e pres këtë ças, një jetë pa dashuri, një jetë që jetoj me shikimin tënd, …

– Fajtore nuk jam unë,  ti me kohë e kishe kuptuar se unë të doja.

– Po asokohe s’e mposhtja dot qytetin. Ty të pat ndarë i fejuari. Ai pat folur për ty, sikur shkoje me një tjetër…Pastaj familja juaj u internua në jug dhe…

– Gjithnjë do të gjëndet diçka për t’u ndarë…ashtu siç gjendet diçka për t’u bashkuar…

Çdo fjalë e çiftit që kishim përpara shndrrohej në vare që më godiste pa mëshirë. Në atë përpëlitje të tij unë ndjenja një rroposje të thellë, se si binin para meje shpate malesh e zinin bat lumenj dashurie, ishte ajo dashuri që më kish ushqyer mua me vite. Ish ajo aparanecë që kish ushqyer gjithë fisin tonë, sa nënën dhe babain i sillnin të gjithë si çift model.

– Çdo ditë, çdo minutë, çdo sekondë ka qenë para meje fytyra jote. Për mua s’ka ekzistuar askush para teje.

“Ku-ku, ku-ku” – ia dha sërish kukuvajka.

– Askush, askush, as gruaja, as djali, as vajza – tha ai më me vendosmëri dhe unë e ndjeva se si ai njeri që ish babai im po largohej prej meje si deti në zbaticë.

– E tmerrshme – bëlbëzoi Monda dhe sërish u afrua tek gjoksi im.

– Edhe atëherë kur bëja dashuri me time shoqe, unë të përfytyroja ty, krijoja fytyrën tënde, sytë e tu të kaltër. Edhe fëmijët të ngjasin ty. I kanë sytë e kaltër.

Ato fjalë sikur ma çanë gjoksin dhe ma nxorrën zemrën që hidhej e hidhej pa nda. Më dukej se edhe sytë, edhe sytë e kaltër, nuk ishin të mijtë, i përkisnin dikujt tjetër.

Tani ajo ishte dhënë e tëra në krahët e tij. Babai po e zvishte aty tek rrasa e teshave dhe unë mbylla sytë. Nuk munda të shoh më.

– Ti duhet ta njohësh – ma ktheu Monda.

Çifti tek lugu i teshave tani jetonte ekstazën.

– Ti po më çmend, ti po më çmend, – dëgjohej zëri i asaj që kish sytë e kaltër!

Nuk e kuptoja nëse isha në ëndërr apo në zhgjëndërr, nuk e kuptoja veten nëse kisha ekzistuar ndonjëherë, mbase isha i vetmi njeri në botë që s’kisha baba, që isha krijuar nga një nënë që përgjërohej pas atij që i thoshte burrë, që i kishte falur rininë e bukurinë, që i rrinte si qëngji manar para e prapa, që e  e nxirrte përditë si dhëndërr, që i kish falur dy fëmijë që në jetë s’e kishin turpëruar. Ndërsa tashti…

– Do të rrijmë gjithë natën, gjithë natën. Edhe nesër, edhe pasnesër. Pastaj do të gjej një vend tjetër të sigurt.

Ndjeva një pikë loti mbi faqe.

– Ç’ke, Monda? Po ti, përse qan?!

– Më dhimbset e shoqja! Më dhimbset shumë!…Më dhimbset edhe djali e vajza e saj…

E putha lehtë, teksa ndjeva se edhe im atë u shkëput ngë buzët përvëluese të asaj që nuk e shihja.

– Kam një jetë që e pres këtë ças, një jetë që jetoj një rol që s’e ka luajtur askush në botë, as Aleksandër Moisiu e Lorenc Oliveri. Të atij që nuk është.

– Ti kështu më shkruaje edhe në letrat që më dërgoje.

– Të gjithë nuk janë, shpirt. Të gjithë bëjnë sikur janë.

– Ti vetëm filozofon.

– Jo gjithmonë – tha ai dhe nga aty ku strukeshim me Mondën pamë atë skenë që unë si bir s’doja ta shihja kurrë.

– Sonte, gjithë natën, gjithë natën do të rrijmë këtu nën dritën e hënës.

“Ku-ku, ku-ku” – u dëgjua sërish zëri i kukuvajkës.

– Kë qan? – se si pyeti Monda.

Dhe unë pa u menduar fare se dikush po na dëgjonte e po nxitonte të hidhte përsipër lakuriqsisë teshat e hedhura mbi rrasë, thashë:

– Qan ata që nuk janë, Monda!

Dhe ashtu, si të kisha frikë kukuvajkën, të strukur në gjoks mora Mondën dhe pa i fshehur hapat kaluam prakun e  derës.

Ktheva kokën edhe njëherë nga prapa. Ata nuk ishin më.

Nga zgavra e manit të stërlashtë kukuvajka këndonte ku-ku, ku-ku.

DJALI  ME SHENJË

Qyteti L. është qyteti i një mijë e një  çudirave. Aty mund të mësosh ngjarje nga më të pabesueshmet. Mjafton të rrish për disa ditë  e  të pish  kafe tek veranda e lokalit të Kolë Çinarit dhe si në paradë të kalojnë personazhe të ndryshme të jetës në provincë. Kështu para këmbëve teje mund të bëjnë xhiro disa heresh po të njëjtat fytyra, me të njëjtat veshje e mënyrë të ecuri, që të japin një përshëndetje ose një shenjë sado të vogël mirësjelljeje e afiniteti. Kjo mund të ketë një vlerë diçka më të madhe nëse dikush vjen nga një qytet tjetër, mbase edhe nga kryeqyteti, kur ke një paraqitje deri diku intelektuale dhe shoqërohesh në tavolinë nga ndonjë njeri me emër.

Po jo të gjithë të ardhurit mund të jenë të interesuar të gërmojnë në këto ngjarje të njerëzve me të cilët nuk i lidh asgjë. Se domosdo, kush vjen rishtas në një qytet, kërkon më parë të orientohet me ato gjëra karakteristike që e bëjnë të mos harrojë rrugën e hotelit e të postës dhe do të ishte turp që në një qytet të tillë të vogël, në vend të hyje në rrugën që të çonte tek hotel “Teuta”, të ecje rrugës së Nizamëve, rrugë që dje të çonte savanave të fafund e sot s’të çonte asgjëkundi.

Gjithsesi, ngaqë qyteti bënte një jetë të vakët kulturore e artistike, të merreshe me diçka që s’të përkiste ishte bërë si zanat. Kështu të gjithë këtu e dinin se Lola, e bija e biletashitësit të kinemasë kishte rënë në dashuri me djalin e shefit të policisë, se po kërkohej të mësohej e vërteta se si kishte arritur të mbetej me barrë pas pesëmbëdhjetë vjet martese Duda, shitësja e bukës, pra nëse e kish me të shoqin, për të cilin flitej prej kohësh se ish dudum apo me një furnitor të bukës, me të cilin shpesh kyçej në dyqan se nuk po i dilnin hesapet. Nëse kish ndonjë ndryshim në raportet mes drejtorit të gjimnazit  dhe shefit të arsimit, raporte që ishin acaruar së tepërmi pasi drejtori në lëndën e  tij të fizikës, i kishte vënë një shtatë vajzës së vetme të shefit. Se sa për raportet mes Xhodës e Kel Shpiragut nuk diskutonte askush; ata ishin të lidhur përjetë me njëri-tjetrin dhe nuk e bënte asnjëri atë hap e të fejohej, pasi ishin të bindur se do të jepeshin pas grave e fëmijëve dhe do të humbnin shoqërinë e tyre. Ndryshe qëndronte puna tek Flora me Bertin, që për qytetin qenë burrë e grua po që nuk bashkëjetonin, pasi nëna e Bertit e kish lënë me be që e bija e Fran karrocierit do të hynte nuse vetëm pasi të dilte nga shtëpia arkivoli i saj. Ajo sa e sa herë e kishte shprehur se as mund ta imagjinonte se si mund të fuste në derë vajzën e Franit që shkonte me karrocë derë më derë e pastronte gjirizet e shtëpive private. Aniçka se ishte e bindur se nën tingujt e pianofortes së saj, Berti dhe ajo mund të ishin diku në fund të rrugicës duke u puthur, po miqësi me Franin nuk lidhte sa të ishte gjallë.

Sigurisht që ngjarje të tilla në një qytet  si L., kanë një efekt të veçantë.

Të gjitha këto unë i mësova sa piva një kafe me Gjonin, një bashkëpunëtor i gazetës sonë. Tashti kisha fiksuar edhe fytyrat e disave. Berti kishte një shenjë të zezë në faqe e s’ngatrrohej me të tjerët, kurse furnitori i bukës s’kish ndonjë gjë të veçantë në dukje, pasi të fshehur edhe mund të kishte, përderisa Duda ngatrrohej aq keq në numrimin e bukëve. Kurse Xhoda me Kelin shëtisnin pa shoqërinë e të tjerëve deri në të ngrysur dhe kur të tjerët vinin e mbylleshin nëpër shtëpi, ata zinin tavolinën e tyre tek restoranti i Kolë Çinarit, në po atë tavolinë ku pinin prej pesëmbëdhjetë vitesh.

Ishte hera e parë që vija në atë qytet dhe si gazetar , mund të dëgjoja njëqind ngjarje, i bindur se nesër, pasnesër, ku di unë se kur, njëra prej tyre kishte për të më hyrë në punë. Shefi i redaksisë sime, sidomos ne gazetarëve të rinj, na porosiste që të thithnim çdo ngjarje, pasi, siç shprehej ai,  gazetari në jetë i ngjet një magneti.

Me Gjonin, bashkëpunëtorin, nga kafeja kaluam në restorant dhe aty ai më kish bërë një surprizë të këndshme: se nga kish psonisur një krap dhe na e vuri përpara.

Gjoni ia thoshte ëmbël rakisë, pinte javash e jo si nga anët tona me fund, kishte qejf të dëgjonte, po edhe të tregonte ngjarje e histori të ndryshme dhe i ngjante një kronike që nuk kishte fund. Në ato pak orë që kishim sëbashku, ashtu siç ia nxorrëm skeletin peshkut, dhe ai ia nxorri skeletin qytetit të tij.

Ndofta nga rruga e gjatë nga Tirana, ndofta dhe nga avujt e rakisë e ngrohtësia e lokalit po më vinte gjumë.

– Je lodhur – më tha.

– Jo, – i them – po se si më erdhi.

Ndërkohë u çel dera e restorantit dhe hynë Flora me Bertin. Zunë tavolinën e tyre ndanë dritares.  Në mes të tavolinës ishte një tufë me karafila.

– Zonja Bovari është e apasionuar pas luleve – më tha ai i bindur se duhej të më kishin bërë përshtypje karafilat. – I sjell ditë për ditë Berti.

Se si më shkuan sytë nga ata. Berti, po dhe Flora, plot xhentilencë, më bënë një përshëndetje.

Flora duhej të kishte qënë e bukur, shumë e bukur. Edhe pse tani, siç më tha Gjoni, po i afrohej të dyzetave, ruante një freski për t’ia patur zili edhe një tridhjetëvjeçare. Sytë e saj kishin një gjallëri të veçantë. Ndërsa Berti ishte trup sportisti, një njeri për të cilin e gjithë bota kish veç një emër, Flora. Mbase në prezantimin e parë që çdo kush i bënte atij dhe Florës lidhur me historinë banale të kundërshtimit të nënës së tij, ai ndjehej ngushtë, po ishte i bindur se më pas, çdo kush, i jepte të drejtë deri në atë masë që quhet njerëzore.

– Sa vjet ka kjo histori? – se si pyeta ynë Gjonin.

– Ndofta njëzet e sa vjet. Berti ka qënë mësues fizkulture në gjimnaz, Flora nxënëse në shkollën ekonomike. Ishin njohur në një spartakiadë. Aty dhe i kishin dhënë fjalën njëri-tjetrit. Po Berti gjithnjë ka pritur. E priti sa kreu maturën, pastaj shkoi tek e ëma. Si njeri me ndjenja të holla, e ëma ose zonja Bovari, siç e thërrisnin të gjithë, i kërkoi të birit nëse kish ndonjë fotografi të saj dhe me ta parë Florën, sa s’u çmënd nga gëzimi. Sytë e saj gjithë jetë e dritë, vetulla e quku që i krijohej në të dy faqet, i jepnin një nur të rrallë. Po kur e mori vesh se vajza e kujt qe, erdh e u ngrys si deti në furtunë. E ndjeu vehten si një piano e çakorduar. Dhe bëri atë betimin e saj se sa të ishte gjallë,  krushqi me Franin nuk do të lidhte kurrë.

Si Berti dhe Flora ishin të rinj dhe as i kushtuan ndonjë vëmendje të veçantë këtij kundërshtimi të egër. Jetonin me puthjet që i jepnin njëri-tjetrit në mbrëmje, shpesh edhe nën strehën e shtëpisë së Bertit, shpesh edhe nën tingujt e Apasionatës që rridhnin si ujëvarë përmes gishtërinjve e shpirtit të nënës së Bertit. Besonin se një shpirt i ndjeshëm si ajo një ditë do të thyhej para dashurisë së pashterrshme të tyre, se do ua hapte derën e shpirtit. Po ja që zonja Bovari, nga natyra grua e vendosur,  jetonte me shpirtin e saj artistik përmes Bethovenit, Listit e Shtrausit dhe s’kish ndërmend të shoqëronte si krushkë qoftë as me ndonjë etyd muzike funebre karrocën e Franit, babait të Florës.

Ndofta Berti nuk kish dashur edhe të lëndonte zëmrën e nënës së tij e të bënte atë që bënin shumë të rinj: ta sillte në shtëpi Florën e ta bënte fakt të kryer. Jo vetëm për formimin e tij, por më shumë ngaqë e ëma prej vitesh vuante nga zemra dhe gjithnjë ai bënte kujdes që të mos i shkaktonte tronditje të forta.

Kështu si pa u ndjerë kaluan disa vite, tashmë Berti e Flora nuk i fshiheshin syve të qytetit si dikur, derisa një ditë për Florën thanë se kishte shkuar në një kurs specializimi në Tiranë dhe për disa muaj askush nuk e pa. Berti mungonte të shtunave e të djelave në qytet dhe të gjithë e dinin se shkonte në Tiranë për të takuar Florën, po përse Flora nuk vinte në shtëpi të saj këtë nuk e mori vesh askush. Një grua, Sosja, për nga natyra tepër biramele e llafazane, tha se i ati e kish përzënë nga shtëpia dhe i kish vënë kusht ose të martohej me Bertin, ose të mos i shkelte më prakun, një tjetër se ish parë të dilte nga materniteti i Tiranës, një tjetër se kish një sëmundje që donin t’ja fshihnin qytetit….po gjithsesi të gjitha ishin thashetheme dhe ngaqë kishte disa, asnjëra nuk zuri…

Kështu deri një ditë që ajo me Bertin u pa në rrugët e qytetit, edhe më e bukur se më parë, me një fytyrë edhe më femërore e me një nur drite e bardhësie që edhe plak të ishe të bënte të ri.

Zonja Bovari nuk u thye as atëhere kur vdiq babai i Florës, Frani, edhe pse një bisedë të tillë, ashtu nga vehtja, ia pat hapur një mbrëmje në shtëpi miku më i afërt i familjes, Rrok Kola.

– Zonja Ema, – i tha ai si gjithnjë, në emrin  e saj të vërtetë – a ndofta ka ardhur koha që ju të dilni jashtë vehtes e të pranoni një diçka që deri dje e keni kundërshtuar…

Ajo e pat nuhatur se ku donte të dilte, e megjithatë tha:

– Nuk po të kuptoj kësaj here, zotni Rrok.

Rroku ishte djali i një tregtari të vjetër, që në të ri, edhe ai ashtu si Zonja Ema, kishte parë botë me sy e mbi të gjitha Vjena, kryeqyteti i zotërinjve të Evropës, e kish bërë rob qëkur. Ngaqë ish sakat, me një dorë, pas tjetrën e kish lënë pas një vagoni në një minierë kur bënte vitet e burgut, pra, ngaqë nuk merrej me asnjë punë tjetër veç me lexime, kishte plot kohë të vinte e të bisedonte me zonjën Bovari e të dëgjonte mbrëmje për mbrëmje pjesë klasike që ia bënin shpirtin të ri. Kështu zonja Bovari besonte se tek Rroku kish një mik e shok, me të cilin e lidhte jo vetëm shkalla shoqërore e tyre, së cilës ajo i jepte rëndësinë kryesore, por edhe mendimet e përbashkëta për shumë gjëra.

– Kanë kaluar kaq vjet, zonja Ema dhe vitet bëjnë të tyren. Berti i ka kaluar të tridhjetat. Ajo po se po…

Zonja Bovari nuk e priste një goditje të tillë prej Rrokut. Nga një xhep i vogël i trikos që mbante veshur, nxori një kuti dhe ashtu shpejt, futi një trinitrin nën gjuhë. Rroku, që ia dinte mirë shqetësimet e zemrës, erdh e u zverdh aq shumë, saqë tani zonja Bovari, ndjeu tjetër shqetësim se mos zotni Rroku po i mbetej aty.

– Merre edhe ti një, zotni Rrok…

Tjetri, si fëmijë, e futi një trinitrin nën gjuhë, i bindur se edhe ai kish nevojë.

E shikoi zonjën në sy dhe ashtu, me vështirësi, i tha:

– Më fal, zonja Ema…

Zonja, që rrallë e më rrallë provonte tallaze të tilla, s’gjet hë për hë fjalë t’i kthente përgjigje, po ashtu ngadalë u drejtua nga pianoja, hapi kapakun e saj dhe nisi t’i bjerë “Sonatës së hënës”…

Dikush hyri me vrull në restorant dhe unë përnjëherësh bëra lidhjen. Ai ishte Rrok Kola, njeriu me një dorë. Ndofta Gjoni desh të thosh se ish një nga rastësitë më të bukura apo nga çuditë e qytetit, kur ai, pa shikuar fare nga të tjerët e pa thënë qoftë dhe një mirëmbrëma, u drejtua nga tavolina e Bertit dhe e Florës, diçka pëshpëriti me nxitim dhe Berti u ngrit fare pa mirësjellje, diçka i tha shpejt së dashurës së tij dhe doli nga restoranti si furtunë. Pas tij po me nxitim doli dhe Flora, ndërsa Rrok Kola, për vetë moshën që kishte, eci më javash duke u mbushur thellë me frymë.

– Mbase është sëmurë, zonja Bovari – tha Gjoni.

– Mbase…- përsërita unë.

Kamarieri kishte nisur pastrimin dhe kjo do të thoshte se edhe ne duhet të nxitonim.

– Këtu të gjitha lokalet mbyllin në orën 9 – sqaroi Gjoni. – Po ti po pate qejf, nuk ka problem, qëndrojmë sa të duash.

Në të vërtetë e ndjeja nevojën të shtrihesha në shtrat.

Rrugës, tek shkonim për në hotel, u pa të përshkohej me shpejtësi autoambulanca e vetme e qytetit dhe të mirrte teposhtë rrugës së Nizamëve, ku e kishte shtëpinë zonja Bovari.

 

Të nesërmen zonja Bovari vdiq. Këtë lajm e mora vesh menjëherë sapo zbrita në hollin e hotelit.

Kafenë e mëngjezit e piva me Gjonin. Tashti kuptohej qartë se të gjithë sa ishin aty bisedonin rreth zonjës Bavari, hamendësonin për të e pianon e saj, për të cilën thuhej se i përkiste shekullit të kaluar, se po të çohej në Vienë, për tingullin e saj të magjishëm e mobiljen e rrallë që kishte, siç thosh me zë të lartë një xhezbandist i shtëpisë së kulturës, pronari i saj të sillte një fabrikë.

Po sigurisht që ky mendim i tij do të hidhej poshtë energjikisht nga dy veteranë, që i bënë të qartë se shteti ynë nuk kish nevojë për fabrika të shteteve kapitaliste, pasi si ato e më të mira do t’i ngrinim me forcat tona. Këtë sigurisht ata e bënin edhe para meje, pasi ardhja e çdo gazetari të organeve qëndrore, në qytet përcillej jo me indiferencë që nga zyrat e deri tek çdo njeri që kish lidhje me pushtetin.

Ndofta ajo për të cilën më kish folur Gjoni mbrëmë rreth Bertit e Florës, rreth zonjës Bovari e Rrok Kolës, më kish futur në një mendim të thellë, sa që po skicoja idenë mbase dhe të një reportazhi. Po më pas këtë mendim e rrëzova, pasi shefi s’donte “proçka të tilla” që i shkonin për shtat gazetave të tjera, e jo një gazete serioze siç ish e jona. Po gjithsesi doja të mësoja diçka më shumë, dhe fill pas kafesë, se si i thashë vrulltas Gjonit:

– T’i shkojmë për ngushëllim?

Gjoni më tregoi se kishte ardhur me një mendim të tillë, pasi që mbrëmë, me atë përshëndetje të ngrohtë që na kishin dhënë Berti e Flora në xhiro e më pas në restorant, sikur e kishim një obligim të tillë.

Shtëpia ish si vilë, me një arkitekturë krejt të veçantë, e ndërtuar para çlirimit. Po mbi të gjitha sytë të mbesnin tek lulet e oborrit. Pianoja dhe lulet ishin pasioni i jetës së zonjës Bovari.

Në dhomën e pritjes qëndronte Berti me Florën dhe dy gra të tjera, sigurisht të Rrok Kolës, pasi siç më tha rrugës Gjoni, zonja Bovari nuk kish asnjë të afërm në këtë qytet dhe mbase do të vinin më vonë disa kushërinj nga Tirana.

T’u them të vërtetën, tek shkoja në shtëpinë e zonjës Bovari, më kishte shkëndijuar një mendim se dikush ishte gëzuar nga vdekja e saj dhe ky njeri, sigurisht që do të ishte Flora. Se nuk ishte shaka të të ikte rinia rrugëve, të bëheshe dyzetvjeçe e të mos thërriste kush grua e nënë.

Po në ato pak minuta që qëndrova aty, pësova çgënjim. Florës i shkonin lotë tek fliste Berti e sa herë përmendej emri i zonjës Bovari.

– Ndofta të mos isha unë në këtë mes, do të jetonte edhe më gjatë – tha ajo dhe i rodhën përsëri lotët.

Berti e shikoi me admirim, pasi ia njihte mirë shpirtin dhe ishte i bindur se ajo kurrë nuk e bënte diçka po s’ia thoshte shpirti.

Dikush na tregoi se poshtë jastëkut të fjetjes, kishin gjetur fotografinë e parë të Florës, që i biri, Berti i pat sjellë për ta njohur.

Kështu atë ditë e të nesërmen, zonja Bovari ishte kryefjalë e çdo bisede. Mbase mund të ketë qenë edhe më tepër, po unë nuk e mora vesh, pasi po të nesërmen kreva shërbimin dhe u ktheva në Tiranë.

 

Pas tri vitesh, shkoja përsëri me shërbim në qytetin L. Dhe domosdo sa hypa në autobuzin e linjës, se si më erdhi parasysh Berti me Florën e ajo që s’e kisha parë kurrë, zonja Bovari. Me siguri, mendoja, tani çifti do të ishte bërë me fëmijë e, shumë të ngjarë kishte nëse kishte lindur vajzë që t’i kishin vënë emrin e gjyshes së tyre, Emës.

Dita ishte e bukur, si çdo ditë pranvere. Nepër fusha punohej, po mua, si gjithnjë kur nisesha me shërbime nga gazeta, puna e ditës nuk më interesonte gjithaq, atë le ta vilte shefi nga ATSH-ja e korrespondentët vullnetarë: në lenten time optike vihej shpirti i njerëzve të thjeshtë, edhe pse e ndjenja se në një gazetë  nuk mund të thuheshin të gjitha. Zakonisht ato që qëmtoja aty-këtu e nuk mund të thuheshin në gazetë, i hidhja në tregimet që shkruaja mbrëmjeve në dhomën time të konviktit të qytetit të studentëve.

Kështu, e dija se diku më kishte mbetur një tregim i papërfunduar që ashtu, si rrallë herë, pa e përfunduar ia kisha vënë titullin “Zonja Bovari”. Ndofta ishte kjo arësyeja që sa mora autobuzin e linjës më erdhën parasysh personazhet realë, po dhe ata imagjinarë, që kisha krijuar rreth tyre.

Shoferi, sa e mori vesh se isha gazetar, bëri të pamundurën të më ulte në  vendet e para. E ndofta që të më krijonte edhe një soj “komoditeti” në udhëtim, vendin tjetër në sediljen dyshe  nuk e zuri, sa krijoi habi tek pasagjerët, pasi kërkesa kishte.

Pasi dolëm nga Tirana, aty nga Vora, dikush i doli përpara dhe ai ndaloi. Hypi një djalë i ri me një shenjë në faqen e djathtë.  Se si, sa e pashë, po përnjëheresh më erdhi në mendje Berti i zonjës Bovari, me atë shenjë karakteristike që e bëje të mos e harroje për një kohë shumë e shumë të gjatë.

– A u lodhe, shok? – më pyeti ai me një lloj naiviteti që të bindëte se kishe të bëje me një njeri që dilte jo shpesh nga shtëpia e tij e mirrte rrugë të gjata.

– Nga qyteti L. je? – e pyeta.

– Jo, – më tha ai – por po shkoj në L. se ashtu e kam një punë.

E shikova me vëmendje dhe  sërish m’u kujtua Berti i zonjës Bovari. Se si më dukej se ky djalë i ngjiste aq shumë.

– Po ty, – më pyeti ai, – nga të kemi?

– Jam nga Tirana – iu gjegja.

– Mësues jeni? – më pyeti sërish djaloshi – dhe shikoi një libër që sapo kisha hapur.

– Për mësues kam kryer universitetin, po punoj gazetar.

– Njëherë kanë shkruar edhe për mua – shtoi ai dhe ofshani lehtë. – Ndofta e keni lexuar edhe ju,  “Djaloshi me shenjë”.

Vërtetë m’u kujtua ai shkrim dhe një farë diskutimi që ngjalli në redaksinë tonë, edhe pse u pat botuar tek “Puna”. Shefi i redaksisë ishte i prerë, se nuk duhej të shfrytëzoheshin cenet e njerëzve as në tituj e as në shkrime, kurse Ilua, një proshef, ilustroi se nuk do të ishte serioze që të vihej një titull i tillë “Topalli që realizon normat” ose “Qorri që sheh nga e ardhmja”.

– Ke njeri në L.? – e pyes.

Djali sikur u turbullua, po pas një çasti e mori vehten.

– Si të them, po shkoj ashtu, për një punë. Është hera e parë dhe nuk njoh asnjeri.

– Atëhere do të zësh hotel? – e pyes sërish, i bindur se kështu do të bënte, pasi autobuzi i linjës kthehej në Tiranë të nesërmen në mëngjez.

– Po, po, – m’u përgjigj. – Po mbase do të qëndroj edhe ndonjë ditë tjetër.

Autobuzi më së fundi e la rrugën fushore dhe nisi të uturonte.

– Ke prindër? – e pyes.

– Po – u përgjigj prerë. – Kam nënën dhe babain.

– Punojnë, sigurisht – pyeta e pohova unë, i bindur duke parë moshën e re të djaloshit.

– Ah, jo – tha ai e sërish ofshani pak. – Janë në pension.

Më pas biseda jonë rrodhi më lirshëm për shumë probleme të ditës, të sportit e më pak të jetës kulturore e artistike. Djali jetonte në një fshat, sapo kishte kryer ushtrinë në një brigadë tankiste dhe tani punonte si ndihmës traktorist.

Ishte më se logjike që të dy t’i drejtoheshim hotel “Teutës”, që unë tani e njihja mirë dhe të zija një dhomë sëbashku me djalin me shenjë.

– Si quhesh? – e pyeta.

– Flober – m’u përgjigj ai dhe unë shtanga. – Flober Hasani.

– Po ti?

– Fatos Kruja – iu përgjigja dhe, ashtu me mirësjellje i dhashë dorën.

Dhoma në hotel ishte e mirë, ndofta ishte po ajo dhomë që kisha bujtur edhe tri vite më parë. Zakonisht, kudo që shkoja me shërbim, nuk preferoja të flija në dhoma teke, nuk e di sepse, ndofta se asokohe dhomat teke kushtonin sa dyfishi i asaj që mirrja nga shërbimi apo sepse, si për inatin tim, kur shkoja nepër rrethe, binte shi e shpesh kyçesha me ditë të tëra në dhomë. Ngaqë nuk e duroja vetminë, preferoja të flija vetë i dytë.

– Në cilin shtrat do të flesh? – e pyes.

– Tek dritarja – tha ai dhe la një pako që mbante në dorë mbi komodinë.

Ngaqë udhëtimi për në L. zgjat jo pak, e ndjeja të domosdoshme të haja sa më parë drekën.

– Flober – i them. – Do hash drekë?

– Po – më përgjigjet dhe si një qëngj manar m’u vu nga pas.

Restoranti, ose lokali që s’di sepse mbante emrin e Kolë Çinarit, ish po ai, me po ato mbulesa aty-këtu të ndotura, me atë bojë muri dhe ato piktura.

Siç dukej, nga që  ai rrallë e më rrallë kish hyrë në restorante, preferoi të hante ato gjellë që porosita unë.

– Flober, ke një emër tepër interesant – i thashë. – Siç duket prindërit e kanë për shpirt Gustav Floberin e “Zonjës Buvari” – shtova unë, i bindur se dikush i inamoruar pas shkrimtarit të madh francez ia kishte ngjitur atij për emër mbiemrin e tij.

– Ah, jo Fatos, – tha ai dhe sikur ra në mendime. – Shumë njerëz ma kanë thënë një gjë të tillë. Po as nëna e as babai nuk lexojnë fare. Janë njerëz të thjeshtë, kooperativistë.

– Po atëherë? – se si ngulmova unë, edhe pse e dija se  po dilja jashtë vehtes.

– Gëzuar! – më uroi ai  dhe ndërkaq e ngriti me fund gotën e birrës.

Intuita e gazetarit sikur më fliste se diçka nuk shkonte, se ai djalë e kishte një hall që i mbështillej si lëmsh në gjoks. E shikoja sa për të mos i rënë në sy dhe herë më dukej si burrë i pjekur e herë si fëmijë.

E kuptova se nuk desh të më përgjigjej dhe nuk e ngacmova më.

Djali hëngri me nxitim dhe më tha se do të shkonte të takonte në SMT një shokun e tij ushtar, e ashtu në këmbë, tek banaku, pagoi kamarierin dhe u largua.

Ndërkohë që ai doli, ia bëhu bashkëpunëtori i gazetës, Gjoni. Ai tashmë e kish marrë vehten, e kishin bërë shef seksioni të bujqësisë, bridhte me maqinë dhe shpesh e më shpesh takoheshim në Tiranë.

– Të më falësh, që u vonova pak – tha ai, – po më kërkoi kryetari i komitetit dhe s’kisha si t’ia bëja.

Nisëm të bashkëbisedonim. Gjoni tashti kishte fituar një hije prej zyrtari, vend e pa vend në bisedë përmendte krerët e rrethit dhe ngjarjeve të qytetit sikur u kish vënë një kryq. Kjo ishte një shenjë emancipimi, po nga ana tjetër shihja dhe një bjerrje pas shifrave e shokëve Iks e Ypsilon.

Dikush e përshëndeti dhe ai ia ktheu përgjigjen. Po ndërkohë sytë i mbetën tek tavolina ndanë dritares.

– E paskan zënë Berti me Florën sonte – tha ai dhe më tregoi se tani kur Berti sillte lule në tavolinë, të gjithë e kuptonin se ata do të hanin aty darkën.

– Jetojnë si ditën e parë të dashurisë – shtoi Gjoni. – Megjithë përpjekjet që bënë edhe tek gjinekologët e Tiranës, mbetën pa fëmijë – tha ai, i bindur se unë e mbaja mend atë ngjarje si dhe zonjën Bovari.

– Po më vjen keq…

– Gjithë qytetit i vjen keq – plotësoi ai. – Po si të thuash nuk bëhen dy të mira bashkë. Berti tani është tranier i ekipit të futbollit dhe kanë një gjendje ekonomike si pak kush. Thuhet se zonja Bovari ka pasuri edhe në Vjenë.

Të dy ishim në një mendje se atyre, Bertit e Florës, u mungonte pasuria më e madhe: fëmija. Miliona i kishte ofruar një antikuar gjerman për pianon, shtëpia, qëkur kish hyrë Flora në shtëpi, ish rinuar e askush që hynte e dilte nuk besonte se kish një të dytë në L., kopështin ia kishin dhënë për gjysëm një frutikulturisti në zë dhe tani ai dukej se një kopësht botanik, ndërsa rruga që nga porta e jashtme, deri tek shkallët e shtëpisë, si gjithnjë, ruante traditën e zonjës Bovari dhe ishte e mbuluar nga lulet gjithfaresh. Aq sa, kur qyteti kishte ndonjë pritje personalitetesh të larta, këtu vinin dhe i merrnin lulet e freskëta.

Ndërkohë në lokal hynë Xhoda me Kelin dhe ashtu, si pa u ndjerë, zunë tavolinën e tyre dhe vazhduan bisedën që sigurisht kishin lënë përgjysëm. Pas  tyre, në restorant hyri Berti. Ndofta edhe jashtë natyrës së tij, pa përshëndetur si zakonisht, i hodhi një sy lokalit dhe pastaj u drejtua nga tavolina jonë.

Më dha dorën si një të njohuri të hershëm. Po dukej se kish një shqetësim – Kërkova një djalë me një shenjë në faqe dhe më thanë se ishte në shoqërinë tuaj…

– Aha, Floberin – ndërhyra unë. – Po ai s’ka pak që hëngri dhe shkoi të takonte një shokun e tij në SMT, me të cilin kishte qenë ushtar.

Sa unë përmenda emrin e Floberit, fytyra sikur i mori një trajtë tjetër.

– Po sidoqoftë ai ka zënë një dhomë me mua dhe…

– Jo, jo, – më ndërpreu me një nxitim disi të paspjegueshëm, – do ta gjej vetë – tha dhe, si më dha dorën, doli me nxitim.

– Bëhet fjalë për një futbollist që do të vijë të luaj me ekipin tonë të futbollit – më sqaroi Gjoni. Dhe ç’koincidencë! Një futbollist në ekipin e tij me emrin Flober! Në ekipin e djalit të zonjës Bovari.

Nuk e dij, po tek unë ajo ngjarje po vinte e mirrte një trajtë tjetër. Nga ato pak orë udhëtimi me Floberin, isha i bindur se nuk bëhej fjalë për ndonjë futbollist.

Gjoni më kërkoi leje të largohej. Tani, si shef bujqësie, nuk kish gjithaq kohë të lirë si më përpara dhe këtë unë e kuptoja.

Porosita një kafe dhe ashtu më kot meditoja. Më erdhi parasysh Floberi, më pas Berti dhe Flora e diku zonja Bovari. Më vinte në kujtesë ajo ikja e beftë e Florës në një “kurs” disamujor në Tiranë, mosardhja e saj në L., thathethemnaja e përhapur rreth tyre se dikush e kishte parë të dilte nga materniteti i Tiranës në një natë me shi. E ashtu si për të vrarë kohën, në letrën me llogarinë që që kishte lënë kamarieri, shkrova: Flober, Berti, Flora. Se si më krijonin një lidhje tingujsh të përbashkët. Ishte në modë në ato kohë që prindërit, me gërmat nga të dy emrat, krijonin emra që ua ngjisnin fëmijëve të tyre. Herë herë edhe të bukur. Herë të përçudnuar.

Shkrova sërish: Flober, Berti, Flora. Pastaj e ndrrova rendin: Flora, Berti. I ndava në rrokje. Flo-ra, Ber-ti. Bëra bashkimin e dy rrokjeve të para dhe ndjeva se isha pranë një realiteti tronditës. Flo-ber, Flober.

Edhe pse shkova në dhomë i bindur se nga lodhja e rrugës do të bëja një sy gjumë, gjumi nuk po më zinte. Se si kisha një bindje se mes Floberit, Bertit dhe Florës kishte një lidhje dhe, ndoshta, ndodheshim para një ngjarjeje që do të trondiste vërtetë gjithë qytetin. Në imagjinatën time, krijoja skenën e takimit të Floberit me prindërit e tij të vërtetë, tërmetin që do të shkaktonte tek të dy pleqtë pensionistë, që me siguri e kishin birësuar Floberin para shumë e shumë vitesh.

E kisha zakon që, kur shtrihesha në hotele për të bërë një sy gjumë, dhomën nuk e mbyllja me çelës, edhe pse e dija se në qytete të vogla nuk të vidhte kush. Pastaj, ç’të më vidhte mua, bllokun e shënimeve?

Kështu sigurisht kisha vepruar edhe atë ditë, i bindur se Floberi do të kthehej në dhomë pas takimit me shokun për të shlodhur disi trupin.

Ai kishte ardhur në atë kohë kur gjumi më kish rënduar qepallat, kishte hyrë aq lehtë sa nuk e kisha ndjerë, e ndoshta ashtu do të kisha qëndruar edhe dy orë të mira, sikur një e qarë me dënesë të mos më zgjonte.

– Flober! – i them, – çfarë ke kështu?

Po ai qante me aq ngashërimë, sa nuk më përgjigjej dot.

– Mbaje veten, – i them. – Ti tashti je burrë dhe duhet ta përballosh.

Nga fjalët e mia ai u step.

– Nuk mundem, ti as e merr me mend se çfarë më ka ndodhur, – shtoi ai me naivitetin e një djali të sinqertë. – Që kur u nisa për të ardhur këtu e parandjeva se kështu do të ngjiste…Ndofta nuk duhej të kisha ardhur…Po edhe të mos vija…Është tepër e rëndë…

I zgjata një cigare dhe ai e ndezi.

– Sot takova nënën dhe babain e vërtetë! – tha ai me një ndenjë solemniteti që e kapërcente moshën e tij.

– Florën dhe Bertin – plotësova unë.

Floberi mbeti shtang.

– Si?! Ti e ditke?!…

Ai tashti i ngjante një ushtari të shpartalluar.

– Shikoje, – më tha dhe nxorri një letër. – Babai dhe nëna më dërguan një letër. – Fill pasi kishin lexuar atë artikullin “Djaloshi me shenjë”. Emri, mosha dhe shënja në faqe përkonin plotësisht. Po nuk vinin dot në qytezën ku banoj. Nëna ishte e sëmurë, ndërsa shënja e babait, Bertit,  si e imja në faqe mund të krijonin probleme për prindërit dhe të zgjonin kureshtjen e qytezës.

E thitha cigaren. Edhe Floberi.

– Nëna, Flora, sa s’u çmend nga gëzimi. Më puthte, më përkëdhelte, si të isha fëmijë kopështi. Qante. Qanin të dy sëbashku.

Më treguan se kurrë nuk më kishin braktisur. Kurrë. Se vinin të më shinin një herë në muaj deri në moshën një vjeç…deri atë ditë kur drejtoresha e bofetrofit u tha se nuk jetoja më…Nuk e kuptoj se si është bërë një gjë e tillë, po ja që ka ndodhur.

– Vërtetë?

– Tani edhe mund ta besoj se gjithçka është e kurdisur…Babai ka patur një nip me pozitë dhe ndofta ai…

Floberi fliste dhe unë e ndjeja se ngjarja e asaj dite atë sikur e kish pjekur dhe e kish burrëruar.

– Ndofta jam ende i ri për ta përballuar një histori të tillë, – tha ai.

– Jo, Flober, jo, ti e ke përballuar atë si burrat. Betejën e parë e ke fituar…

– E di, – më ndërpreu ai. – E di se dalin edhe telashe të tjera dhe ti do të pyesësh: po tani ç’do të bësh? Do të jetosh këtu, në këtë vilë të rrallë me ata që më kanë bërë kokën, mes njëmijë të mirave, apo do të shkosh në fshat, të jetosh me dy pleq që e shkrinë jetën për mua?…

– Ndofta këtë do të thoja edhe unë…

Floberi ngriti kokën dhe më shikoi drejt e në sy:

– Erdha të të takoj, se të mos vija do të ndjehesha ngushtë po të të takoja një ditë. Erdha të të them se sonte unë do të flë me Florën dhe Bertin…Pra, ti do të flësh vetëm…Babai po më pret në hollin e hotelit…

– Mbase takohemi nesër tek linja e autobuzit, – tha duke mbyllur derën.

Pas tyre dola edhe unë. U enda nëpër rrugët e qytetit, i bindur se të gjithë diskutonin për ngjarjen mrekulli të djalit me shenjë. Këmbët më çuan nga rruga e Nizamëve, pranë shtëpisë së zonjës Bovari. Pashë të dilte që andej zotni Rrokun.

Ndofta duke u endur kështu nepër rrugët e pakta të qytetit, ora kish shkuar për të ngrënë darkë. Ngjarja e pazakontë kish mbushur tavolinat e restorantit si rrallë herë dhe s’kish qoftë edhe një vend për t’u ulur. Bosh ish vetëm tavolina me lule e Bertit dhe e Florës. Eca drejt saj dhe u ula. Të gjithë kthyen kokën nga unë dhe ngaqë e dinin që nuk isha vendas, askush nuk tha një fjalë. Lulet qenë të freskëta dhe kundërmonin. Mbase shpejt do të vinin dhe Flora, Berti e Floberi për të darkuar. Sigurisht që do të vinin, përderisa Berti kishte sjellë lulet…

 GJURMËT

Punoja mësues në një fshat malor. Njerëzit ishin të mirë dhe unë shpejt u mësova me ta. Ndofta natyra e asaj zone, me pak tokë buke e shumë ashpërsi jete, u kish dhuruar një të mirë që s’e kishin të tjerët : vajzat e gratë i kishin shumë të bukura e sojnike dhe, në të kundërt, djemtë… njiheshin si e punëtorë e mjeshtër të mirë, por pak si mistrecë. Kjo ish një karakteristikë krejt e veçantë për atë zonë malore, ku mistrecllëku, servilizmi e mos gjetja tjetrit në ditë të vështirë binin ndesh me plot tipare të mrekullueshme të fshatrave të tjera të malësisë.

Bash për këtë grave u dëgjohej e u peshonte fjala më shumë. Një dukuri e tillë, po dhe plot të tjera, më bënë përshtypje dhe do të tërhiqnin vëmendjen e studimeve të mia.

Ndofta diçka do i shtonte këtij ekuilibri Frani, idioti i fshatit, për të cilin se si, shkarazi, dëgjova që ditën e parë që u paraqita në shkollën malore të Degës.

Një ditë, tek bëja mësim, në derë të klasës u shfaq Frani. Ishin ditët e para që jepja mësim në atë shkollë dhe ngaqë ende s’ish larguar zagushia e gushtit, dyert e klasave i mbanim të hapura. Ishte lis i vërtetë. Djalë më të bukur jo vetëm nuk kisha parë në atë zonë, po shtati i tij, syri e balli një pëllëmbë, si ballë mendimtari, të bënin për vehte sa e shihje.

Frani zuri gjithë derën dhe në klasë përnjëherësh u ndje një trazim. Ngaqë në fshat në orë të mësimit mund të bisedoje shtruar me këdo që vinte, madje të ndizje edhe një cigare, iu drejtova edhe unë djaloshit. Po sa bëra disa hapa, u befasova. Frani nisi të recitojë disa vargje të Mjedës, po me një afsh të tillë që të pushtonte. Pastaj vazhdoj me “Fjalët e qiririt” të Naimit, “Lulkuqen” e Asdrenit dhe një poezi për xixillonjën. Po teksa recitonte, një shkumë e lehtë erdh e iu ravijëzua në anë të buzës së poshtme. E ndërkaq nga xhepi i pantallonave nxori një palë llastiqe. Diçka nisa të kuptoj.

– Mësues, Frani asht i marrë – dëgjova lehtë njërin prej fëmijëve që ishte në bangën e parë.

– Zotni mësues, a don me të ba një palë llastiqe. I baj me dru thane. Edhe drejtorit të shkollës ia kam ba dy llastiqe për djemtë e tij – tha ndërkaq Frani.

– Po unë djalin e kam fare të vogël – iu përgjegja.

– Edhe ma mirë, edhe ma mirë zotni mësues se kam një dru llastiku bash për të…

Ndërkaq Frani bëri disa hapa dhe iu afrua katedrës.

Fëmijët nuk pëpëtinin.

– Mësues Gjoni më ka nxjerrë jashtë nga klasa, zotni mësues, se unë i kam lakmue të motrën – tha Frani me naivitet.

Nëqoftëse deri atëhere kisha qëndruar në pozicion mbrojtjeje, pritjeje, tani nuk duhej të qëndroja e të bëja sehir. Gjoni ishte një kolegu im dhe për vetë moshën e nxënësve, një temë e tillë që mund të trajtonte më gjatë Frani ishte e parakohëshme për ta në klasë, edhe pse në ambiente familjare vetë zona kishte një zakon të e s’e kish fort për gjë të bisedonte mbarë e prapë edhe në sy të të vegjëlve. Nejse. Duhej të dilja nga ai shteg.

– A ban me t’i pa pak llastiqet, Fran? – e pyeta unë.

Sa përmenda llastiqet, Frani sikur mori jetë. Harroi Gjonin e motrën e tij,  fytyra i mori një shkëlqim të tillë që e bëri edhe shumë më të bukur se ç’ishte.

– T’i kam falë, mësues – tha me një bujari që të bënte për vehte. – T’i kam falë dhe sonte jena kah të presim tu shpia.

– T’u rritë ndera, Fran, po sot unë do të zbres në qytet.

– Bukë e krypë e zemër e llastiqet që të dhashë fjalën.

– Po ti m’i fale një palë.

– Ke ndonjë vlla a kushri.

– Mirë, ashtu e bëjmë.

– Ti për Krisht je msuesi ma i mirë i shkollës.

– Mësues, Frani përmendi Krishtin – dëgjova prap nxënësin e bangës së parë.

– Falmeshndet nga shpia, Fran – ndërhyra unë.

– Mirë pra, mësues, po shkoj. Po shkoj me gjetë drunin e thanës.

Tha kështu e doli. Sa doli u dëgjua një zë:

– Me leje mësues, Gjergji ka ba shurrën në të mathme.

Pasi i dhashë leje Gjergjit të shkonte në shtëpi, ndoqa me sy shtatin e Franit që po jepej në shpatin e malit përballë shkollës.

– Ban tri orë me shkue te lajthishta, mësues – më tha sërish nxënësi i bangës së parë. Burrat e tjerë e bajnë për pesë orë. Askush s’mund t’ja kalojë Franit.

 

 

Kjo qe njohja ime me Franin. Vetkuptohet se të nesërmen, Frani më kishte pritë me llastiqet e reja. Ishin me të vërtetë të bukura.

Gjoni sa e pa vuri buzën në gaz dhe me regjistrin në dorë hyri në një klasë. E kuptova se diçka donte të më thoshte, po prania e Franit e shqetësonte. Nejse, dikur e gjeti rastin të më thoshte se Frani të bëhej rodhe sa ishte e zorshme ta shqisje.

Kështu, dashje pa dashje, unë u miqësova me Franin. Shpesh më takonte. Aq sa po më vinte edhe në një pozitë të vështirë. Herë më sillte një mollë e herë një ftua, herë një shishe birre me raki të mbyllur me bokël misri, herë dy a tri kokrra vezë që i nxirrte nga xhepat si nga furriku, pasi gjithnjë kur fuste dorën, nxirrte edhe fije kashte.

– Mos ke droje mësues se i vjedh kund – thoshte Frani – se kemi njëqind pula tu shpia, se vetëm pula na lë me mbajtë këshilli.

Kështu, me një ditë në tjetrën, erdhi dimri e në fshat ra dëbora e parë. Ajo, nën dritën e mëngjezit, të lbyrte sytë.

Kurrë në jetën time nuk kisha parë gjë më të bukur. Rrugët ishin të virgjëra, ngaqë atë ditë, siç dukej, askush nuk do të dilte në punë. Se ku të punoje! Bora e kalonte gjurin. Oxhaqet e shtëpive, aty-këtu, kishin nisur të tymonin dhe nga stallat ndjeshin bagëtitë, të cilave sigurisht u ishte vonuar orari i ushqimit.

Në xhamin e dhomës kishin mbetur disa kristale bore. Hukata në xham dhe nga avulli ato u shkrinë e u rrëzuan në parvaz. Hukata përsëri. Po ndërsa po bëja këtë lojë, shoh në rrugë një njeri. Ishte i mbuluar nga një barrë dru e s’dallohej dot se kush ishte.

Dhoma ish ftohur dhe ndjeva domosdoshmërinë të hidhja batanien krahëve. Ashtu, duke mërdhitur, ndeza një cigare dhe po mendoja se si do të shtynim  pa dru, pasi një ditë më parë, sa ishin dëgjuar që malet përcillnin gjamët e dëborës, kryetari i këshillit kishte thënë se nuk ishte në gjëndje të furnizonte me dru vetëm furrat e bukës e kopështin e fëmijëve e ne, mësuesit të bënim vetë derman.

Gjithsesi, tek mendoja kështu, njeriu me barrën e druve ishte afruar dhe unë tashti dallova Franin.

Ndërkaq Frani kishte rrëshqitur rrëzë malit dhe më ishte larguar nga sytë. Sigurisht tek doktori e mbajti çapin – mendova sërish.

Doktor Plava ishte i vetmi kuadër që kishte familjen aty dhe malsorët, ngaqë ai nuk kursehej për ta, ia jepnin një dorë dhe e mbanin si veshka në mes të dhjamit.

Ndjeva derën e shtëpisë ku flija.

– O mësues, o mësues, çohu prej gjumit, bre burrë, se na ka mlu bora.

Se si ndjeva një afsh në krahëror. Njoha zërin e Franit.

Ashtu me batanien krahëve dola dhe i çela derën. Ai rrëzoi dëborën që e kishte mbluar të tërin, përplasi njëherë këmbët në dysheme dhe zgjidhi si mjeshtër i vërtetë litarin me të cilin kishte lidhur barrën e druve në shpinë.

– Thashë po ta bi këtë barrë dru, mësues. Pula me rritë e dru me pre në pyll na lë këshilli.

Nuk e ndjeva aspak të ftohtin që të priste si brisk. Se si erdh e m’u ngjit një afsh i ngrohtë e më rrëmbeu tërë trupin.

– Ta paça borxh, Fran! Po ndofta më mirë t’ja çoje doktorit, se ka grua e fëmijë.

– E ka stivën e druve deri në tavan të koridorit, bre mësues.

– E tash hajde në dhomë të pjek një kafe, – e ftova unë.

– E nxjerrsh me nder e me erz, zotni mësues, po kafen nuk e pi se të nxin dhambët. Tash qillon njiherë tjetër.

– Po ti hyn bre burrë se ke ba tanë kte rrugë – u përpoqa dhe unë t’i përgjigjesha pak në të folurën e zonës.

– Ndejsh me të mira, mësues, po unë sot jam kah dal për mullizeza. E në raftë në leqe ndonjë, pasha qiell e dhè, të parën tash ta bi ty.

E humbi nepër borë.

E ndoqa me sy derisa nuk e dallova më. Ai iku e unë shikoja gjurmët e tija.

B E T A

Në lagjen ku banonim ndodhi një defekt i rëndë në ujësjellës dhe me kuç e me maç, me gjyma e me shtama, u dynden tek pusi i vetëm në lagje, i cili ndodhej në oborrin e shtëpisë së Abaz Tullacit. Abazi ishte një burrë që mbahej me të madhe, nga gjyshi trashëgonte zanatin e argjendarit dhe gratë bënin ç’bënin e tek Abazi e zbraznin kuletën; kush prej tyre lakmonte arturinat po s’ia kishte takatin, ai thuhej se gjente një gjuhë të përbashkët që aman o zot! Kështu ishte endur vit më vit derisa erdh e u fishk, në fytyrë iu ravijëzuan ca rrudha të thella dhe flokët që i mbante si rrallë kush, i ranë aq sa e bënë të humbëte edhe mbiemrin e njerëzia të mos e thërriste me llagapin e vërtetë, por Abaz Tullaci. Kjo për Abazin qe si një heshtë vdekjeprurëse. Megjithatë, njeriu është si uji, merr çdo trajtë, varet nga ena. Edhe ai erdh e u mësua dhe tani ky mbiemër i dukej më i lezetshëm dhe që e veçonte nga mbiemrat emra që mbanin gjysma e qytetarëve-katundarë.

Kështu që ato ditë që njerëzia mbetën pa ujë, në oborrin e Abaz Tullacit u bë parada e grave e vajzave të lagjes dhe ai, beqar i stazhionuar, ato ditë mori raportë mjekësore që të mos dilte në punë dhe erdh e u ngul pas perdes së dritares. Pa zbardhur drita, mori një fshesë, e pastroi mirë e mirë vendin për rreth pusit, vendosi një stol dysh me ballë nga dritarja, la derën gjysëm të çelur dhe priti se kush do të bënte këmbë e para. Vetja i dukej si atëherë kur kishte lënë takimin e parë; edhe pse vjeshtë e tretë e jetës së tij, një pranverë e vogël, i gjallonte përbrenda.

Pesë, pesë e pesë, pesë e dhjetë. Rrake-tak, rrake-tak. Një herë iu duk se i bëri zemra. Por jo. Në atë heshtje të thellë u ndjenë gjyma. Zemra ia donte të mos ishte ndonjë plakë role, po ndonjë nuse e re ose ndonjë vajzë punëtore. Ai do të donte të vinte Gjyla, e cila para dy ditësh i kishte kërkuar një unazë të larë me ar, i kishte thënë se do të vinte e ta bisedonte, po çuditërisht s’ishte ndjerë më.

Një dorë hapi me kujdes derën e lënë përgjysëm dhe Abazi nga dritarja ku po priste pa siluetën e një gruaje. Ajo, si të mos donte të trazonte të zotin e shtëpisë, hyri në majë të gishtërinjve, hodhi vlagun në pus dhe bëri të çlironte çikrikun. Po ai për dreq nuk jepte më poshtë. Iu suall disa herë, por pa dobi. Se Abazi nuk ish aq trutharë sa të mos ishte në gjëndje të ngatrronte litarin e vlagut që mbushte ujë. Ndërkohë gruaja si të donte të kërkonte ndihmë, hodhi sytë nga dritarja e shtëpisë, perdja e së cilës iu duk se lëvizi pak. U bind se Abazi ishte zgjuar. Madje dora e tij ndjehej edhe për rreth pusit. Ishte dita e tretë që vinte të mbushte ujë dhe ambienti ndriste nga pastërtia dhe se ku ishin fshehur ca rraqe e rrangalla të vjetra që i kishte zënë syri ditën e parë.

Desh njëherë ta thërriste të zotin e shtëpisë, se dhe ashtu e kishte një punë, po se si pat një stepje. Ishte ende heret e drita s’kish dalë plotësisht. Tjetri boll që kish deklaruar se nuk do ta mbyllte derën e shtëpisë ditë-natë, derisa të rregullohej ujësjellësi e s’ua kish borxh të rrinte dhe zgjuar për ta. Kapi gjymat dhe bëri të largohej kur ndjeu se diçka krisi nga pas…

– Prit, moj nuse, prit, – dëgjoi një zë dhe zemra iu drodh.

– Më fal, ndofta iu çova nga gjumi, po vjehrra…

– Ngatrrohet shpesh i mallkuari. Po helbete, kur futen njëqind duar…

– Ashtu është, – mezi iu përgjegj ajo, e bindur se e pat fjalën për litarin e çikrikut të pusit.

Tani Abazi në gjysëm errësirë pa në profil një nuse  që ishte për t’u pirë në kupë. O Zot, ç’kishte bërë natyra! Po si ishte e mundur që ai të mos e kishte vërejtur më parë, apo ishte ajo nusja…

– Moj, po mos je ajo e Laverit?

– Mos qofsha më mirë, e tija jam.

Abaz Tullacit se si i bëri zemra. Laveri qe një sherrbudallë. Një ditë, ashtu më kot, u zu me biçiklistin e lagjes, i këputi një të rrahur sa e la shuk në vend. Ngaqë i shkaktoi një plagë, ngjarja mori tjetër drejtim dhe i rrasën pesë muaj burg. Që atëherë pat dëgjuar se kish lënë një nuse të bukur, e cila po atë ditë që atë e morën policët, shkoi tek i ati në Laç. E ndofta kthimin e  saj  Abazi e lidhi me të vjehrrën; të hënën e kaluar i kishte ardhur në shtëpi t’i mirrte një mijë lekësh borxh. Po ai e kish gënjyer duke i thënë se nuk kishte e të dukej pas dy-tri ditësh…

– Si heret të paska çuar, moj nuse…

– Po ajo vetë s’vinte, se e ka mbërthyer reomatizma. Më çoi edhe për ujë, edhe për diçka që të ka kërkuar…

Abazit iu duk e pabesueshme, megjithatë s’ishte prej atyre që e linte zogun t’i ikte nga duart. Kishte menduar të kënaqej ato ditë duke qëndruar pas perdes së dritares, për të parë gratë e nuset e sidomos pulpat e këmbëve të tyre që merrnin një trajtë të përsosur sa herë tendoseshin për të nxjerrë vlagun mbi rrasën e pusit.

– Hajde brënda të t’i jap paratë që më ka kërkuar jot vjehërr…

Tha kështu dhe bëri nga hyrja e shtëpisë, i bindur se nusja nuk do të rrezistonte gjatë.

Ajo bëri sikur u zu ngushtë.

– Hajde, moj nuse, hajde…se mund të vijë ndonjë grua tjetër e s’kam qejf të jap e të marr të holla në sy të tyre. Njëshi bëhet dhjetë…

Nusja mbeti më dysh. Sigurisht që ato të holla i duheshin patjetër, po edhe…

– Si e ke emrin, – ndjeu ta pyes i zoti i shtëpisë.

– Beta, – u përgjegj ajo.

– Hajde, hajde, se shpejt zbardh e fillojnë e vijnë gratë njëra pas tjetrës.

Si për çudi nusja u bind dhe  si një pulë hyri në shtëpinë e Abaz Tullacit.

Abazi, që ia dinte hallin, por edhe vlerën e parasë kur s’e ke, ia udhëhoqi rrugën për në dhomë dhe menjëherë mori nga xhepi i brendshëm i një xhakete portofolin dhe që andej nxorri një njëmijë lekësh.

– Jepja vjehrrës. E di që jeni hollë.

– Faleminderit, – tha Beta tek merrte kartmonedhën, po në çast ndjeu gishtërinjtë e tij në të sajtë.

– Këtë po ta jap ty, – i tha ai duke i dhënë një pesëqindëshe, – po ta fal!

Ajo bëri sikur kundërshtoi, po dora e Abazit ia kishte rrasur brënda pëllëmbës së dorës.

Kartmonedha duket se e theu. Dhe këtë Abazi e nuhati në çast, sa dora tjetër duke e ndjerë mesazhin e thyerjes, kaloi ashtu  si pa qëllim mbi vithet e saj.

Në të vërtetë, qëkur e nisi e vjehrra, ajo e nuhati se po i hapte rrugë për tek Abazi, po ngaqë ai s’ish për të as i pari e s’do të ishte as i fundit, nuk ishte pishman kur s’ndaheshe keq.

Dora e tij tani u mbështet mirë e ajo bëri sikur s’desh.

– Qyqja, se mos vjen kush, – tha ajo duke i hapur rrugë.

Abazi, nga kjo u ndez edhe më shumë, ia futi dorën në mes të shalëve dhe ashtu e shtyri drejt shtratit.

Beta s’i bëri fort naze, veç iu lut të mbyllte derën, ndërkohë  që hoqi fustanin e hollë dhe priti të zotin e shtëpisë të bënte adetin e burrit. Dhe ai, që në të parë jepte për të rënë, në atë punë ishte shumë më mjeshtër se sa argjendar. Pat lezet  t’ia çkopsiste sytjenat, të mbështeste kokën e tij tullace në mes të gjoksit  të fryrë dhe ngadalë t’ia lëshonte majën e gjuhës tek thithkat. Sa tek njëra, tek tjetra. Kishte pirë ujë në shumë kroje, po erë femre të tillë s’kishte ndjerë kurrë. Kjo nuse po e rinonte. Po edhe Beta po fluturonte në krahët e ekstazës. Ndërkaq ndjeu se ai ishte shumë më i ri nga ç’paraqitej.

– Fort, më fort! – kërkoi ajo dhe Abaz Tullaci e ngjeshi më shumë.

– O Zot, o Zot!

– Edhe më,  qënke fantastik! – shqiptoi ajo dhe Abazi sa s’fluturoi nga gëzimi.

– Do të vish përditë, – tha ai triumfues, më shumë në formë urdhëri. – Do të të laj në ar.

– Po, po, po – pohoi ajo si e dalldisur. – Do të vij përditë, mund të vij edhe të flë. Tek babai nuk shkoj më se jam zënë me vëllain, vjehrrës do t’i them se do shkoj të flë tek babai. Po kam frikë se mos më sheh kush.

  • Veç meje dhe Zotit në qiell, askush, Beta! Veç ti mos fol me askënd mbi dhé!

Beta vinte gati çdo natë. Erdhi madje edhe kur i shoqi doli nga burgu. Ai e niste shpesh të mirrte borxh. Abazi borxhet që i jepte Betës i harronte, po kënaqësinë e saj nuk e harronte kurrë.

…Thonë se pas një viti Beta lindi djalë. Po ç’rëndësi kishte…

Abazi mbeti përherë beqar, derisa një ditë e gjetën të vdekur bri pusit të shtëpisë.

Ujësjellësi nuk prishej më.

NË MBRËMJEN E MATURËS

1.

 

Burri im shkonte me një tjetër.

Nuk doja ta besoja. Nuk doja kurrsesi, edhe pse ishte e vërtetë, krejt e vërtetë.

Atë ditë dola për të bërë konsultime me nxënësit maturantë para provimit me zë. E kishim lënë në ora pesë.

Im shoq, tek hanim drekë, se si më pyeti se çdo të bëja atë pasdreke. Ia thashë se disa nxënës më kishin kërkuar një konsultim në pesë dhe nëse do të shkonim për vizitë tek halla e tij që vazhdonte të ishte e sëmurë, mund të takoheshim andej nga shtata.

Qe fillim qershori dhe dita ishte zgjatur koxha. Kështu që edhe bënim vizitën, edhe ktheheshim pa rënë nata në shtëpi.

-Jo, jo, – tha, – pyeta ashtu më kot, pasi nga pesa kam lënë me Xhorxhin të bëj një lojë bilardo.

Kaq.

Nga treshi deri në katër bëra njërin kurs të anglishtes. Vrapova tek kursi tjetër, me qëllim që aty të qëndroja deri në pesë pa dhjetë dhe të kapja në pesë konsultimet në shkollë.

Kur unë shkova në shkollë, dera e saj ishte e bllokuar nga dy policë. Dikush kishte bërë një telefonatë anonime për vendosjen e një bombe dhe jo për konsultime, por as për t’iu afruar shkollës se bëhej fjalë. Nxënësit, disa më kishin pritur e disa kishin ikur. I këshillova të mos qëndronin më për rreth shkollës, po të shkonin sa më parë nepër shtëpi e aty të mësonin ndonjë pyetje.

Ngaqë e dija se im shoq në atë kohë ndodhej në bilardo me Xhorxhin dhe vajza tek ime motër, e ndava mendjen të kthehesha në shtëpi dhe të vija lavatriçen në punë, pasi ishte harku kohor kur nuk kishte ndërprerje të energjisë elektrike, pastaj të dilja e të psonisja ndonjë gjë nepër dyqane, pasi për dy-tri ditë do të bllokohesha fare në shkollë, në provim, para dhe pasdreke. Aq sa edhe kurset e anglishtes për ato ditë do t’i ndërprisja.

Shkallët e apartamentit i ngjita me një frymë. Bëra të fus çelësin, po ai haste në një pengesë dhe nuk depërtonte dot në folenë e tij. Më kishte bërë edhe herë të tjera “filma” të tillë dhe ngaqë vajza ishte ende e vogël, vetëm unë e im shoq mbanim çelës.

Tek bëja përpjekja ta çelja derën, erdhi Moza, komshija e pallatit, duke ngjitur shkallët me hap sportiv si zakonisht.

-Hë, Zhuli?!

-Hiç Moza, ç’bëre?

-Të zakonshmet në dyqan. Bli me shumicë, shit me pakicë, – tha e vuri buzën në gaz, pasi edhe punët bashkë me të shoqin, i kishin vënë në vijë.

-Po më mundon kjo dreq brave, – ankova unë.

-Lëshoja kllasës punëtore njëherë, – bëri humor ajo dhe ma mori çelësin nga dora.

Ia dhashë.

-Edhe njëherë tjetër ke mbetur jashtë, – kujtoi ajo.

Moza e mori çelësin me sigurinë e një “mjeshtreje”, bëri ta fusë në bravë, po ai sa hynte pak dhe nuk bënte tutje.

-I re ziles? – se si më pyeti.

-Jo, – iu përgjigja.

-Po mos është yt shoq në shtëpi dhe e ka zënë gjumi?!

-Më tha se do të shkonte në bilardo, – iu përgjigja dhe ndërkaq shtypa butonin e ziles.

-Të thashë, ka shkuar në bilardi, – vazhdova unë kur asgjë nga pas derës nuk pipëtiu.

-Rregulloni bravën, Zhuli, – tha Moza dhe më ftoi të shkoja tek ajo.

-Falemnderit, Moza, por po shkoj nga mamaja.

-Epo, të fala!

Nisa të zbres shkallët dhe në sheshpushimin e katit të dytë, se si këmbët m’i ndalën dhe ndjeva një si therje në gjoks.

“Idiote!”, i thashë vehtes.

Ishte taman kati i dytë. Bash ai vend ku një ditë ajo zbriste shkallët si hajduti që ka frikë se dikush e ka parë dhe po e ndjek nga pas.

Nuk i pata kushtuar kurrfarë rëndësie, po ajo pyetje e Verës së katit të parë, më dogji fort.

-Unë s’di, moj Zhuli, se s’kam shkollë si ju, po kaq të paftyrë të jenë njerëzit!…

Nuk e kuptova në fillim se për kë e kishte, edhe për vetë faktin se shumë njerëz tani ishin të paftyrë për shumë e shumë gjëra.

-Epo kohë e keqe, tranzicion, – thashë ashtu më kot.

-Kohë e rruspijeve, – ia këputi Vera. – Të paktën ajo s’duhej të kishte fytyrë të shkelte më në shkallët e pallatit tonë, po dikush ia kreh bishtin e ia lyen rrotën, – vulgarizoi edhe më tej Vera.

Ajo që Vera e quante rruspije, këtu e shumë vjet më parë, ndofta kur na lindi vajza, mori hyrjen garsoniere të katit të katërt. Ishte e vetme. Simpatike. Po edhe pse flitej mirë për të, asaj siç dukej aq i bënte dhe e mbante vehten ko-ko-ko! Se ku punonte e me se merrej jkonkretisht askush nuk mund ta thoshte. Në fillim pat qenë kamariere në një nga lokalet më të shtrenjtë të qytetit, po më pas s’u pa më atje, hynte e dilte kohë e pa kohë  në shtëpi, ashtu siç nisën të shihen të hynin e të dilnin të rinj e burra të martuar në hyrjen tonë, sapo niste të binte muzgu, në mesnatë apo në të zbardhur të dritës.

Aty tek hyrja e pallatit Vera një ditë më tregoi të gjithë ata që hynin e dilnin tek ajo, madje edhe për një kryetar partie të lagjes, pasi ajo ishte anëtare e shihej edhe nepër mbledhje e mitingje.

Pas bisedës me Verën, sërish më erdhi parasysh im shoq. Edhe ai bënte pjesë në të njëjtën parti. Disa herë i kishte çuar njoftime. Jo, jo, s’duhet të mendoja si budallaçkë xheloze. Ai edhe mua m’i pat dhënë dy herë njoftimet që t’ia çoja asaj.

Këto mendova pasi zbrita ato pak këmbë shkallë dhe u ndava nga Moza. Nuk e di po se si më digjte. Brava që nuk hapej sikur më fliste, sikur ma digjte tërë kurmin dhe më thoshte se im shoq ishte brenda me kuçkën.

Dhe vendosa.

Dola nga pallati, bëra sikur u futa në rrugën që të çonte nga shtëpia e mamasë dhe hyra në një bufe përballë, pronarin e së cilës e kisha prind të një nxënësi në vit të dytë. Që aty e kontrolloja se kush dilte nga hyrja e pallatit. Nëse ai ishte brenda me të, me siguri që do të nxitonte ta përcillte, pasi kthimit tim nuk i dihej.

Pronari nxitoi vetë të vinte e të ma mirrte porosinë.

I kërkova nëse e kishte “Shekullin” edhe një cigare, që ta pija me kafenë që i porosita.

Bëja sikur lexoja gazetën, po sytë nuk i shkëpusja për asnjë çast nga hyrja. Se si, po ajo pyetja që më kishte bërë im shoq, ajo thënia e tij se po shkonte të bënte një lojë bilardo me Xhorxhin, sikur ishin jashtë natyrës së tij. Ai kishte kohë që nuk më thoshte as nga shkonte e ku vinte dhe unë tashmë isha pajtuar me një gjë të tillë. Në fund të fundit, ai ishte i lirë të bënte çfarë të donte, sidomos kur edhe unë isha e zënë me punë.

‘Xhorxhi?!…Po sikur?…”

U ngrita nga tavolina dhe vajta pranë banakut të lokalit.

-Mund ta përdor pak telefonin? – e pyeta sa për korrektesë pronarin, i bindur se ai jo për brenda, por edhe për jashtë shteti ishte i gatshëm të ma linte linjën.

Formova numrin e telefonit në shtëpinë e Xhorxhit. “Pi-pi”. Njoha zërin e tij. “Alo, alo…”. Mandej, ngaqë nuk iu përgjigja, këputi një nga ato të sharat karakteristike të tij dhe mbylli linjën.

Nuk e di se si, po vehtja më dukej e vogël. Në fund të fundit dyshime të tilla të pabaza mund t’i shkonin për shtat një gruaje të pashkollë e të pa përvojë jete e jo mua. S’kisha asnjë të drejtë të mendoja ashtu për tim shoq. Vërtetë nuk ishte më ai i pari, po gjithsesi me çfarë i ndodhi me paratë tek firmat piramidale, gjene mirë! Stresi nervor që kaloi, i la një gjurmë të lehtë, hera-herës i ikte një e qeshur e çpenguar si prej idioti, po edhe kjo këto kohët e fundit sikur i vinte rrallë e më rrallë. Edhe pse paratë që mori me kredi në një firmë për të nisur një biznes iu tretën si kripa në ujë, shpresonte sërish tek një shok në Tiranë që t’i jepte mall pa para kesh sa për t’u çuar në këmbë. Kështu që unë as i ndërhyja që atëhere se sillej më kot kafeneve apo bulevardeve të qytetit. Për të kompensuar disi nevojat për jetesë, tri herë në javë jepja kurse anglishteje, njërin prej të cilëve e bëja në shtëpi dhe tjetrin tek vajza e Simonit, pasi, pas një aksidenti autombolistik, ajo mbeti pa gishtërinjtë e dorës së majtë dhe hë për hë nuk dilte më jashtë.

Rrufita kafenë me një frymë. Në fund të fundit Xhorxhit mund t’i kishte dalë ndonjë punë që e kishte gozhduar në shtëpi dhe unë s’kisha përse përgjoja tim shoq. Se si, po vehtja më dukej pak e neveritshme, ngaqë gjatë gjithë jetës spiunët e përgjuesit i kisha patur zët.

 

 

2.

Nga mamaja u ktheva pas orës shtatë, taman në atë kohë që i kisha thënë edhe atij për të shkuar për vizitë tek halla.

Futa çelësin në bravë dhe pa asnjë pengesë ajo u hap. Edhe pse ia kisha dhënë fjalën vehtes se nuk do ta sillja në kujtesë atë marrinë e para dy orëve, se ai ajo hapje e mënjëherëshme e bravës më fliste.

-Zhuli, erdhe! – dëgjova nga brenda zërin e tij.

-Erdha, – iu përgjigja unë.

-Edhe unë sapo erdha, – tha ai. – Do shkojmë apo jo nga halla?

-Si të duash, -iu përgjigja.

-Shkojmë se i bëhet qejfi.

-Mirë, atëhere unë s’po çvishem, – i thashë.

E pashë që u kreh para pasyrës në koridor.

Unë dola e para dhe pas meje ai.

-Ç’dreq ka kjo bravë sot! – tha ai gjithë nervozitet tek sillte e ç’sillte çelësin.

-Mua nuk m’u çel fare para dy orësh, – thashë unë e çliruar krejt nga ajo barrë e madhe dyshimesh të kota.

-Po ti a shkove në shkollë? – pyeti ai.

I tregova punën e telefonatës së bombës.

-Me siguri do ta ketë bërë ndonjë maturant, – tha ai.

-S’kishte asnjë arsye, – iu përgjigja unë. – Konsultimet ishin të lira, kush donte mund të vinte.

-E bëjnë për hobi!

-Gjithçka ndodh sot.

-Të hedhin edhe letra nën derë, të bëjnë edhe kërcënime me telefonata…

Ndërkohë kishim zbritur shkallët e pallatit dhe tek hyrja e katit të parë u përshëndetëm me Verën.

-Do të tregoj diçka kur të kthehesh, – më tha ajo.

-Idiote! – tha ai i norvozuar nga “sekreti” që donte të më tregonte Vera e katit të parë. – Grua llafazane! Është bërë si dezhuri i pallatit. S’lë njeri pa marrë nepër gojë.

Kështu, duke biseduar, kishim dalë në rrugë.

-T’i marrim diçka hallës, – thashë unë.

-Banka është mbyllur, – ma ktheu ai. – Edhe ato që kisha, i pimë konjak e kafe me Xhorxhin…

Nuk kam provuar asnjëherë thikë në trup, po atë çast që ai përmendi emrin e Xhorxhit, m’u duk se një teh thike më shpoi tej e përtej.

-Çfarë ke? – pyeti ai. – S’e ndjen vehten mirë?

-Jo, jo, – gënjeva unë, teksa përpiqesha të ripërtërija energjitë e mbetura.

Mora një komposto tek një shitës ambulant dhe nisa të ec në krah të tij. Tani “sekreti” i Verës më digjte si një gacë që do ta mbaja në gji gjersa të kthehesha nga halla.

 

 

 

3.

Sigurisht që Vera e katit të parë s’kishte qëndruar të më priste mua. Gjithkush kish telashet e veta familjare dhe me kohë ishte kyçur brenda me të shoqin e fëmijët, pasi edhe ne qëndruam gjatë tek halla.

-Ç’po na gatuan për sonte, Zhuli?

-S’dua gjë fare, – thashë. – Ndofta po ha vetëm një banane e ty po të skuq dy vezë me sallam.

-Po ma vër edhe një putir! – shtoi ai, sikur të ishte tavolina e shtruar.

Dukej se ishte me humor të mirë. Një gjë të tillë e pikasa edhe tek halla. Qeshte, ngacmonte një nusen e re, bënte numra me fëmijët.

-Ta mbushim vaskën? – pyeti beftë.

Gjithnjë kur vajza shkonte diku, mbushnim vaskën dhe aty tregonim se nede në trupin tonë buiste gjeth i ri.

-S’jam në formë, – iu përgjigja disi ftohtë, por pa i dhënë të kuptonte se çfarë më kishte ftohur.

-Po jam në formë unë, – tha ai dhe më mbartheu për beli.

Bëra përpjekje t’i ikja kapjes së tij, po e dija se gjithçka ishte e kotë. Kështu ma kishte bërë disa herë dhe çdo përpjekje e imja për t’iu shmangur, veçse e ndizte edhe më shumë. Sa herë nuk dëshiroja të bëja seks, e dërrmoja duke mos i reaguar fare. Bëja përpjekje vetëm të mos më linte ndonjë shenjë në qafë, pasi ai në qafë mbi mbante gjithnjë buzët e tij të përflakura.

-A çfreve? Kafshë! – turfullova unë duke iu larguar me inat, si të qe një burrë i panjohur që të ka përdhunuar diku në qoshen e errët të një rrugice.

-Seç ke sot ti, – tha ai. – Mbase të ka ndezur sekreti i asaj llafazanes së katit të parë.

-Unë e kam harruar fare, – gënjeva, duke dashur edhe t’ia hiqja vëmendjen.

-Jo, po thashë, – vazhdoi ai me një soj indiference të shtirur.

-Ti e di fort mirë se sa kohë të lirë kam unë që të merrem me Verën. Po ajo si të gjitha gratë e papuna, kërkon ta kalojë kohën me sekretet e saj.

Ndofta kjo sikur e mbuloi disi interesimin tim për atë që do të më thoshte Vera, po edhe një lloj sikleti që unë si grua ndjeva kur ajo e përmendi “sekretin” pikërisht në atë ditë kur nuk m’u hap dera e shtëpisë.

-Pastaj të kishte një sekret që donte ta fshihte ty, – konkludova unë, – ajo s’kishte përse të ma thoshte në praninë tënde.

E vërejta se ai sikur u qetësua plotësisht, erdhi teksa po i skuqja vezët, nisi të më marrë me të mirë, madje më kërkoi edhe të falur, gjë që e përdorte fare, fare rrallë. Edhe unë i hodha një vështrim disi të ëmbël, sa për të mos shembur atë urë që duhet të lidhë dy brigjet mes gruas dhe burrit.

Nuk e kujtoj mirë se si kaloi ajo natë, po të nesërmen mezi ç’e prita. Natyrisht do të gjeja një kohë të përshtatshme të takohesha me Verën që të isha jashtë vësgtrimit të tim shoqi, po edhe të ndonjë fqinji tjetër kurioz.

E dija që Vera, mëngjes për mengjes, me një zymyl prej kashte, dilte të bënte pazarin. Atë ditë edhe unë duhet të dilja në punë dhe ai e dinte këtë: i kisha treguar se çdo ditë, kishim apo s’kishim mësim, duhej të paraqiteshim në orën tetë në shkollë.

Kështu bëra. Mora çantën, i thashë ditën e mirë, i bindur se ai do të ngrihej e do të përgjonte pas perdes së dritares nëse do të ndalesha apo jo tek Vera e katit të parë.

Shkallët i zbrita me një frymë. Tek u përshkova para katit të parë, ndjeva zërin e Verës që i jepte një porosi djalit për një kusi që kishte lënë në furnelë.

Pasi iu shmanga kthesës nga ku im shoq mund të më shikonte, ngadalsova hapin dhe bëja sikur lexoja posterin e një festivali, derisa me bisht të syrit e pashë Verën tek ecte e çpenguar me zymylin në dorë.

-Mirëmengjesi, Vera!

-Ua, Zhuli!? Mirëmëngjesi!

-Në Pazar, sigurisht? – e pyeta unë.

-Po ti këndej?

-Dua të takoj prindin e një nxënësi, – gënjeva e bindur se, për çdo rast duhej ta kisha një argument. Kjo më tepër për tim shoq, i cili, si i papunë, shpesh më mbinte parasysh edhe atëhere kur nuk e prisja.

Vloja derisa Vera të hynte në temë.

-E di më kë ka nisur të shkojë ajo rruspija? – hapi bisedën Vera.

-Po nga ta di, moj Vera, unë gjithë ditën shkollë-kurse-shtëpi…

-Me Nikollën që ka ndrruar apartamentin me të.

-Si është e mundur? – pyeta unë dhe zemra nga gëzimi sa s’po më dilte nga vendi.

-Dje, që thua ti, andej nga pesa e një çerek, e pashë me këta sytë e mij Nikollën që fliste me të aman o zot, pastaj i mori shkallët me një frymë dhe pas saj u ngjit po me vrap edhe ajo, rruspija…

-Po ndofta hyrja e tyre njëri pas tjetrit në pallat ishte një rastësi…

-Po se, rastësi ishte edhe dalja e tyre bashkë andej nga gjashta? Po kësaj here e para zbriti ajo dhe fill pas saj Nikolla…Dhe çfarë! – vazhdoi Vera, – as që fshiheshin fare! Nuk e kuptoj se si ka fytyrë të hyjë më në pallatin tonë, kur ajo këtu ka prishur një familje.

-Bëri punën më të mirë që iku nga pallati ynë, – se si thashë unë, e bindur se kështu do të ishte më mirë edhe për tim shoq, që ta kishte sa më larg syshë.

U ndava nga Vera dhe ecja rrugës. Më mirë t’u them fluturoja. Gjithnjë ai trazim që i kisha sjellë vehtes dukej qartë se nuk kishte asnjë bazë. E vetmja pengesë që më dilte në rrugë ishte Xhorxhi. Më kishte thënë im shoq se me Xhorxhin do të bënte një lojë bilardo, më tha se pesëmijshen që ia dhashë në drekë i kish pirë konjak e kafe me Xhorxhin, kur Xhorxhi më doli në telefon nga shtëpia e tij. Përse me kishte gënjyer se do të dilte me të dhe se lekët i kishin bërë rrush e kumbulla sëbashku? Mos ndofta më gënjeu që t’i jepja sërish të nesërmen një pesëmijshe tjetër? Sigurisht që kjo do të ishte arsyeja dhe unë budallaçka më përpara se asgjë duhet t’ia kontrolloja xhepat e pantallonave ku mbante të hollat, edhe pse një gjë të tillë e urreja…

Ajo që Vera e quante rruspije ishte shumë tunduese. Vetëm një karakter burri i qëndrueshëm mund t’i rezistonte asaj. Nikollën ende s’kishim arritur ta njihnim, por kur takoheshim në shkallët e pallatit na përshëndeste me mirësjellje dhe askush nuk dinte gjë për të. Jetonte i vetëm, megjithëse moshën e kishte për të patur fëmijët e rritur. Vera se nga e kishte zbuluar se gruaja i kishte vdekur para shumë vitesh. Gjithsesi të shkonte Nikolla me të nuk ishte ndonjë habi e madhe. Në fund të fundit Nikolla me gjithë atë konstrukt dike do të shfrente dhe ku ta gjente më mirë se rruspijen? Vërtetë që të dilte oak boja me tipa si ajo, po ai vejan ishte.

 

4.

 

Vala e provimeve të maturave mbaroi dhe tani më mbeteshin vetëm dy kurset e anglishtes. Sigurisht që kjo ngarkesë tani prej meje mund të konsiderohej një luks i madh. Gjatë verës zakonisht e mirrja pak vehten edhe me shëndet, mbushesha në trup sa të “mijtë” më pyesnin se mos isha shtatzënë, me atë dëshirën e mirë të familjeve shqiptare për të lindur një djalë. Ime bijë tani po rritej dhe e donte një vëlla.

Im shoq gjatë qershorit shkoi dy herë në Tiranë, po një herë shokun e tij nuk e takoi se ishte në Kakavijë, herën e dytë i kishte dalë një problem me një maune me cigare dhe kështu, si shkoi, erdhi.

-Po ti, pse nuk e lidh muhabetin në telefon? – i thashë unë, duke e ndjerë se nuk ishim në atë gjendje sa të përballonim tash e parë shkuarjet boshe të tija në Tiranë, me hotele, restorante e më the e të thashë.

-Të kam thënë njëqind herë, Zhuli, – celularin ai e mba të mbyllur dhe vartësit e tij nuk ta nxjerrin kurrë në telefon.

-Epo, mirë, po besoj këtë herë ta kapësh, – i thashë unë, teksa i jepja një tridhjetë mijshe tjetër.

Besonte shumë se shoku do ta mbushte me mallra pa para, se do ta ngrinte në këmbë. Kushedi sa herë më kishte folur për të. Ishin njohur ushtarë dhe e kishin vazhduar shoqërinë edhe më pas. Me të unë isha takuar dy herë, në Tiranë dhe në Shkodër, nuk kisha krijuar ndonjë përshtypje gjithaq të mirë, më dukej më tepër si një tip vagabondi e qefliu dhe nervozohesha me tim shoq që e lavdëronte aq shumë. Mua, fjala vjen, mund të më pëlqente që burri im ta vazhdonte shoqërinë me Nimetin, elektricistin e zonës, që ishte njeri i ekuilibruar, apo me Shuqon, shitësin tek minimarketi ushqimor përbri pallatit tonë, po ai një e dy me Xhorxhin që njihej me gisht si gojështhurur, aventurier e kumarxhi.

U nis të nesërmen në mëngjes. Tha se e kishte rregulluar të shkonte me “Tayotën” e Xhorxhit në Tiranë.

Makina e Xhorxhit ishte fringo e re. Kisha hipur një herë në të, kur shkuam në një klub në breg të liqenit. Dallohej nga të gjitha makinat e tjera, pasi kish ngjyrë të kuqe të ndezur. Im shoq thoshte se ia kishte sjellur i vëllai nga Gjermania dhe unë nënkuptoja se e kish vjedhur i vëllai në Gjermani dhe ia kish sjellur atij. I këtij mendimi ishte edhe Miri, im vëlla, pasi duke punuar me të huajt, kishte provuar disa tipe makinash, po ajo si e Xhorxhit, thoshte ai, i kishte shoqet  e rralla.

Vajza ime verës qëndronte më shumë tek motra se sa në shtëpi, edhe për faktin se kishin një vilë me oborr ku luante gjithë ditën me mbesën. Kështu vendosa që drekën të mos e bëja, po të shkoja tek mamaja. Ajo jetonte me vëllain beqar dhe ndjehesha mirë sa herë që veja atje. Më rrallë shkoja tek vëllai i madh, pasi me gruan e tij nuk puqeshim asgjëkundi. Ishte një hundëpërpjete dhe unë nuk e honepsja dot.

Vëllai i vogël, Miri, tani punonte edhe si përkthyes, edhe si shofer në një shoqatë holandeze dhe nuk e kalonte keq. Punonte shumë e paguhej mirë dhe me humor thoshte se lopa holandeze i ka gjithnjë gjinjtë e mbushur.

Në mënyrë të veNë mënyrë të veçantë ai u bënte një punë jo të vogël në mbajten gjallë të lidhjeve të shoqatës me dy gjimnazet e qytetit, pasi Miri njihte jo vetëm shumë mësues, por sidomos shumë të reja e të rinj. Kështu që edhe në shkollën ku unë jepja mësim, ai me holandezët vinin si në shtëpinë e tyre. Kishin gjetur një gjuhë të përbashkët, po edhe ndihma e tyre për shkollën kishte qenë jo e vogël. Mjafton të përmendim kompletimin e kabineteve të kimisë e të fizikës, për të kuptuar se ndihma e tyre ishte vërtetë serioze. Kështu Miri i kishte bërë vend vehtes dhe holandezët nuk e ndanin as të shtunave e të dielave nga ekipi i tyre, të cilat i kalonte me ta, hante e pinte në hotele të Tiranës e motele të rrugës nacionale dhe kështu, shpesh e më shpesh, që të mos e lija nënën vetëm, shkoja e flija me të. Fillimisht im shoq turfulloi, pastaj s’u ndje më…

Me Mirin, edhe pse kishim një diferencë jo të vogël moshe, shkonim mirë. E doja shumë, natyrisht siçdo motër, edhe e shihja se ai ndryshonte shumë nga vëllai i madh. Mbase kishin qenë njësoj, po vëllai i madh, sa u martua, erdh e u shfytyrua, mori shumë nga njerëzit e së shoqes, të cilët në përgjithësi ishin njerëz bosh, që dinin të lavdëronin e të donin vetëm vehten e tyre, t’i milnin sa të mundnin të tjerët e kur gjiri shterrte, atëhere kujtoheshin të të thonin se kishin pirë ndonjë herë qumësht, por ama me pika! Siç duket me këto pika erdh e u ushqye edhe vëllai i madh dhe kështu ky qumësht kishte një efekt çudibërës: të largonte nga qumështi i nënës dhe të afronte me gjirin që kishte mëkuar gruan…Ishte kohë e vështirë dhe unë as këtë nuk arrija ta kuptoja.

Vërtetë që vjehërr nuk kisha gjetur, po vjehrrin e doja dhe e respektoja, pasi ai për mua linte kokën. I qëndrova tek koka një vit, derisa mbylli sytë.

Sigurisht që kjo tani i përket së kaluarës. Po unë e sjell shpesh nepër mend Hasanagën, siç e thërrisnin të gjithë vjehrrin, pasi im shoq kish marrë shumë pak gjëra prej tij.

Kur erdhi demokracia, t’u them të drejtën ndjeva një gëzim, pasi Xhorxhi krisi e iku me anije në Itali dhe im shoq sikur u mblodh në shtëpi. Madje edhe i dha vehtes. E dija se diçka kishte katranosur me një përgjegjës sektori, derisa së bashku hapën një dyqan. Përpjekja ime për të mësuar se nga i mori ato të holla shkoi huq, pa më fyer më tha se në këto punë nuk isha profesoreshë dhe se po të qëndronte duarkryq, me rrogën time të mësueses do të ngrdhnim urie.

Isha zonjë shtëpie dhe e njihja mirë. Si të thuash, rroga ime më fluturonte nga dora. Kurse ai…Kështu shtymë jo keq, dy-tri vjet, derisa një natë erdhi me një çantë plot me të holla, aq sa u trëmba. Sytë i ndrisnin.

Nuk ishte aq i humbur sa të mos e pikaste frikën time. Shkolla e jetës i kishte mësuar si shejtanit të gjitha dredhitë.

-Ma rregulloi kryetari i partisë i lagjes, – tha, i sigurt se kështu i vinte kapak të gjitha sqarimeve të tjera. – Ja, mora kredi me afat të gjatë në bankën bujqësore, dhjetë milion. Këtu dhjetë milion një shok m’i fut fill tek “Gjallica”. Për një vit dy e tre fishohen. Po bëjnë dynjaja prokopi. Blejmë një shtëpi në Tiranë. Blejmë edhe një dyqan. Edhe ti i lë kurset që të drobiten e jeton si zonjë…

Kisha dëgjuar edhe unë për “Gjallicën” dhe nuk arrija dot ta kuptoja se si në këtë firmë fusje një milion e pas pak muajsh të bëheshin dy. Po kishte ardhë kohë e çudive të mëdha dhe duhet të bësoje se një ditë edhe gomari fluturon!

Fati i të hollave të kredisë pat fatin e mijëra të tjerëve. Tërhoqi këstin e parë, i shndriti fytyra, po të nesërmen nxitoi dhe u fut përsëri në lojë. Bënte plane nga më të çuditëshmet. Nuk lidhej në shtëpi. Mori edhe një milion borxh për të përballuar disa shpenzime të shtëpisë, po edhe për të mos “ u koritur” në tavolinë me burrat. Deri një ditë që plasi bomba e firmave piramidale. E mbajti vehten, shau mvarë e mbrapsht qeverinë deri tek presidenti, pastajm, në javët që pasuan, nevrikosej nga emisionet televizive e gazetat që flisnin për fenomenin e fajdeve dhe me budallallëkun e tij që kredinë nuk e kishte regjistruar ne emër të Gretës, ashtu siç bëri edhe kryetari i partisë së tij. Në një prej këtyre ditëve, kur shteti u shkërmoq, i erdhi një ftesë që ai të shkonte në një mbledhje partie. I kishin sjellë edhe një ftesë që “për rrugë t’ia çonte asaj që Vera e katit të parë e quante rruspije. Nxitoi t’ia çonte, por erdhi javash.

-Turp të të shohë kush duke hyrë tek ajo, – se si i thashë unë.

-Gjeta Franin me të shoqen. Gati po rriheshin dy gratë. Gruaja e Franit çfarë nuk nxirrte nga goja, se po ia mirrte burrin nga shtrati…

-Kështu thonë të gjithë të pallat, – plotësova unë.

-Qëndrova pesë minuta, derisa u qetësuan gjakrat.

E vështrova tim shoq. Qëkur u ngjit t’i jepte ftesën për mbledhje, vloja t’ia bëja një pyetje.

-Ç’i duhet partisë suaj një mostër si kjo? – e pyeta.

-Partia jonë është e hapur për të gjithë, moj Zhuli.

-Po ty s’të vjen zor që vihesh në një mbledhje përkrah një gruaje që po prishka edhe familjen e Franit?

-Partia jonë s’mirret me biografitë, – ia këputi ia kot.

-Po me moralin e anëtarëve të saj?

-Kudo, tek çdo parti, ka prej tyre që njihen si qelibar, po që pas krahësh bëjnë të nëntëdhjetë e nëntat…

-Më mirë unë që s’dua t’ua shoh sytë partive, – thashë dhe vazhdova një punë që kisha në dorë.

-Dhe ke për të mbetur mësuese e thjeshtë deri sa të dalësh në pension, – thumboi ai, duke shfrytëzuar edhe një thënien time se mësuesit më të pa aftë i bëjnë drejtora, pasi ia dijnë hiletë profesionit e s’ka zog nëne t’ua hidhte.

-S’e ndrroj profesionin tim me asnjë në botë! – ngulmova unë. – Ti ia pafsh hajrin partisë që të la pa punë edhe pse jeni në pushtet.

-Të mos ishte partia ime kushedi se ku do të isha tani, – tha im shoq, duke më lënë të kujtoja se kryetari i seksionit të partisë së tij kish ndikuar për t’ia shtyrë kredinë në bankë e të mos i trokisnin në derë përmbaruesit.

Kjo ishte e vërtetë. Ai, me atë shkollë e horizonte që kishte, maksimumi mund të bënte për të brohoritur nepër mitingje. Pjesëmarrjen në parti e shihte si një mbështetje që duhet në ditë të vështira. Hajde e kuptoje militantizimin e këtyre anëtarëve!

 

5.

 

Ngaqë im shoq shkoi në Tiranë dhe për dy ditë nuk do të vinte, edhe unë e ndava mendjen të qëndroja tek mamaja. Vonë, të dielën, u kthye edhe Miri. Ishte në humor të mirë, i tregoi nënës se shefi i kishte bërë një shpërblim prej 100 dollarësh dhe ia kish paguar gjithë shpenzimet që kishte bërë në motelin “Pulbardha”, tek po ktheheshin nga Tirana.

-Në parkingun e motelit pashë edhe “Tayotën” e Xhorxhit, – tha Miri krejt natyrshëm. Unë desh shtanga.

-Po Xhorxhin? – e pyeta unë.

-E kërkova, po sportelisti më tha se nuk dinte se nga kishte vajtur…Pastaj, moj Zhuli, nepër hotele e motele nuk flasin…Ti e di se në këto motelet e periferisë shkojnë njerëz me të fejuarat e të dashurat e tyre.

S’më zuri gjumi atë natë. Të ngrihesha e të shkoja në shtëpi, e bindur se Xhorxhi me tim shoq s’kishin se përse të flinin në një motel as dhjetë kilometra larg qytetit, do të bëja që sidomos Miri të dyshonte për ndonjë gjë. Duhet të duroja deri në mëngjes dhe sapo të zbardhte drita, të nisesha për në shtëpi, nën sebepin që kisha një turrë rroba për të hekurosur e do të nisja edhe atë ditë provimin me zë të maturave.

 

6.

 

Natyrisht që im shoq nuk ishte kthyer. “Tayota” tek “Pulbardha” sikur më fliste për një diçka jo të mirë. Filli i së keqes së tim shoqi më dukej se pleksej e çpleksej me Xhorxhin.

Gjithçka solla nepër mend ato pak minuta që qëndrova në shtëpi, prandaj i dhashë karar vetes të shkoja në shkollë, të bëja gati sallën e provimit, tezat dhe të prisja shokët e komisionit.

Dita ishte e bukur, po pak e nxehtë.

-Mirëmëngjesi, Zhuli!

-Mirëmëngjesi, Vera!

-Heret po dilke sot.

-Kam provimin e maturave.

-Hajde të pijmë një kafe.

Sigurisht që kafenë ma bëri shpejt. Siç dukej duhej të pinte shumë filxhana në ditë, pasi kafeja ishte e mirë, gjithë ajkë.

-Më kënaqe, Vera!

Pastaj Vera, si Vera. Nisi të flasë për këtë e atë në pallat e në lagje, derisa vajti tek Nikolla.

-Po dëgjo, moj Zhuli! Ai Nikolla i katit të katërt qënka gomar fare! Më troket një ditë në derë dhe më lë një porosi për rruspijen. As iu skuq fytyra e as i bëri tërrt syri. Tha se do të shkonte për dy ditë në Durrës me shërbim dhe po të vinte ajo, t’i thoja të dukej andej nga e mërkura pasdreke.

Kisha dy-tre momente që Vera më çlironte nga ankthet që më pushtonin, që më fashiste dyshimet e hamendjet e mija. Edhe këtë mëngjes historia e saj me Nikollën më hapte disi pamjen që të ecja e qetë, po tani ajo “Tayota” e Xhorxhit tek moteli “Pulbardha” për të cilin më foli Miri, më trondiste. A kishte se si im shoq dhe Xhorxhi kyçeshin në dhomat e tij me kuçka të rrugës?!

Ndofta unë isha e marrë që dyshoja deri në atë shkallë. Mbase im shoq për një arsye që nuk e dija kishte qëndruar në Tiranë dhe Xhorxhi të ishte kthyer vetëm? Apo Xhorxhi mund t’ia kishte dhënë makinën dikujt tjetër e të dy ata të kishin qëndruar në Tiranë?

Ecja në rrugën drejt shkollës dhe e ndjeja se pezhishka e dyshimeve më rrethonte të tërën. Më digjte, më përvëlonte diçka përbrenda, një diçka që nuk arrija ta spjegoja se ç’ishte.

I kisha besuar një jetë të tërë. Qëkur u njohëm. Më dukej se një ndër tiparet më të mira të tij ishte sinqeriteti.

‘Moj Zhuli, – më tha babai kur e mori vesh se unë shoqërohesha me të, – pa mendohu njëherë. Ti je me shkollë të lartë, ai më kanë thënë se një të mesme natën ka, pa një profesion për të qenë..”

‘Babi, kur ta njohësh, do të më japësh të drejtë”.

Me një fjalë, unë i tregova babait të ndjerë vendosmërinë time për t’u lidhur përjetësisht me atë që sot është im shoq.

-Mirëmëngjesi, profesoreshë!

-Mirëmëngjesi!

Në fshatin ku isha mësuese në fillim të karrierës, ai vinte shpesh. Në ndjeheshim keq për të udhëtuar për në qytet, nuk kishte makina dhe rrugën, më të shumtën e herës, e bënim në këmbë. Kur vinte ai, na mirrte të gjithë mësuesve në “Zis”. Në fillim, në kabinë, pat futur Todin, mësuesin veteran, po pastaj se si Todi erdhi me në në karroceri dhe përpara hyri Diana, një mësuese e re për t’u pirë në kupë. Tha se i përzihej dhe Todi menjëherë u ngjit në karroceri. Në ato ditë ai erdhi më shpesh. Gjithnjë me Xhorxhin shofer. Xhorxhi herë na mirrte para, herë jo. Atëhere kur nuk na mirrte para, ne e kuptonim se ai gjithnjë këndonte rrugës. Siç dukej me tim shoq ishin të lidhur më shumë se ç’i lidhte detyra, pasi kurrë nuk i thonin “jo” njëri-tjetrit. Sigurisht që shoferi, shofer! Me një gjuhë të zgjidhur! Kujtoja se të provokonte me fjalët banale që lëshonte pa tagër si pak kush, po me kalimin e kohës e deri më sot e kuptova se ashtu ishte gatuar. Ndërsa ai që më pas do të bëhej im shoq bënte dallim me Xhorxhi, kishte më shumë xhentilencë, fjalinë e ndërtonte më bukur. Ndofta në herën e dhjetë që udhëtonim së bashku, ndofta edhe më shumë, se si Xhorxhit iu shkrep e tha:

-Sot në kabinë do të marrim Zhulin. Ta provojë edhe kjo njëherë.

Fjalët e tij mund të merreshin edhe me tjetër kuptim, përderisa unë pashë se edhe Todi, uli kokën e shikonte majën e këpucëve.

-Të vijë Todi, – thashë unë, – pasi ka disa ditë që nuk ndjehet mirë.

-Se kush vjen në kabinën time e di unë dhe vetëm unë! – nxorri gjoksin Xhorxhi. – Hipni ose u lashë të tërëve në tokë!

E kishte bërë edhe njëherë një gjë të tillë, seç i pat kcyer në kokë pas një fjale që i hodhi një mësues dhe në zagushinë e një dite qershori kishim udhëtuar me orë të kapitur në zallishten e Postopojës.

-Dëgjo, moj çupë, – nisi Xhorxhi sa mbylli derën e kabinës, – unë të drejtë firme s’kam, vulë s’kam, karrike jo, por Zoti më ka dhënë këtë timon ku kam edhe karriken, edhe firmën, edhe vulën. Me nder një mut!

Unë ula kokën.

-Ti Xhorxhi pastroje gojën se filloi të bjerë erë, – ndërhyri shoku i tij.

-Epo tashti me mësuesit jemi bërë bythë e brekë, – bëri ai në mënyrën e vet autokritikën e tij.

-Dreqi të mori, – çfreu tjetri. – Njëqind herë të kam thënë mos qit ndyrsira të tilla nga goja në prani të vajzave…

Kështu bëra udhëtimin e parë në kabinë me tim shoq. Natyrisht kishim kohë për të pyetur njëri-tjetrin për disa gjëra.

Xhorxhi desh t’i shmangej një grope e ra në një gropë tjetër dhe unë ndjeva brrylin e dorës së djathtë të tim shoqi në gjirin e majtë.

-Ç’po bën, Xhorxhi, se po na thyen kokën!

Xhorxhi, në vend që të përgjigjej, e preu timonin nga e djathta aq fort sa unë erdha e u ngjesha në gjoksin e tim shoqi. Ndërkohë, në karroceri, u ndje një klithje e fortë dhe makina u ndal.

-Kush të dojë mund të ulet@ – bllofoi Xhorxhi, në vend që t’u kërkonte të falur për numrin që bëri.

Mësuesit sigurisht që do të kishin ulur kokën, ndërsa unë e ai kishim mbetur në kabinë të vetëm, teksa ndjenim që Xhorxhi këmbente disa fjalë me një mësuese që ankohej vazhdimisht nga një dhimbje mesi.

-Shpirtin nuk e ka të keq, – hyri në bisedë ai që unë nuk ia dija as emrin, pasi ne të gjithë e dinim vetëm emrin e Xhorxhit, si shofer që ishte. -Po si të gjithë shoferët janë mësuar rrugat e rruga të mëson fjalët e saj.

Në të vërtetë Xhorxhi dukej që s’ish fare katran. Ndaj nesh kish detyrime seksioni i arsimit, po jo një shofer i tregtisë. Se, në fund të fundit, ai na hipte edhe pa biletë, herë na mirrte e herë jo para, pasi domosdo që me ne edhe hinin edhe fshatarë të zonës e ata “i qethte” si delet.

-E fejuar je? – pyeti në mënyrë të beftë ai.

-Jo, – iu përgjigja unë.

-Liria është gjë e madhe, – vazhdoi, teksa e kuptova se as pyetja e tij, as vazhdimi i bisedës nuk ishin bërë ashtu më kot sa për të thyer heshtjen në kabinë pa praninë e Xhorxhit. – Edhe mua më çmenden të familjes me presionet e tyre për t’u fejuar. Çdo ditë e më propozojnë nga një nuse.

Sigurisht që unë duhet të kem vënë buzën në gaz.

-Përse qesh? – më pyeti ai.

-Ashtu më kot, – thashë unë. – Po se si m’u kujtua Koçi tek filmi “Zonja nga qyteti”.

-Domethënë…

-Jo, të më falësh, ju nuk  ngjisni fare me Koçin, po se si më erdhi…

Natyrisht që një pohim i tillë ishte i parapëlqyer për të. E pashë se u përqëndrua mirë dhe më pa në sy. U ndjeva ngushtë. Ishim krejt pranë njëri-tjetrit. Jashtë Xhorxhi vazhdonte të bënte fjalë me një fshatar në karroceri. Dreqi e di se si ishte puna. Mbase i ishin thyer vezët, pasi kishte një shportë në dorë kur hyri. Ai që më ndodhej pranë, edhe mund të vinte dorë mbi mua. E ç’do të bëja? Sigurisht që të lehtë s’do ta kishte, po edhe ta bënte ndonjë veprim e të zgjaste dorën ndaj meje e të kërkoja ndihmë, do i vija një dangë vehtes që s’kish det të ma lante. E teksa instikti i mbrojtjes më kish gërmuqur, ai tha:

-Diçka kam nga Koçi edhe unë, mbase se nusen do ta gjej në fshat. Më quajnë…

Emrin nuk ia dëgjova, edhe pse ai e shqiptoi me zë të lartë, edhe pse në kabinë hyri Xhorxhi dhe e përplasi derën me forcë.

-Tuaf njerëz! I vë vezët kapicë në shportë dhe do të mos i thyhet asnjë…-turfulloi ai. Por kur pa se ne ishim në një gjendje gati si të mpirë, me intuitën e një njeriu që s’ia ha qeni shkopin, vazhdoi: – Po ju, ç’më rrini kështu si kukuthë?!

Unë e ndjeva të nxehtin që më pushtoi.

-Hajde, hajde, mos u skuq kështu, djalin e kemi për kokë të djalit, me shkollë, me shtëpi e katandi…

-Më fal, Xhorxhi, po përse e keni fjalën? – ndërhyra unë e bindur se duhej të ndërhyja që të mos trashej më shumë muhabeti.

-Dëgjo, moj çupë, – vazhdoi ai duke shikuar përpara. – Ti beqare, ai beqar. Nga familje të mira që të dy. Simpatikë. Epo…edhe kështu bëhen këto punë…

-Xhorxhi, bën mirë ta lësh këtë muhabet, – ndërhyri ai që kisha në krah të majtë dhe unë u ndjeva disi më e lehtësuar.

Pastaj ai me Xhorxhin nisën të vinin ditë për ditë. Madje na linin edhe orën e takimit, na prisnin sa mbaronim mësimin. Nuk e di, po në atë muaj na dukej vehtja si mësuesit e qytetit. Ishim të rinj dhe lodhjen e mëngjesit nuk e ndjenim. Mjafton që të dilnim çdo ditë në bulevard. Dhe…në një nga këto dalje ai m’u shfaq papritur. Nuk e di, po bgaqë isha mësuar ta shihja gjithnjë në makinë, me një palë rroba doku të dala boje, tani që e kisha përpara, më dukej se kisha gabuar, se kisha përpara një djalë vërtetë simpatik e të kohës.

-Ua, Zhuli!

Bëmë nga një copë rrugë së bashku.

-Mirë.

Pastaj ndodhi ajo që u ngjet shumë njerëzve. Ai më propozoi dhe më dukej se mbi gjithçka, çdo fjalë e tija ishte e sinqertë dhe i buronte nga shpirti.

Nuk i ktheva përgjigje, po sytë e tij, çdo shprehje e fytyrës, zëri i tij me një timbër disi të veçantë, më ishin bërë të domosdoshëm. Ndjeja taman po ato vibrime në shpirt si atëhere kur u marrosa në fakultet pas një studenti të vitit të fundit…

Sapo kisha shkuar në universitet. Nuk e dija se studentëtr e viteve të larta “lejen e gjuetisë” e kishin në muajin shtator. Kishte diçka të përbashkët, diçka me…O Zot! Sytë e tyre, gjithë dritë e të kaltër, gati ishin identikë. Po studenti vinte më i hedhur, më i çpenguar. Në një mbrëmje vallzimi që organizuan vitet e para, ai hyri si i shtëpisë dhe vallzimin e parë e bëri me mua. Çdo vajzë do ta kishte dëshirë të vallzonte me një simpatik si ai. Më afroi e më largoi dhe disa herë ndjeva gjinjtë të më putheshin me gjoksin e tij. Po në atë tollovi studentësh e alegrie, afrime të tilla ishin më se të natyrshme.

-Më ke bërë përshtypje që ditën e parë të shkollës, – tha ai.

Në gjimnaz shoqet habiteshin se si deri në maturë asnjë djalë nuk më kishte propozuar. Hapeshin shpesh biseda për këtë çështje, madje talleshim në kor me këtë apo atë djalë që i lidhej gjuha kur i propozonte ndonje shoqeje.

-Ty ta kanë frikën se je pak e sertë, – tha një ditë Shpresa.

Në të vërtetë kisha ndonjë tipar prej djaloshi. Sa qeshë e vogël, kushedi pse, po prindërit m’i mbajtën flokët e prerë, më vishnin me pantallona të shkurtëra, me vëllain e madh e shokët e tij luaja shpesh edhe futboll, përplasesha, vritesha në këmbë e në gjunjë…deri një ditë që vëllai më tha se tani isha rritur e nuk duhej të luaja më futboll me djemtë.

-Ti je si një dhi e egër! – pat bërë atë krahasim fatal për mua në maturë Edra dhe, që nga fillimi i vitit e deri në mbrëmjen e maturës mua më quajtën dhi.

Studenti më shikonte në sy. Isha turbulluar krejt nga vështrimi i tij.

-Atë ditë ke pasur një fustan me vija, – tha ai.

-Ashtu? – e pyeta unë si me tallje.

-Të kam parë do ditë, çdo mbrëmje.

Kisha kthyer kokën me indiferencë nga krahu tjetër.

-Dhi e egër!

Ndjeva një diçka të ma përshkojë trupin. Se si m’u shfaq Shpresa, Edra, gjithë shoqet e maturës. Ishte më se e qartë se ai kishte takuar ndonjë nga shokët apo shoqet e maturës…Pra ai ishte interesuar për mua dhe as ky vallzim, as kjo bisedë, nuk ishin diçka e rastit.

Pastaj…nisa të shoqërohesha me të…shkuam në kinema, në xhiro dhe një natë, teksa po më përcillte për në kovikt, ai më puthi.

Iu shkëputa dhe ika. Taman si dhi e egër.

Po asaj nate, puthja e tij më mbeti në qafë. Aq zjarr kish ajo, sa menjëherë vajta tek tualeti dhe u pashë në pasqyrë. Në qafë më dukej se më kish mbetur buzët e tij. E fërkova vendin dhe sërish m’u duk se e përkëdhela atë.

Pastaj erdhi e nesërmja. Më thanë se tek dezhuri i konviktit kisha një letër. U ula me një frymë. Sapo isha kthyer nga shtëpia dhe nuk prisja letër prej tyre. Po kush të më kiishte shkruar vallë? Me siguri studenti, hamendësova dhe më erdhi inat me të, pasi për hiç gjë një vajzë atje tek dezhuri edhe mund ta hapte dhe ec e dëgjoji pastaj!

E grisa zarfin dhe pas çdo rreshti sikur po më linin fuqitë. Shkova në dhomë. Njëra nga shoqet kishte shkuar në shtëpi, tjetra flinte paq. U hodha mbi shtrat e drobitur. Futa kokën nën jastëk dhe nisa të qaj. Pastaj e mblodha vehten dhe e lexova sërish letrën. M’a shkruante një studente e vitit të dytë. Banonte në Tiranë. Më fliste për studentin e vitit të fundit, më thoshte se ai kishte veç një emër: Don Zhuan! Se para saj kishte tradhtuar edhe Florën e vitit të tretë, që mbahej si një ndër vajzat më të mira e më simpatike të fakultetit, edhe shoqen e kursit të tij, Kristinën, madje me të thuhej se kishte edhe një fëmijë ilegal…Më këshillonte si motër të mos gënjehesha nga sytë e bukur të tij, më uronte që të mos kisha fatin e saj!

Mezi ç’prita që të zgjohej nga gjumi shoqja e dhomës, Blerta. Qava me dënesë. Po pasi u qetësova, Berta më tha se mbase ajo, anonimja, mund të kishte xhelozi, ta kishte për vehte një simpatik të tillë si studenti i vitit të fundit dhe shpifte. E biseduam gjatë, si dy motra. Dhe po atë natë, në katin e dytë ku flinin studentet e vitit të fundit, takova Kristinën. Ngurroi në fillim, pastaj m’u hap e më tregoi gjithçka. Më tha se edhe asaj i kishte rënë në sy ai pas meje. Më foli edhe për ato vajzat e tjera.

Studenti erdhi të më takonte të nesërmen në pushimin e leksioneve. Iu shmanga, duke i lënë në sy të të tjerëve një shije të  keqe. Po ai qe këmbëngulës. Më kërkoi tek dezhuri i konviktit. Ishim të bindura se kështu do të ndodhte. Po tek xhami i kabinës së dezhurit ne do i bënim një sfidë; në një karton shkruam me tush: “Jepet tragjedia Don Zhuani për studentët e vitit të fundit. Nënshkruar nga një grup studentesh të mashtruara”.

S’u pa më. Mbase dikush i kishte thënë se ishin dekonspiruar dashuritë e tij dhe…e ndjeu vehten si peshku në zall…

 

7.

 

…Kishin kaluar shumë vite dhe tani kisha përballë një njeri që i ngjiste aq shumë atij në pjesën e syve. O Zot! Anonimja e vitit të dytë më kishte porositur që të mos gënjehesha nga sytë e bukur të studentit të vitit të fundit…

Kisha ardhur në një moshë kur s’mund të qëndrova më e vetmuar, ma kërkonte gjoksi i fryrë e thithkat që sa herë i prekja, më shkaktonin një eksitim e turbullim në tërë qënien time. Trupi im i kolmë sikur më kërkonte diçka që as vetë në atë kohë nuk e kuptoja se ç’ishte dhe nëse u ndodhte ashtu si mua edhe moshatareve të mia, pasi për edukatë seksuale nepër shkolla apo gjetkë as që mund të bëhej fjalë dhe ç’ish e re për një vajzë në këtë fushë mund të mësohej nga ndonjë shoqe e ngushtë që të tregonte se çfarë bënte me të dashurin e saj apo nga nuset e reja. Po s’vendosja dot. Qe rasti me një inxhinier, po diferenca e moshës mbi 10 vjet, më bëri që të thoja jo. Pastaj ajo e një tekniku, e një infermieri në spital…mësueset e katundit nuk preferoheshin…duhet të falje shumë…Dhe për dreq, për ditë më vinin në mendje vargjet e Kadaresë për mësueset e fshatit:

“Kohë e fejesës u ka ardhur,

Dikujt dhe ndoshta i shkon çdo ditë,

pluhur i shkumësit, vello e bardhë

u bie mbi supe dhe i trondit”.

-Kam kohë që matem të të them diçka, – ndjeva një zë.

Ashtu e përhumbur pulita qepallat dhe e pashë atë.

-Çfarë?

-Dua të bëj një bisedë me ty.

Më kishte kapur duart aty mbi tavolinën e atij klubi ku kishim hyrë për një akullore.

-Të lutem, se na shohin…

-S’ka asnjë njeri…

-Le të mos ketë, të lutem!

Ai i largoi duart dhe më shikoi në sy.

-A mendon se mund ta kalojmë jetën së bashku?

Pyetja e tij më turbulloi të tërën.

-Nuk të gënjej dot, – vazhdoi ai, – kam kaq kohë që e mendoj një gjë të tillë. Edhe ardhjet aq të shpeshta në katund, gjysma s’ishin për punë, por për ty…

-Ashtu?! – se si e pyeta unë, edhe pse dukej sheshit, sidomos kohëve të fundit, se ai sytë i mbante tek unë dhe vetëm tek unë.

-Edhe kam pyetur. Të gjithë më kanë folur mirë. Një katund bën për kokën tënde…

-E lëmë për një herë tjetër, – thashë unë dhe bëra të ngrihem, po ndërkaq ai më kapi nga dora dhe unë se si ndjeva një si drithërimë në të gjithë trupin.

-Të lutem…

-Unë e kam vendosur, Zhuli, të pres nesër në këtë vend, po këtu…Mund ta bisedosh edhe me të familjes…Për mua gjithçka ka marrë fund…

Se si kisha një bindje se nëse kish gjëra që i mungonin, ai një gjë e kishte me bollëk: sinqeritetin.

Nuk kam përse të gënjej. Që në fillim, kur atë dhe Xhorxhin nisëm t’i njohim më mirë, se si pata menduar se më një njeri të tillë unë mund ta kaloja jetën. Edhe pse i kish kaluar të tridhjetat, nuk jepte as  3-4 vite më shumë se unë, po gjithnjë vinte e më shfaqej studenti i vitit të fundit dhe dridhesha se mos bija në grackën e ndonjë Don Zhuani tjetër.

-Mund të pyesësh edhe ti për mua, Zhuli. Për familjen time. Ashtu siç kam pyetur unë për ty…se vërtetë unë s’e kam të lartën, si ti, po jeta më ka dhënë një diplomë tjetër…

…Gjithçka eci siç deshi ai…një vit fejesë…një vit i mrekullueshëm në krahët e njëri-tjetrit e të ëndërrave për të arthmen…pastaj muaji i mjaltit dhe pas tij jeta e një gruaje shqiptare…shtatzania, gëzimi i përgjysmuar i lindjes së një vajze, lidhja pas shtratit të saj…Punë, çerdhe, kopësht, shtëpi, enë kuzhine, pritje, përcjellje, dreka, darka, morte, fejesa, martesa…abordimi i parë, i dytë, gjendja e shtratit me shpresën e një shtatzanie të re, transferimi në qytet…

Nuk arrija ta kuptoja se në këto vite kush ishte shformuar më shumë, unë apo ai? Vinte, shkonte, herë me një buzëqeshje të shtirur, herë fytyrë ngrysur, po gjithnjë si të hynte e të dilte në një hotel.. këtu me Xhorxhinb, atje me Xhorxhin, më pas me një përgjegjës sektori kooperative bujqësore, pas të cilit humbëte me ditë…Nuk arrija ta kuptoja se veç rakisë që e pinte si pak kush, ç’e lidhte me atë përgjegjës sektori në një zonë gati të përgjymur të qytetit. Mos?…nuk ma mirrte mendja të më ndrronte mua. Se, edhe pse pata gjithë ato peripeci abordimesh, mbahesha mirë e isha në formë, sa që shoqet dhe të afërmit habiteshin me trupin tim të përkryer, si llastar. Në të kundërt, ai kishte rënë më shumë në paraqitjen e jashtme, po gjithsesi unë isha gruaja e tij dhe asnjëherë nuk ia kisha thënë një gjë të tillë.

-Si shumë ka rënë yt shoq! – më tha në një vallzim Vili, një koleg i shkollës, të cilin sa e sa herë e kisha zënë me sytë mbi gjoksin tim.

Në çast desha ta ndërpres vallzimin, po më erdhi keq për Alfredin, mësuesin që dilte në pension e për të cilin bënim atë mbrëmje. Pasi, braktisja e kavalierit në mënyrë demonstrative mund të shkaktonte ndonjë keqkuptim dhe…

-Edhe në pastë rënë, është martuar njëherë! – ia ktheva unë, duke u përpjekur që në rrotullimet e atij valsi të mos e lejoja të më affronte siç donte ai pranë vehtes.

Po Vili siç dukej kish vendosur të mos më shqitej. Atëhere bëra atë që duhej bërë. Të nesërmen i shkova në kabinetin e tij. Ai që ëndërronte të më shkëpuste një buzëqeshje apo të gjente një rast e të hapte njhë bisedë me mua, u shushat sa më pa. dhe pa e marrë ende vehten, unë ia thashë ç’kisha për t’i thënë dhe dola. Vili mbeti shtang. Nuk më përballonte dot.

 

 

8.

 

Im shoq kishte dy ditë që s’bëhej i gjallë. Erdhi xhorxhi me makinë, e mori në mëngjes dhe u zhduk.

Vajza flinte, ndërsa unë kisha mbështetur ballin tek xhami i dritares së kuzhinës dhe sytë nuk i shkëpusja nga rruga. Njerëzit shkonin e vinin, ku veç e veç, ku çifte, çuçurisnin me njëri-tjetrin, kurse unë…Ajo dhia e egër isha zbutur e s’bënte as për dhi qumështore…

Im shoq vinte. Gjithnjë me Xhorxhin. E fuste makinën nga një rrugicë e vazhdimisht sillte herë ndonjë thes me patate, herë ndonjë arkë me fruta e zarzavade, herë ndonjë kofshë mishi, kur të tjerët i kishin me racion…Gjithnjë në të ngrysur, që të mos shihej…Po gratë e apartamentit kishin katër palë sy…Shihnin gjithçka…

Edhe pse nuk e shprehja, për mua ato ishin zëro para asaj që kërkoja. Përditë e më shumë e ndjeja se mua më kish humbur burri. Në shtrat isha e martuar, në jetë isha vejane.

-Ti e kupton ngarkesën time, Zhuli, – u përpoq një ditë të më mirrte me të mirë ai, – plot gra mirëqënien tonë do ta ëndërronin, – tha ai duke patur parasysh bollëkun që kishim në shtëpi.

-Më mori malli që të dalim si gjithkush, – i pata thënë unë, – të shkojmë në një film, në një shfaqje, të pijmë një birrë. Tani vajza po rritet dhe kemi mundësi më shumë…

Por binte shpesh e më shpesh buria e Xhorxhit, çonte fjalë përgjegjësi i sektorit, herë-herë edhe drejtori i ndërmarrjes…humbëte nepër shërbime deri në Sarandë…

Një ditë qava si e marrë. Po bindesha se s’kisha më burrë. Dhe ashtu, me sytë e buhavitur, më gjeti mamaja. Nuk munda më të përmbahem.

-Da ta ndaj! – thashë me sytë nga nëna.

-Qyqja unë! – u përgjigj nëna dhe nisi të qajë më shumë se unë.

Tim shoq nëna e donte e po kështu edhe dy vëllezërit. Ai s’prishte punë me askënd dhe, për më tepër, vazhdimisht i kishte ndihmuar ekonomikisht.

-Po ç’më duhet ky burrë, moj mama, ç’më duhet?! Burrë me korrespondencë! – se si më doli mua nga goja dhe pashë një habi të madhe në sytë e nënës.

-Po ne kemi menduar se ti dhe ai…

-S’kam dashur t’u shqetësoj, moj ma…Po ai më ka mbetur si burrë për emër dhe shtëpinë e ka si hotel.

-Qyqja moj bijë, çfarë thua! – tha ime më dhe rrihte kupat e gjunjëve me shuplakat e duarve.

Po ndërsa unë qaja, nëna ngriti kokën dhe pyeti:

-Mos shkon me ndonjë tjetër, moj kërcune?…

-ah, jo, jo, – thashë unë me një vendosmëri që s’di se nga më erdhi.

-Po kështu, burrë është? – se si  më pyeti ajo, me të cilën unë kurrë nuk kisha hyrë në të tilla biseda.

-Nuk është fjala aty, moj mama, po ai s’di gjë tjetër veç të kryej furnizimet e shtëpisë, pa për të tjerat, se a ka nevojë kjo grua për një fjalë të mirë, për t’u shlodhur pak, për të çelur sytë diku pranë burrit, as që bëhet fjalë…

Nuk qamë më. As unë, as ajo. Nëna dikur foli. Më tha se edhe gratë duhet të dijnë t’i bëjnë burrat për vehte…se edhe ajo…se do të mirrja përsipër një barrë të rëndë që s’mund ta ngrija dot…se vajza po rritej e do të kishte probleme të tjera pa baba…se…

Nëna më theu.

Pastaj erdhën vitet që ndrruan sistemin. Ngritja, rrëzimi i tij. Nuk mund ta braktisja. Ia vura fort shpatullat shtëpisë. Ngrita dy kurse anglishteje dhe kërkesat i kisha për më shumë. Në fillim ai nuk dilte nga shtëpia, më dukej se po lidhej përditë e më shumë me mua. Më përkëdhelte, edhe më puthte nepër shtëpi. Aty-këtu, sidomos të shtunave e të dielave kur s’kisha kurse pasdrekeve, edhe bënim ndonjë vizitë, ndonjë shetitje. Për fat Xhorxhi iku me eksodin, përgjegjësi i sektorit s’ndjehej a ishte gjallë pas prishjes së kooperativës dhe…herë-herë më dukej vetja si në vitin e fejesës…Sikur edhe unë e ndjeja vehten të ripërtërirë.

-Të gjithë plaken, Zhuli rinohet! – më bëri kompliment Vili një ditë, teksa në pushimet e orëve ishte hapur një bisedë në këshillin pedagogjik për rënien fizike të njerëzve pas të dyzetave. Po tani unë dukej se e kisha gjetur tim shoq dhe për mua kjo ishte gjithçka.

Gëzimi im, siç dukej, nuk do ta kishte jetën të gjatë. Një ditë në shtëpi ia behu Xhorxhi. T’u them në shpirt, u trondita. Edhe nga pamja e tij, edhe se më dukej se ai ma shprishte tim shoq. Në fytyrë ishte i bardhë dhe sikur i ishte zhdukur ajo alegria e gjithmonshme.

Nga Italia mua më kish sjellë një parfum si dhuratë, një kukull për vajzën dhe njnë mbajtëse çelësash për tim shoq, kur ai s’kish asgjë për të çelur e as për të mbyllur. Më dha përshtypjen se kishte qenë në burg, ku s’e kishte parë drita e diellit.

-Brenda kishte qenë gomari! – më tregoi im shoq pasi e përcollëm.

-Ndofta është marrë me drogë, – thashë unë.

-Po ti e di, moj Zhuli, Xorxhi s’mund të punojë…

Kështu, erdhi Xhorxhi dhe punët rrodhën ashtu siç nuk desha unë…Nuk zgjati shumë e Xhorxhit i erdhi “Tayota” nga i vëllai. O zot! Im shoq dhe ai sikur fluturuan. Një ditë kishin marrë me vehte edhe Mirin, tim vëlla. Madje, në kthim për në Shkodër, Xhorxhi ia kishte lëshuar timonin atij.

Kështu rrodhën ditët, vitet. Tashmë sikur isha mësuar me mungesën e tij dhe isha e bindur se dita-ditës po shndrrohesha në vejushë me burrë gjallë. Edhe kur kthehej e qëndronte në shtëpi, tek ai ndjeja një ftohtësi që sa vinte e rritej.

 

7.

 

Kur u kthye nga Tirana e dallova se ishte në formë.

-Më së fundi e zura kapon, – tha ai për shokun e Tiranës. – Nesër më nis një kamion me vaj. Xhorxhi bisedoi me pronarin e një moteli që ka dy magazina.

-Me pronarin e “Pulëbardhës”? – e pyeta unë, krejt e çliruar nga ai ankth që më kishte pushtuar.

-Ti e di që ne kemi qenë tek “Pulëbardha”?

-M’a tha Miri. Kishte qenë me holandezët dhe kishte parë “Tayotën” tuaj pas motelit kur kishte parkuar makinën e tij. Bile kishte kërkuar edhe Xhorxhin, por…

Ai vuri buzën në gaz.

-Sapo u ulëm në një kthinë të motelit në kat të dytë me pronarin e vëllain e tij, e porositi kamarierin që të mos jepte adresën për asnjërin prej nesh…

Nuk e di, po sa më niste një dyshim për tim shoq, gjithnjë më vinte diçka tjetër që ma rrëzonte. Kështu edhe tani.

-Bile, – sikur nxitoi ai të fliste, i bindur se unë do ta pyesja se përse nuk u kthyen që mbrëmë, – ne edhe fjetëm në motel, pasi pimë pak si tepër e s’guxonim të viheshim në timon…

Nuk kisha pikë dyshimi se isha xheloze. Po tani sikur kjo xhelozi sikur po dilte nga shtrati i saj, pasi një njeri e sidomos gruaja bëhet xheloze kur e do burrin e saj, ndërsa unë…a mund të thoja se e doja? Hera-herës e ndjeja domosdoshmërinë e atij që quhet burrë e zot shtëpie. Po ç’isha unë që për çdo hap të tij dyshoja? Sigurisht që unë atij njeriu nuk i besoja më, pasi gjithnjë më hapte shtigje ku ecte veç dyshimi. Ai sinqeriteti i tij i dikurshëm kish qenë maska pas së cilës ish fshehur një tjetër fytyrë. Dhe sa mjeshtërisht…

-Tani, – vazhdoi ai, – do të na duhet ta bëjmë shpesh e më shpesh rrugën e Tiranës. Do ta shesim mallin, do të çojmë paratë. Qarin do ta ndajmë me Xhorxhin. Edhe nesër duhet të shkojmë. Mund të kthehemi vonë.

-Po unë nesër kam mbrëmjen e maturave, – u kujtova unë. – Ata të rinj janë e mund ta gdhijnë…

-Ku e bëjnë? – pyeti ai.

-E kanë mbajtur sekret dhe do të na e bëjnë surprizë. Po thonë se do të jetë diçka e paparë. Se pas lokalit që kanë zgjedhur, do të shkojnë në plazhin e Velipojës…

-Rri dhe ti, – bëri kavalierin ai. – Mjaft u drobite në punë e çlodhu!

-Mami, do më marrësh mua? – se si pyeti vajza.

-Oh, jo, mami, se nuk bën, – u përpoqa ta bindja time bijë.

-Unë prap do të shkoj tek tezja?

Unë pohova dhe e putha në faqe.

Të nesërmen në mëngjes rrugët tona u ndanë: ai me Xhorxhin për biznesin që kishin nisur dhe unë, të çoja vajzën tek motra.

Tek hyrja sërish Vera.

-Pa eja moj Zhuli, se kam diçka për të thënë.

Ishte një ditë që kisha nge, një ditë që ishte plotësisht e imja.

-Ajo, rruspija, kushedi se me kë e ka katranosur këtu tek ne, pasi Nikollën e kishte vëlla…

-Çfarë?

-Për kokën e djalit që s’të gënjej…Nënën e rruspijes unë e njoh, se kam punuar dikur në uzinën e fermantimit me të…Ka ardhur edhe herë të tjera kur banonte ajo, rrallë, por ka ardhur…Erdhi edhe dje…Biseduan këtu para hyrjes sime…E ftova për një kafe…M’u përgjigj se po shkonte tek djali…Po cilin djalë ke këtu, moj Markë, e pyes, se mos ke ngatrruar pallat?…E si të ngatrroj pallatin, moj Vera, kur unë kam ardhur kushedi sa herë tek vajza…Tek vajza, po, se e njohim, por tek djali?…Po Nikolla është djali im, ai e ndrroi hyrjen me të motrën qëkur ndodhi ajo ngatrresa me gruan e Franit, pra…

-Si është e mundur?

Hë, pra, se ajo, rruspija, që thua ti, ka ardhur edhe sa herë të tjera kur Nikolla s’ka qenë në shtëpi fare…Madje, si gjeolog, ai më shumë me ekspedita se në shtëpi…A ka se si të vazhdojë prap me Franin?

U turbullova fare. Dyshimet e kahershme sikur m’u zgjuan. O Zot! Nuk e kontrolloja dot vehten.

Me Verën bëra dy-tre muhabete korr e mos lidh dhe dola në rrugë. Hyra në dyqan, dola nga një tjetër. Nuk arrija ta kuptoja se ç’po ngjiste kështu me mua. Ajo “brava” e prishur që s’mori mundimin ta rregullonte asnjëherë, kurrë s’më kishte ngecur kur im shoq nuk ndodhej në qytet. Për shumë e shumë gjëra kisha nisur të mos i besoja. Aq sa dhe tani kjo puna e vajit se si më dukej. Po, nganjëherë, mendoja se do të lidhej me një punë ditë-natë e s’do kish nge për marrina që më shqetësonin aq shumë.

Me këto mendime, herë të kthjellta e herë të turbullta, më kaloi ajo ditë në pritje të mbrëmjes së maturave.

 

8.

 

Në oborrin e shkollës ndjehej një atmosferë gëzimi e hareje. Maturantët bënin gati të gjithë fotografi, qeshnin e ngacmonin njëri-tjetrin.

Sa më panë, për një çast u stepën, po pastaj qe Fredi ai që e theu heshtjen.

-Të keqen, Alma, – iu drejtua një shoqes, – bëja një foto nxënësit më të shkëlqyer të matematikës, zbulimit më të madh të profesoreshë Zhulit, pra personit tim, me mësuesen e paharruar.

Kaq u desh që të shpërthente një alegri e madhe. Se Fredi, çalaman në të gjitha lëndët, topall me të dyja këmbët në matematikë. Aq sa isha betuar e stërbetuar se s’do e fusja në provim. Po ai hyri si hyri në provim, atë e mori dhe tani kishte të drejtë të thoshte çfarë të donte. Ndërkohë u ndjenë buritë e tre autobuzëve që do të na çonin në lokalin e prenotuar. Pas tyre u shfaq edhe një veturë.

-Ej, buçko, do t’i shpojmë gomat! Ka një vendim të prerë, asnjë veturë!

Njëri nga maturantët, që siç dukej e bënte këtë për t’u dukur apo kushedi se për çfarë, bëri një rreth me gjithë shpejtësinë nepër oborrin e shkollës dhe, më së fundi, doli nga porta duke lënë pas një fjollë pluhuri.

Drejtori dhe mësuesit e tjerë kishin ardhur para meje. Kështu që aty e mora vesh edhe njërin nga sekretet për të cilat flisnin që dy-tri ditë përpara. Njëri nga nxënësit kishte xhaxhain pronar të “Pulëbardhës” dhe maturantët, që t’i iknin zallamahisë së qytetit e si zakonisht zënkave me të jashtëm, e kishin parë më të udhës që t’a bënin mbrëmjen në këtë motel, i cili, siç thoshin, kishte edhe një pistë të mrekullueshme për të vallzuar.

Nuk e di, po sa mësova emrin e motelit se si më iku edhe ajo dëshirë që pata për të marrë pjesë në atë mbrëmje mature. Më dukej se “Tayota” e Xhorxhit më kthehej në kalë Troje në kështjellën e dashurisë së jetës sime, se me atë makinë im shoq bashkë me Xhorxhin bridhnin me ato që Vera e katit të parë i quante rruspije.

Mbrëmjet e maturave më sillnin ndërmend mbrëmjen e maturës sime, kufizimet që kishim në atë kohë, lirinë që kishin sot të rinjtë e kudi unë gjithfarë gjërash të çuditëshme. Po kësaj here, se si ajo, “Pulëbardha” më ndillte zi. Domosdo që një paranndjenjë e tillë duhet të më ketë vënë edhe një tis të lehtë trishtimi e melankolie të përzier bashkë, përderisa njëra nga koleget më tha se mua edhe melankolia më shkonte aq shumë.

Autobuzët, nga që bënte shumë vapë, dyert i mbanin të hapura. Tek po hipja, se si m’u përdrodh këmba nga takat e larta që kisha veshur dhe u ngjesha tek një derë. Dikush nga maturantët bëri humor me kalamendjen time, po siç kuptohej një tjetër duhet t’ia ketë bërë me sy ose ta ketë pickuar, pasi gjithnjë kishim thënë se me fatkeqësinë e tjetrit nuk duhej tallur. Nejse! S’kishte asgjë për t’u shqetësuar.

Kur hipëm në autobuz, na priti “sekreti” tjetër. Nxënësit nepër sedilje kishin lënë plot maska. Kështu që vallzimin do ta bënim vetëm me maska, për të rritur alegrinë, edhe pse, për disa mësues, maska do të ishte një diçka e kotë, pasi ata njiheshin pa të që ç’ke me të! Kështu, për shembull, drejtori edhe pse të mbyste vapa, ishte i vetmi që kish ardhur i kollarisur, apo Mentori i fizikës, që me gjithë atë bark do të njihej edhe në një ballo me njëmijë veta.

Mora maskën që më zuri dora dhe e vura. Ngaqë ishte hera e parë në jetë që vija maskë, se si m’u duk, por, pas pak, fillova të qesg edhe unë si të tjerët, pasi s’njihnim dot më njëri-tjetrin, veçse përmes zërit. Në mënyrë të veçantë, mes të rinjve, vënia e maskave shkaktoi një alegri të madhe. Hynin e dilnin në autobuz, bënin numura gjithfaresh me njëri-tjetrin. E këtë humor nisën ta bëjnë edhe me ne. Madje u përzinë aq shumë në autobuz, saqë unë, duke menduar se kisha përballë mësuesin e frëngjishtes, i fola lehtë që të kishte kujdes, se mes nesh ishin përzier shumë nxënës, po si për çudi masja, një mace, m’u afrua tek veshi dhe më tha: “Mësuese Zhuli, jam Ajnshtajni”. Mbeta e befasuar e qesha me të madhe, pasi ai që më ishte afruar, mbase edhe për të më shprehur ndonjë falenderim, ishte nxënës, matematikani më i mirë i tri maturave.

Kështu, mes këtij gëzimi të spjegueshëm të moshës së tyre, u nisëm jashtë qytetitt, duke tërhequr edhe vëmendjen e kalimtarëve që na pandehnin për karnevale.

“Pulëbardha” fshihej pas një kodre, ndanë Drinit. Shoferët, siç dukej, s’e kishin për herë të parë që vinin këtu, pasi symbyllur e gjetën vendin e parkimit diku pas motelit.

Zbritëm, natyrisht të parët ne, mësuesit, dhe me këtë e paditëm vehten se kush ishim. Po kjo s’do të kishte shumë jetë, pasi zbritja nga dy autobuzët e tjerë rriti edhe më shumë shkallën e propabilitetit për të mos identifikuar më njeri.

Ndërkohë autobuzët morën rrugën e kthimit, gjithnjë me freskimin e kujtesës për shoferët që fiks në 12-të të natës të ishin për t’u nisur për Velipojë.

-Ua, po paske ndotur fustanin, moj zonja dhelpër!

Në fillim nuk e pata mendjen se e kishin me mua dhe se çfarë maske kisha vënë.

-Zonja dhelpër, ku do të shkosh me këtë fustan’ – më përsëriti maska tjetër dhe vetëm atëhere unë e kuptova se e kishin me mua. U kujtova se kur m’u përdrodh këmba tek hyja në autobuz, isha mbështetur shumë tek dera e tij dhe me siguri atje pata marrë një dangë.

-S’ka proble,m s’ka problem, – dëgjova një njeri pa maskë, me papion, pra kamarier, që sillej mes maskash për çfarëdo nevoje. – Mund të vini pas meje, këtu kemi një garazh dhe me benzinë e çëk-fëk…

Kështu unë dhe maska tjetër që më ndiqte pas bëmë andej nga ishte garazhi i makinave të motelit. Sigurisht që garazhi shërbente për makinën e pronarit e së shumti të ndonjë punonjësi apo myshteriu të përhershëm dhe ishte në krahun e kundërt të parkingut të motelit, andej nga makinat mund të hynin e të dilnin në garazh pa u vënë re fare nga klientët që bujtnin aty apo pinin një gotë nën shelqet lotues.

Kamarieri e hapi derën e pakyçur dhe me xhentilencën që e karakterizonte, nxorri nga xhepi i xhaketës një shami të bardhë, e njomi me pak benzinë dhe desh të ma fshinte, i bindur se kishte të bënte me ndonjë maturante…Po sakaq unë ia kisha marrë nga duart shaminë, pasi njolla ish pak nën sisën e majtë.

-Maturante jeni? – pyeti kamarieri.

-Ç’ne?! – ndërhyri sakaq maska tjetër! – Ajo është mësuese Zhuli e matematikës, unë jam maturante, – tha maska, por pa e thënë dot emrin e saj.

-Më falni, më falni, – kërkoi ndjesë kamarieri, po sidoqoftë kjo ngatrresë e paqëllimtë e tij mua sikur më ngrohu dhe më vërtetoi atë që thonin shoqet e miqtë se kisha një trup si prej një vajze të re.

Si e pastrova njollën, ngrita sytë për ta falnderuar kamarierin, por u ngurrosa. Në garazhd, pas një “Fiati”, qëndronte “Tayota”  e kuqe e Xhorxhit.

Nuk e përballova dot tundimin. “Tayota” e Xhorxhit ishte strukur, sikur donte t’i fshihej syrit të dikujt. Sigurisht maska e vënë më shpëtoi për mrekulli, pasi fytyra ime atë  çast do të ketë marrë tjetër trajtë.

Duart dhe i gjithë trupi më dridheshin.

-Merre, mësuese Zhuli, është një parfum i mirë! Ka erë të lehtë e të këndshme dhe e mbyt erën e benzinës.

Sakaq  kishim bërë disa hapa drejt grumbullit të nxënësve, kamarieri se nga humbi dhe unë vetëm atëhere u kujtova se ç’gabim bëra pasi nuk e pyeta qëkur ishte “Tayota” aty dhe kush kishte ardhur me të.

-Shiko se ç’bëjnë, – i foli mësuesi i kimisë sekretares së shkollës, – emrin ia vënë motel, po markingun e bëjnë sa për një hotel, pasi më kanë thënë se këto motele mund t’i quash edhe bordele…

-E tmerrshme, e tmerrshme, – përsëriste sekretarja e shkollës, përgjithësisht një njeri i mirë, po paksa naive.

T’u them të drejtën, tmerrin më të madh e provoja unë. Në gjoks diçka më digjte. Ishte një diçka që nuk arrija ta kuptoja.

Zhurmat, të qeshurat, i dhanë një gjallëri të veçantë krejt zonës.

Pronari i “Pulëbardhës”, xhaxhai i maturantit tonë, në kërkim të drejtorit të shkollës, u përplas me një maskë derrkuci.

-Xhaxhi Estref, – i foli lehtë maska, – ai gomari është drejtori.

-Kopil mutit! – shau xhaxhai nipin dhe u drejtua nga drejtori, i cili, si me maskë, si pa maskë, njihej njëlloj, sidomos nga kostumi dhe kollaroja e gjërë.

-Qejfin bënie qejf, zoti drejtor, – tha ai me një lloj solemniteti të shtirur. – Moteli është i tëri në dispozicionin tuaj dhe sot për ju nuk kam pranuar asnjë klient tjetër. Për zotërinë tuaj e ndonjë profesor apo profesoreshë në moshë, kemi edhe dhoma për t’u çlodhur. I gjithë kati i dytë, përveç papafingos, është i juaji. Dhe këto i keni gratis.

Kati i dytë. Përnjëheresh sytë më shkuan nga papafingoja. Duhej të ishin dy dhoma që ngriheshin mbi katin e dytë. Se si po zemra më thoshte se në papafingo ishte Xhorxhi dhe im shoq, mbase me ndonjë…

-Më falni, zonja dhelpër, – m’u drejtua një maskë, – mos po vështroni këtë qymez për të gllabruar ndonjë pulë?

-O, ç’ne, ketrush! – iu përgjigja unë pa vetëdije, po më shumë për të hyrë në atmosferën e gëzuar që shtonin maskat.

-Jo, po thashë…- qeshi ai dhe unë nga zëri e kuptova se kisha të bëja me një nxënës.

Eca ashtu kuturu mes maskave.

-Vë bast se kjo dhelpra është mësuese Zhuli, – dëgjova një zë vajze.

-Me çfarë? – pyeti një bretkocë.

-Me një të puthur.

-Me maskë?

-Idiote! Pa maskë!

Hyra mes një grumbulli të rinjsh. Mes tyre ishte maska e një zezaku. Ngaqë plot djem ishin me xhinsa, njohja bëhej vetëm nga zëri, por, kur maska bëhej memece, atëhere ec e gjeje!

-Mos zonja dhelpër, – m’u drejtua një pulë, – as më thua mua, të preferuares tënde të përjetshme, mos dini gjë se sa kushton ky zezaku, se dua ta blej?!

-Zonja pulë, – iu përgjigja unë pak me vështirësi, – përpara se të blini zezakun, duhet t’i shihni dhëmbët.

Nga një grup shpërtheu një e qeshur që aman o Zot! E përnjëheresh zezakun e njoha. Ishte Virtyti, të cilit disa herë gjatë orës së mësimit i thoja të mos m’i zbardhte dhëmbët.

Dikur, pronari na udhëhoqi nga tavolinatr e shtruara me shije. Thuhej se edhe çmimet i kishte të kripura, por për nipçen do të bënte disa zbritje çmimesh, për t’ua shpërblyer disi mësuesve ndihmën që i kishin dhënë të nipit, një gjysmë idioti e të droguari, duke e kaluar pa e çuar për vjeshtë.

Nuk kishte tavolinë qëndrore si në kohën tonë. Mësues e nxënës ishin përzier në tavolinat me dhjetë veta. Ato ishin shtruar në oborrin e përarmë të motelit, nën krahët e shqelqeve lotues, çka e shtonte romantizmin e bukurinë e asaj mbrëmjeje. Mund të haje, të pijë dhe të vallzoje lirshëm në pistën që siç dukej ishte shtruar enkas. Dikush kish sjellë një megnatofon dhe pjesët që viheheshin në të më së shumti ishin të grupeve të fundit të Hitit, aq të pëlqyera nga të rinjtë.

Kisha rënë në një tavolinë me nxënës të A-së. Për mua që kisha kaluar katër vite me ta, nuk ishte e vështirë ta kuptoje. Përgjithësisht ishin nxënës me interesa dhe, si çdo A, më e mirë se B-ja e C-ja.

-Në fakt, – filozofoi njëri nga ata, Vilsoni, – ideja e përdorimit të maskave u pranua nga të gjithë, pasi, përderisa gjithë jetën njeriu vë një maskë, s’ka përse sonte ta heqë atë.

-Bo, sa e thellë! Mendim bakri! – bëri humor maska e një demi.

Në tavolinë kishte qëlluar edhe zezaku. Ai iu përgjegj:

-Domethënë unë mund të mirrem si racist?!

-Padyshim, skllav i ndyrë, – përderisa një jevge kishim në maturë dhe askush s’iu ngjit pas saj, edhe pse ishte për t’u pirë në kupë, të gjithë jemi racistë…

-E pijmë për Esmeraldën! – nxitoi një maskë tjetër dhe të gjithë i ngritën gotat e birrës e pinë për jevgen e bukur që kishte ikur në Itali me një gomone.

-Unë them se do të ketë përfunduar në trotuar, – theu heshtjen që u krijua pas rrëkëllitjes së birrës maska e një arlekini.

-E ç’ndryshim ka ajo nga ato që thonë se vijnë ditë për ditë e natë për natë në këtë motel?

U drodha. U drodha në tërë qënien. Mbase, ne mësuesit, gjithnjë edhe maturantët i konsiderojmë të vegjël dhe jashtë vkerësimeve të tilla për jetën e marrëdhëniet njerëzore.

Maskat, sa nisi muzika, u ngritën si me sustë. Mbeta në tavolinë vetëm unë dhe maska e një këndezi.

-Ti nuk më njeh mua, zonja dhelpër! – dëgjova zërin e deformuar të tij.

-Fol dhe pak! – i thashë si me gjysmë urdhëri, që të sigurohesha në dyshimin tim.

-Mirë, – vazhdoi sërish këndezi po me atë zë të deformuar, – vallzojmë dhe aty mund të më njohësh.

Përderisa kisha një maskë në fytyrë, s’kisha çfarë të fshihja.

-Ti po dridhesh, zonja dhelpër! – tha ai.

-Jo, ashtu të duket.

-Ti dridhesh para një gjeli?

Dyshimi im mbeti dyshim. S’arrita ta identifikoja taman. E përdridhte aq bukur zërin, sa herë më thoshte mendja se ishte nxënës e herë se ishte ai. Gjysmë errësira ku ishte zhytur ajo mbrëmje e mbase edhe gjendja ime e trazuar shpirtërore, s’më lejonin të zbuloja më shumë.

-Do të bëhesh aktor, – thashë unë, e bindur se nga konstrukti i zhvilluar, kisha të bëja me një futbollist.

-Jam Vili, – hoqi maskën ai dhe unë se si e ndjeva vehten.

Ndërkohë, një grup çiftesh, pasi kishin pushtuar pistën, u hapën në zonën e parkingut. Andej më drejtoi edhe Vili.

-Ç’bën? – se si e pyeta, pa patur forcë që të kundërshtoja më shumë.

-Mos u trëmb! – tha ai. – Këtu nuk ka rrezik. Rreziku fillon atje lart, – bëri me kokë ai, duke treguar katin e dytë të motelit.

Hodha sytë nga papafingoja dhe pas perdes, në një dritë rozë që ndizej e fikej, pashë një çift të puthitur.

-Këtu vijnë gjithnjë parelinjtë me dashnoret e tyre, – vazhdoi ai. – Thuhet se këtu një bajzian që merrej me karburant, i ka dhënë shoqërueses së Missit shqiptar dy milion lekë vetëm për të kaluar një natë me të.

-Përralla! – se si i thashë unë.

-Asgjë nuk është përrallë, Zhuli! siç nuk është përrallë se sonte, pikërisht në papafingon e këtij moteli, dikush po u harliska me missin e tij. Shiko!

S’kisha çfarë të shikoja më shumë. Isha tronditur e trullosur, sa as e ndjeva se ai më kish ngjeshur jo pak pranë vehtes.

-Ka edhe dhoma të tjera! – tha ai.

-Mos u bëj i neveritshëm, – ia preva unë dhe desha t’i shqitesha nga krahët, po ai pat atë shkathtësi që të mos më linte ta bëja një veprim të tillë që do të tërhiqte vëmendjen e të pranishëmve dhe do të na hiqeshin maskat përfundimisht.

-Mirë, bëjmë armëpushim! – tha Vili duke u tërhequr.

Më së fundi disku përfundoi dhe unë e ndjeva vehten të lehtësuar.

-S’po vijnë, – dëgjova një maskë.

-Pse, kë presin? – pyeti maska e Vilit.

-Kanë paguar tre aktorë të estradës së Shkodrës për një orë.

-Bo-bo, ku u ka shkuar mendja.

-Edhe ata me maska?

-Nuk e di saktë, po thuhet se do të vijnë pas mbrëmjes së maturave të shkollës së muzikës.

-Këngtarë do të vijnë?

-S’e besoj, se ata kërkojnë miliona.

-Po drejtori ku është? – sekush pyeti nga të rinjtë.

-Dreq o punë, ka hequr kollaren e xhaketën dhe tashti ec e gjeje…

-Ç’na duhet?

-Kot, për të nxjerrë kunjin!

-Hajde gomar, hajde!

-S’jam gomar, po kalë…

-Më fal, zoti kalë…

-Mblidhuni, mblidhuni, – thërriste dikush.

Të gjithë tani kishin bërë një hark rreth pistës dhe një grua, si një lypëse, u shkonte të gjithëve me dorën e shtrirë për t’i falur ndonjë kacidhe.

-Më fal diçka, të dhashtë Zoti shëndet!

-Kam dhënë që në mëngjes!

-Ti fiton koxha, zoti kalë, se punon gjithë ditën. Apo t’i hanë dashnoret?!

-Më duket se ai kali është drejtori, – tha dikush.

-Nuk e ka barkun aq!

-Tani të gjithë mësuesit janë bërë me bark. Ai është e s’e luan topi.

-Ik, ore, ai është Guzi, po hiqet si drejtori.

-Vdiqa, vdiqa duke qeshur, – thoshte Sasha. – Po kujt i vajti mendja për maska, se u shkrimë…

-Luli…

-Po ai, ku është?

-Më duket se është ngjitur lart, në papafingo…

-Shiko, po s’e besove…Ja…shikoje si puth Desdemonën e tij…

Ajo që shikoja isha unë. Në fakt duhej pak mundim për të parë nga ku ishim ne se çfarë bëhej në papafingo. Krahët e shelqeve të dendur mbulonin gjithçka dhe vetëm po të ngriheshe me trup përgjysëm mbi tavolinë e të anoheshe pak më majtas, arrije të shihje diçka nga drita që ndizej e shuhej në dhomën e papafingos. Dhe ajo e çarë mes shelqeve ish krijuar mbase nga dora e elektricistit që kishte shtrirë një tel mbi pistë dhe një tjetër për të ndriçuar vendin e makinave për parking.

Silueta që herë dukej e herë zhdukej, ajo siluetë mbi kokën e një gruaje, më dukej se ishte e tim shoqi.

A ishte e mundur? Ai e dinte se unë do të shkoja në mbrëmjen e maturës, se vendin maturantët e mbanin sekret, po tani, me gjithë atë zhurmë, me “Tayotën” e Xhorxhit të parkuar, si kishte mundësi të vazhdonte pa frikë, pa asnjë përpjekje për ta fshehur aventurën e tij? Po sikur të isha e gënjyer? Sikur ajo siluetë të mos ishte e tim shoqi, por e shokut të tij, Xhorxhit, apo e dikujt tjetër që ai ia kish dhënë makinën?

-Zonja dhelpër…

Dikush ishte afruar dhe sigurisht që kërkonte të më ngacmonte.

Qe një maskë e thjeshtë gastori.

-Siç e sheh, këtu të gjithë janë kafshë, veç meje. Mua ma kanë ngrirë gazin në fytyrë, ty, zonja dhelpër, të kanë ngrirë gënjeshtrën. Dhe kjo, fare mirë mund të quhet maskaradë.

Sigurisht në gjendjen shpirtërore që isha nuk ia kisha ngenë filozofimeve të tilla. Megjithatë diçka më tërhiqte, diçka që…

-A nuk të duket, zonja dhelpër, – vazhdoi gastori, – se në këtë botë të gjithë vijnë për të gënjyer? Djali apo vajza përgjërohen para nënës se dashuria e nënës është dashuria më e madhe e jetës, dhe pas një muaji që martohen, po këtë gjë ia thonë njëri-tjetrit, ndërsa pas një viti janë gati që këtë bëtim t’ia bëjnë edhe dashnorëve të tyre…

-Ndofta, – se si shqiptova unë.

-Merrni pak mundim e shihni në atë papafingon atje, – tha me qetësi gastori. – Besoj të keni dëgjuar se nga i kanë fitimet më të majme motelet e sotme.

Sigurisht që nuk kisha se si t’i shmangesha një propozimi të tillë. Gastori bëri pak a shumë atë lëvizje që kisha bërë unë para disa minutash.

-Të jeni e bindur, zonja dhelpër, se në këtë çast ai tipi atje lart, që fjala vjen mund të jetë edhe yt shoq, po kryen një rit shekullor duke gënjyer partneren e mbrëmjes se ajo është dashuria e jetës së tij. E po këto fjalë ai do t’ia thotë më pas një tjetrës, një tjetrës e kështu në pafundësi…

Ai bëri një pauzë, ngriti një hurm nga krikla e birrës që mbante në dorë dhe filozofoi edhe diçka tjetër, ndërkohë që unë rrekesha të bëja identiktin e tij. Më së shumti më jepte Vilin, edhe pse, tashmë të gjithë e përdridhnin zërin sa ishte bërë një lëmsh i tillë që s’ia gjeje askund fillin.

-Pas kësaj tradhtie të madhe, po që s’është fare e tillë, edhe ti, zonja dhelpër, do ta tradhtosh burrin…

-Kurrë, se si klitha unë.

-Në këtë botë kurrë nuk ka asnjë herë, zonja dhelpër…

-Ju lutem, mund të shkoni, – ndërhyra unë e gatshme të hiqja maskën.

-Nuk ka nevojë, Zhuli, – tha ai.

-Kush je?

-Askushi…

-Përse erdhe atëhere këtu?

Ai nuk më dha përgjigje. Mbase pat një stopim, mbase edhe nga që bëhej thirrje për të mbajtur qetësi, pasi do të shpallej fituesi i gafës më të madhe midis tri maturave të shkollës.

-Komisioni…qetësi, ju lutem, ti gomar veshllapush…

-Kujdes, se është letërsia…

-Pra, komisioni i gafave të të tri maturave vendosi që çmimin e parë t’ia japë Aida Cenlleshit me gafën “Mua më zë makina edhe në karrocë”.

Pista shpërtheu nga të qeshurat.

-Përveç diplomës së bërë nga kompjuteristi me famë botërore i shkollës sonë, Genc Bullafiqi, çmimi shoqërohet nga një stimul moralo-material, që maska e Aidës të puthë cilëndo maskë që i pëlqen.

Tani gazi nuk kishte të mbajtur, pasi Aida qe një vajzë tepër e turpshme. Mbase duke e ditur temperamentin e natyrën e saj, komisioni vendosi:

-Pra, komisioni vendosi që çmimi, si pronë ekskluzive e Aida Cenlleshit, mund t’i lihet trashigim cilësdo maskë të kësaj piste.

E shkreta Aidë! Mezi ç’priti të jepej ky vendim e t’ia linte trashigimin një çakalli.

-Aman, po ku ma gjeti çakallin? – sekush tha.

-Më duket se është Enoja.

-Bobo, ky të shqyen!

-Si do të bëhet puthja?

-Në ç’kuptim?

Ja, pra, me maskë apo pa maskë.

-Vetkuptohet, pa maskë.

-Po atëhere, ç’kuptim ka?

-Po ti, s’e dëgjove vendimin e komisionit, që puthja do të jepet nën atë berjozkën atje në fund të lulishtes, në errësirë.

Tani çakalli ishte ngritur në këmbë dhe ca maska të vajzave e kishin rrethuar dhe kush e kush e ngacmonte më shumë.

-Aman, xhan, më merr mua…

-Eno, në qofsh Enoja, s’ke se si më lë kaq shpejt…

-Më qafsh, se po vdes për buzët e tua…

-Shiko, moj Verushka, se më duket nuk është Enoja, ky s’ka xhinsa…

-Xhinsa janë, po të duken ndryshe ose nga errësira, ose nga që ke pirë ca…

-Mos u gënje nga djemtë, pasi e di ç’kanë bërë?

-Ata bëjnë gjithçka.

-Kanë nisur të ndrrojnë maskat. Tori deri tani ka qenë qen, kunadhe, ari.

Çakalli si u suall e u pështuall, erdhi drejt meje. Nuk e di, po një lëmsh erdh e m’u mblodh. Nuk dija si t’ja bëja. U dëgjua një thirrje e fortë, pastaj ndjeva dorën e tij në timen, muzikën që shpërtheu, pistën që u mbush me vallzues dhe çakallin që më tërhiqte drejt berjozkës.

-Bëjmë një pakt, – i them.

-Çfarë?

-Bëjmë sikur u puthëm dhe kaq.

-Është njësoj, – tha çakalli, – tani të gjithë të dijnë të puthur.

-Nuk mundem, – i përgjigjem.

Teksa fola, ai ma kishte hequr maskën dhe unë ndjeva një pushtim prej burri.

-Ti kishe frikë se isha nxënës, – tha ai.

-Vili…Po mjaft…

-Në këtë botë të gjithë vijmë për të gënjyer, Zhuli, – përsëriti ai.

-Ç’dreqin ke që më je qepur kështu?

-Çmimin për Aidën, kushtin, testamentin, të gjitha i kurdisa unë me dy maturantë…Ju e dini të gjithë se ç’marrëdhënie mbajta unë me ta…do të ma shpërblenin disi…

I isha shmangur duarve të tij dhe po ecnim nën krahët e shelqeve drejt pistës.

-Mund të isha edhe një nxënëse.

-Të zgjodha ty.

Seç ndjeva një fërgëllimë. Ishte e vërtetë. U pat përfolur njëherë për një flirt të tij me një maturante të B-së, po u pat mbyllur shpejt.

Instinktivisht se si ktheva kokën nga papafingoja. Drita ishte shuar. Mornica ma përshkuan trupin. Më dukej vetja si një kukull, një kukull që e mirrnin në duar për të lozur, edhe për ta puthur. Në fund ajo ishte një lojë dhe askush nuk i kish vënë pikë rëndësie, po unë…

Përsëri shikova nga papafingoja.

-Do? – më pyeti.

-Çfarë?

-Ta shohësh papafingon?

Tani loja kishte mbaruar e desha ta mbështyj, po ku të binte pështyma ime, në maskë?

-Hë?!

-S’kam parë kurrë papafingo, – thashë dhe çakalli u shkul nga vendi.

-Pronarin e motelit e njoh përmes maturantit tonë…E bisedoj unë…

Vili tani po dilte me fytyrën e tij të vërtetë dhe kjo etje e tij nuk ishte e panjohur për mua.

-Përse u dashka t’i thuash atij, – se si më shkrepi.

-Po si?

-Po vjen ora 12 kur do të hiqen maskat. Pra kemi edhe një çerek ore dhe të gjithë nxitojnë se mos u ikin minutat…Pra askush s’e ka mendjen tek ne…

-Mirë e ke…

-Tani edhe mezeja e dytë është servirur dhe kamarierët e ata të kuzhinës kanë dalë që të gjithë jashtë të shohin fundin e maskaradës. Madje tani askush nuk është më pa maskë, as kamarierët e kuzhinierët, as rojet, as…

-Vërtetë, si shumë njerëz ka. Tanimë nuk orientohem dot…

-Ja, shiko, – tha ai, – shiko se po vijnë edhe të tjerë…

Hodha sytë andej nga tha Vili. Vërtetë ishin katër veta me maska që po zbrisnin nga moteli dhe po hynin tinëzisht në mbrëmjen e maturave. Prap diçka më theri. A kishte se si im shoq të mbrrinte deri këtu? Po ç’thoja kështu? Përse dyshoja e dyshoja tek im shoq? E, në fund të fundit, nëse në atë dhomë papafingoje ai ishte me rruspijen, s’e kishte për gjë të zbriste as këtu me maskë, kur dihej se sonte të gjitha lokalet ishin zënë me maturat e shkollave.

Ndërkohë që Vili me siguri jetonte fitoren mbi mua dhe vazhdonte të kontrollonte me sy nga do të hynim, gjeta një maskë në tokë dhe e ndrrova sakaq me atë të dhelprës. Vili erdh e u suall rrotull, nuk më njohu dhe bëri tutje, ndërsa unë  iu vura pas dy çifteve që hynë në vallzim mes maturantëve.

Ishte im shoq. Sado maska të vinte, ai ishte im shoq. Me maskën e përjetëshme të maskarait. Rruspija i varej në qafë.

Ai lëmsh i zjarrtë që më digjej përbrenda, sikur më hidhte përpjetë, më drejtonte nga ata që i jepeshin njëri-tjetrit, t’ua hiqja maskat me forcë dhe…Po ç’thoja kështu? S’kisha fare nevojë ta bëja një gjë të tillë. Fiks në dymbëdhjetë maskat do të binin përdhe dhe mbrëmja e maturës do të hynte në rrjedhën e saj normale.

Zemra më rrihte fort, fort.

Hodha sytë nga salla dhe hetova përpushjet e Vilit. Mbante në dorë maskën time të dhelprës.

Pastaj, andej nga fundi i pistës, një grup djemsh nisën të numronin sekondat për së mbrapshti: “Dhjetë, nëntë, tetë, shtatë, gjashtë, pesë, katër, tre, dy, një…

-Maskat përdhe! – urdhëroi dikush dhe në çast maturantët e mësuesit që i shoqëronin hodhën maskat përdhe dhe kush s’e bëri një gjë të tillë, nxitonin grupet e të rinjve që ua hiqnin, se vendimi i tyre ishte  ligj.

Vëreja tim shoq e rruspijen. Në fillim ata s’kuptuan asgjë se çfarë po ndodhte, pastaj…pastaj disa të rinj u hodhën bafasisht në drejtim të tim shoqi e shpurës së tij dhe ata të gjëndur bafasisht para këtij “sulmi” s’arritën të mbronin maskat në fytyrë, të cilat sakaq ranë përdhe…

Ndodhesha përballë tyre. Mimika e fytyrës së burrit tim mbeti pa shprehje, pastaj u deformua, u deformua keq, ndërsa rruspija, si më e rrahur në të tilla punë, s’e humbi ashtu torruan, i dha vehtes e bëri andej nga “Tayota”, pasi me siguri që e kishin pleqëruar të ktheheshin në shtëpi. Andej nxitoi edhe Xhorxhi me një rruspije tjetër që s’më interesonte fare ta njihja.

Dikush e njohu tim shoq e lëshoi një “uuuu”, një tjetër…Gjithçka qe rroposur. Tashti s’mund të thoshte se kish ardhur të më mirrte në mesnatë…

-Të thashë, Zhuli, të gjithë në këtë botë vijmë për të gënjyer, – dëgjova zërin e Vilit, që ende mbante në duar maskën time të dhelprës.

“Tayota” doli nga garazhi dhe u ndje një vërshëllimë. Pastaj edhe buritë e autobuzëve që do të çonin maturantët në Velipojë. Po unë ku do të shkoja sonte? Vili vazhdonte të qëndronte para meje i gatshëm të më shoqëronte kudo t’i thoja. Në shtëpi ishte tepër vonë për të shkuar e vetme dhe ku mund të mos më çelej sërish brava e derës.

-Mësuese Zhuli të duam, të duam shumë, – bënin humor ata të A-së që më prisnin me derën e hapur të autobuzit.

Hoqa takat dhe rënda pas tyre. Rrotat e autobuzëve shtypnin maskat e hedhura përdhe. Vetëm Vili kish mbetur me maskën e dhelprës në dorë.

MURI

Ishin fqinj, në një pallat.. I ndanin vetëm tri metrat e koridorit.  Dy apartamentet diku bashkoheshin dhe dhomën e gjumit të njërës familje me kuzhinën e tjetrës i ndante vetëm një mur. Një mur me tek tullë, aq sa, herë-herë, kur njëra palë ngrinte zërin, mund të dëgjoheshe edhe në anën tjetër. Një fakt të tillë ata e mësuan shpejt, pasi marrëdhëniet, sidomos mes zonjave të dy familjeve, erdhën duke u forcuar aq shumë, sa shpejt ata s’kishin më sekrete për t’ia thënë njëra-tjetrës.

Këto marrëdhënie i habisnin të gjithë në pallat. Dhe habia qëndronte në atë se gruaja e Maksit ishte ndo nja dy-trembëdhjetë vjet më e madhe se Vitoja, e megjithatë shkriheshin të dyja, si të ishin vërsnike. Gjithnjë kishin për t’i thënë diçka shoqes. Shpesh mbrëmjet i kalonin së bashku; bënte një byrek gruaja e Maksit, vinte ta shijonte Vitoja me djalin e saj të vogël, bënte ajo një kek, ia sillte fqinjes. Këto marrëdhënie erdhën e u ftohën pak kur u martua djali i Maksit, po nuk u shkëputën kurrë, edhe pse nusja e re ishte pak hundëpërpjetë.

Po deri një ditë…

Vdekja aksidentale e gruas së Maksit dhe më pas ikja e djalit të tij me nusen  në Greqi, bënë që lidhjet mes tyre të forcoheshin edhe më shumë. Vitoja me të shoqin dilnin heret në punë. Maksi ua zgjonte djalin e tyre, Tedin dhe e përcillte për në shkollë. Në drekë e priste kur vinte. Në kishte diçka për t’ia ëmbëlsuar gojën ia jepte, nëse jo, i falte ndonjë lek sa për të blerë aty afër ndonjë çoko apo akullore.

Ngaqë kishte punuar linotipist në një shtypshkronjë, doli më heret në pension. Me shëndet mbahej mirë dhe gjithë moshatarët e tjerë kur shkonte të mirrte pensionin nuk e besonin se ai e tërhiqte atë për vete e jo për prindërit e tij.

Mbase kjo, mbase dhe se për disa vite ushtroi edhe atletikën në garat e thellësisë, e tregonin shumë-shumë një mesoburrë. Po në shpirt këto kohët e fundit e dinte edhe vetë se tregonte më shumë. Tani dhe vetëm tani ai e kuptoi se më shpejt plaket shpirti se trupi.

Vërtetë që djali i dilte shpesh në telefon, po gjithnjë e më shumë bindej se shpresat që edhe ai të shkonte pas tyre ishin flluska sapuni. E reja s’e kish dashur në Shqipëri e jo më ta donte në Greqi!

Shpesh kushërinjtë i thonin që të martohej, madje edhe vjehrra. Vetmia po e mplakte më shumë se sa ditët që rridhnin si pa u ndjerë. Ato më kot quheshin e hënë, e enjtë, e djelë. Pinte një kafe tek “Gjeli i egër”, më pas, kur koha ishte e mirë, mandej tek tregu i fruta-zarzavateve ku psoniste për vete e për komshinë, bënte një ndalesë tek furra e bukës e pastaj  kyçej në shtëpi.  E mbyste vetmia. Mbyllja e derës pas vetes e mbyste. Duhej të kalonin disa minuta që ta mirrte veten.

Një roman i Balzakut i kishte mbetur përgjysëm. Përgjysëm i kishin mbetur edhe disa libra të tjerë dhe kjo nuk kishte të bënte fare me nivelin e tyre. Kishte të bënte me zymtinë e tij shpirtërore.

Shtrihej në divan. Vështrimin e ngulte në mur. Tek fotoja që kishte bërë në fejesë me të shoqen. E kujtonte mirë. Atëhere ishte në modë që gjëja e parë që bëhej pas shpalljes së fejesës ishte vizita tek reparti i fotografëve. Çiftet e rinj pozonin kokë më kokë, djali pak më sipër se vajza, para një sfondi blu me një zemër të shpuar nga shigjeta.

Pas fotos, vizitën e parë e bënë tek xhaxhai i tij. Domosdo që tek ai do ta bënin. Qe pa fëmijë dhe Maksi një pjesë të jetës e kishte kaluar tek ai, sa shumëkush e dinte se qe i biri. Sa u afrua tek pallati, shitësi i kinkalerisë i tha se xhaxhai me të shoqen kishin shkuar për urim martese tek një shok; të bindur se Maksi do i bënte vizitë, i kishin lënë çelësin e shtëpisë tek ai. E mori dhe sytë e shitësit që e njihte prej vitesh sikur i thanë: “Alamet cope paske marrë!”.

Mezi ç’priti të ngjiste shkallët e pallatit. Mbase të njëjtën ndjesi provonte në shpirt edhe Greta. E çeli derën dhe e mbylli me një frymë. Nuk donte të humbiste asnjë sekondë. E ngjeshi për murin e koridorit.

-Maksi, të keqen se mos vijnë!

-Punë e madhe! Ti kujton se xhaxhai do të kthehet shpejt?

-E dëgjova shitësin kur ta dha çelësin.

-Qind për qind që e ka bërë kastile, Greta. E di mirë se s’kemi ku shkojmë!

Greta dukej se s’kish fare përvojë, ndërsa ai…E kishte gënjyer kur i kishte thënë atëherë kur i puthi se ishte e puthura e parë në jetë, se…Po edhe në e kish shkelur ndonjëherë me vajzat e ekipit, ajo tani i përkiste së kaluarës…

Mbase kjo ëmbëlsi jete e bëri që të martohej shumë më shpejt se ç’e kishte menduar …

Ndjehej i lumtur me të. Me ç’kishte mundësi, përpiqej t’ja bënte qejfin Gretës, sa duke shkuar nëpër plazhe, sa duke shetitur nëpër qytete të ndryshme…

Të gjitha këto tani Maksit i silleshin si në një kaleidoskop. Jetonte me to. Gati përditë kështu. Luftonte t’i mbante ato të gjalla në shpirt. Po kalonte një orë, dy dhe…vinte vetmia. Ajo po e mplakte. Ia fshikte ndjenjat. Madje tani e ndjente edhe gabimin që kishte bërë, kur pas vdekjes së Gretës, pat deklaruar se nuk do të martohej më. Sigurisht që e kishte bërë për hir të djalit të sapofejuar…

Po vitet rodhën më shpejt se ç’e kishte menduar. Tani jeta i dukej një gjellë pa kripë…

Mezi ç’priste të vinte ora që kthehej djali i komshisë, të mirrej me të, t’i shihte notat që mirrte në detyrat e shtëpisë, të dëgjonte ndonjë prapësirë që bënte…Ja njihte hapat e shpejtë në shkallë, vërshëllimën e tij…

-Xhaxhi Maksi, sot mora dy dhjeta!

-Vërtetë!?

-Ja, shihi!

Djali është mjaft intiligjent. E kapërcen moshën që ka.

Tedi nxiton t’i tregojë fletoret. Mirret sa mirret me të, pastaj vjen Vitoja, pastaj edhe Llazari. Shpesh ndjen që grinden me njëri-tjetrin, dyer që përplasen.

Në kuzhinë, kur s’ka energji elektrike, veç vetmisë, e mbyt dhe qetësia. Po gjithsesi nuk mbetet vetëm. Vitoja dhe Llazari harrojnë që dhomën e tyre të gjumit me kuzhinën e tij e ndan muri tek dhe, kur grinden, ai ç’farë nuk mëson. Të thëna e të pathëna. Dhe ato ynyre vazhdojnë deri kur ai kërkon ta vërë poshtë Viton me dhunë. Në këto çaste e ndjen veten keq, s’ka më keq. Në një rast ajo rezistoi shumë, dhe Maksi përtej murit sikur i jipte kurajo që të qëndronte e të mos i jipej. Me siguri që Vitoja edhe e mendonte se përtej atij muri ishte kuzhina e Maksit e ai mund të ishte zgjuar…E vejani përtej e ka të pamundur të durojë krej akull marrëdhënien mes tyre…E urren Llazarin që sillet ashtu me Viton…O, Zot, ai e kishte mbajtur Gretën e tij në shuplakë të dorës, edhe pse ajo nuk kishte ato hire si Vitoja…Kurse ky?…”Bagëti!”, shfren vetmedi Maksi, ndërsa ndjen dhimbje për Viton që mbase në ato çaste përpëlitej nën burrin e saj të dhunshëm…

-Mbrëmë babai i ka rënë mamit me shpullë! – i tregon Tedi të nesërmen.

-Çfarë?!

-Për kokën tënde, xhaxhi Maksi! Se mami nuk i jep më lekë!

-Pastaj?

-U grindën…Pastaj babi piu raki…Mua më zuri gjumi në divanin e kuzhinës…

…Një ditë Vitoja i është hapur. I ka thënë se fitimi në dyqan po rritej, po dy herë xhiron e ditës Llazari e kishte bërë trokë në kumar. Se ishte dhënë edhe pas pijes me ca hora në një lokal të periferisë. Se kur i vinte në dyqan, më shumë e ngatrronte se e ndihmonte. Kështu që e kish nda mendjen, tani i jepte një pesëmijshe në mëngjes dhe ai kriste, bridhte me ca shokë e s’e mblidhte as mesnata…

Vitoja shpesh i sillte Maksit ndonjë gjë të ngrohtë, herë një ëmbëlsirë e herë një copë byrek, si gjithmonë. Po tani sikur rrinte më shumë. I qante hallin. Mirrte ndonjë mendim prej tij.

Një ditë ajo erdhi e gëzuar. I tha se Llazari i ishte betuar se nuk do të pinte më, po ç’kishte për të pirë do të pinte në shtëpi. Sa s’fluturonte! Dhe, si për ta festuar, e ftoi dhe ua shtroi dy burrave me të gjitha të mirat. E gjatë bisedës në tavolinë, Maksi mësoi prej bashkëshortëve se shpejt do të vinin dritaret duaralumini, do të rregullonin banjon…Tregtia po u ecte dhe s’kishin se përse të mos e bënin një gjë të tillë, aq më shumë se, sa të kryenin punë mjeshtrit, për nevojat e domosdoshme kishin banjon e tij…

Maksi u tha të mos e kishin fare problem atë punë…

Kur e përcollën, e ndjeu edhe më shumë vetminë. Nga dhoma matanë, përtej atij muri, u ndje dera që u mbyll dhe ai imagjinonte çiftin të hynte në shtrat…

Trysnia e vetmisë dhe fantazia e ndezur për çastet magjike të çiftit matanë ishin si një përzierje shapi dhe sheqeri…E ndjente veten ende të ri për t’u thënë lamtumirë ndjesive te tilla…Përtej u ndje dihama e Vitos…Sigurisht ajo tani…

…Nuk e zuri gjumi deri vonë…Edhe kur përtej murit nuk dëgjohej tjetër, veçse një gërhimë, sigurisht e Llazarit…Atëhere i dha karar të pinte një valium dhe…natën e mirë! Po kujt ia tha? Kujt?

Kështu vinte e nesërmja, e pasnesërmja…

Kishte punë me vehten, kishte punë dhe me murin. Përtej ndjeheshin lëvizje, mbase të ndonjë karrikeje, mbase…

Një pasdreke bashkëshortët e ftuan për një kafe. Intimiteti i krijuar mes dy familjeve, sikur i jepte të drejtë Vitos e Llazarit t’i bënin edhe një propozim. E kishin menduar mirë që më përpara. Vitoja kishte një kushërirë të shtyrë, kishte qenë shumë e bukur dhe ngaqë nuk arriti të lidhej me një djalë të nivelit të saj, vitet e vunë përposh dhe ngeli beqareshë. Flirti me një vejan dhe zhgënjimi prej tij i qe kthyer në fiksim për të mos i besuar më asnjë burri.

Po vitet rridhnin si lumi e Vitoja kish arritur t’ia thyente mendimin.

-Më njeh mua?! – se si pyeti Maksi e me këtë Vitoja arriti të kuptojë se betimi i tij për të mos u martuar më ishte i tejkaluar.

-Po. Të ka parë kur ka ardhur tek unë.

-Unë s’e mbaj mend.

Vitoja nxiton të nxjerrë nga rafti disa foto. Mes atyre është kandidatja. E sheh si ka qenë, e sheh dhe si është. Syri e padit. I pëlqen, por vehten nuk e jep.

– Vito, e kam të vështirë…

– Hajde, gëzuar! – i cek putirin e rakisë Llazari.

Kur hyn në kthinën e tij e bluan në kokë. Nuk ka dëshirë të mendojë në dhomën e pritjes, ku është fotoja e së shoqes. I duket se po tradhëton gjithçka të bukur ajo i fali për njëzet vjet të jetës bashkëshortore.

Del në balkon. Seç ndjen një trazim në shpirt. Nuk e ka të lehtë të thotë po. Madje “po” nuk i tha edhe propozimit të Vitos për të pirë një kafe me kushërirën e saj.

Atë natë nuk e zuri gjumi. Edhe kur ai e rrëmbeu ndonjë çast, pa ca ëndërra të çuditëshme. Të frikëshme.

Të nesërmen e kuptoi se ndërgjegja i qe bërë një lumë i rrëmbyer që ecte mes brigjeve të po-së dhe jo-së.

 

*          *

 

Vitoja nuk e ngacmoi më muhabetin e nisur. E dinte se Maksi qe natyrë e ndjeshme dhe kishte nevojë për bashkëbisedim me vetveten. Mbase bisedën e lënë përgjysëm e shtyu dhe nisja e punimeve në apartament.

Tani marrëdhëniet mes çiftit dhe Maksit u shtuan. Një njeri i panjohur as që mund ta kuptonte se ato s’ishin një familje. Maksi i dha Llazarit një çelës të shtëpisë së tij, që ta kishin për banjon. U tha se mund t’u lëshonte edhe njëren nga dhomat, po ai nuk pranoi. Se nuk ishte e nevojshme.

Mjeshtrit e nisën me turr dhe i dhanë fjalën se për dy javë mund të përfundonin banjon e koridorin, ndërsa dhoma e çiftit qe riparuar kur ishin martuar dhe do t’i linin siç ishte, me përjashtim të vendosjes së dritareve.

Maksi kishte me se të merrej. Llazari, natyrshëm që shumë nga punët e ndërtimit do ia besonte atij. Dhe Maksi nuk kursehej.

Tani kishte nisur t’ua bënte edhe pazarin. Blinte për vete, blinte edhe për ta. Djalin ua mirrte pasdrekeve që të bënte mësimet tek ai. Seç ndjehej më i gjallëruar.

Dhe një të premte, kur po kthehej nga xhiroja, nxorri çelësin që të hapte derën, po ajo ishte e çelur. Vinte një erë e qelbur. Ndjehej një gërhimë. La trastat në koridor. Edhe pa e parë, e kuptoi fort mirë se çfarë kishte ndodhur: Llazari ishte bërë tapë, kishte nxjerrë ç’kishte pirë e ç’kishte ngrënë dhe tani gërhiste si derr në divan.

Gati sa s’nxorri zorrët tek e pastronte stomakun e komshiut, që për fat nuk kish arritur deri tek tapeti.

Furtuna erdhi më pas. Maksi as që kish ndërmend t’ia tregonte Vitos.  Po atë që s’e bëri ai, e bëri Tedi. I tregoi gjithçka së ëmës. E kishte gjetur Maksin duke pastruar dyshemenë dhe s’ishte hera e parë që e shihte babain  në atë gjendje.

-Ti je, ti je një maskara! – dëgjoi Maksi Viton tek shpërthente.

-Mos klith si e çmendur, gjithë burrat sot pijnë!

-E ç’burrë zeza je ti?! Del që pa zbardhë dita e humb me fundrrinat e qytetit.

-Më lehtë, se çove peshë pallatin!

-Të njohin të gjithë se çfarë malli je, të shohin për ditë të bërë tapë! Ndërsa unë drobitem gjithë ditën në dyqan!

-Takova një shok të fëminisë…

-Kështu më the dhe pardje e ta fala, dje takove një shok të fëminisë, sot takove një karrocier…

-Të betohem, s’ishte karrocier…

-Mendova se do të bëheshe tjetër, siç më premtove…E di se ç’ke bërë tek Maksi?

-Tek Maksi? Ç’desha unë tek Maksi?

-Pyet gotat që ke kthyer. Burri i botës të bën nder, të jep çelësat e shtëpisë e të lëshon banjon dhe ti nxjerr një damixhan raki e peshk të qelbur në koridorin e hyrjes së tij. Ç’do më tepër?!

-Ti shpif! – iu suall Llazari, që ose s’mbante vërtetë mend gjë, ose ashtu luante pjesën.

-Mirë për mua, po s’të vjen keq as për Tedin…E ke tmerruar fëmijën kur të ka parë në atë gjendje, i ka ikur nga duart Maksit dhe ka ardhur në dyqan…Po ti s’ke shpirt, ti s’di as se ç’është gruaja, as se ç’është fëmija, as se ç’është komshija…M’u hiq sysh!

Ai tenton ta mbërthejë, po s’ia arrin. Mbase ende s’është përmendur nga ç’ka pirë, se ndryshe do ta vinte përposh e do ta shalonte si në ato ditë kur iu betua se nuk do të pinte më…

-M’u hiq sysh, ik nga të duash, flej nepër lokale! Ku të duash! Të paktën ta di se nuk kam burrë! Ik, të thashë, thyej qafën! Ma ka nxirë jetën tash tri vjet, po t’i kam mbuluar, me shpresë se një ditë…

Maksi që nga apartamenti i tij ndjen zhurmë, të shara dhe më së fundi derën e fqinjve që përplaset e tund gjithë hyrjen.

-Dhe dëgjo mirë, po u ktheve sërish, do të njoftoj vëllezërit!

Këtë kërcënim të saj e kisha ndjerë edhe herë të tjera, po siç duket asaj i kish shkuar thika në kockë dhe s’kishte pse u fshihej më atyre.

Nuk arrin ta kuptojë Llazarin, nuk e deshifron dot. Para disa javësh, kur e ndërpreu pijen, u bë tjetër njeri, tani, sërish ai që kish qenë…Ndjen një keqardhje të madhe…Është lidhur kaq shumë me të tre, sa e ka të vështirë ta kuptojë jetën pa ta; shkurt ata kanë hyrë pa u ndjerë në jetën e tij dhe i kanë dhënë një farë kuptimi asaj. Veçanërisht Vitoja me Tedin.

Sigurisht që lidhjet e tyre mund edhe të forcohen më shumë, nëse ai dhe kushërira e Vitos…Seç i krijohet një ngërç që nuk e liron lehtë sa herë që i vjen ndër mend propozimi që i ka bërë Vitoja…Mbase është i vonuar, mbase një hap të tillë mund e duhej të kishte bërë më përpara…

Nuk e kuptonte se nëse do të bënte më mirë që si burrë të lidhej pas jo-së, ndërsa si mashkull një “po” do e çlironte nga një soj sikleti që e kapte gati përditë, përderisa e ndjente nevojën të masturbonte. Tek e fundit, nuk qe pa një lek në xhep, mund të shkonte një herë në javë edhe në Tiranë, pasi një ish-oficer që tani mirrej me tregtinë e bananeve me shumicë i kishte treguar se shkonte në një motel mu në zemër të Tiranës ku për një skenderbeg, s’e kishte për gjë të tradhëtonte të shoqen…Po ai?…Edhe tani që e mendonte një version të tillë, i dukej se e ndotëte kujtimin e Gretës…Ngrinte kokën nga fotografia dhe…Nuk do ta bënte kurrë një gjë të tillë…

Qe e shtunë. Zakonisht në këtë pasdreke dhe të djelave, Vitoja nuk e çelte dyqanin. Bënte punët e shtëpisë, mirrte Tedin e shetiste me të, po siç duket, nga përplasja e saj me Llazarin, po dhe nga punët më të shumta që i kishin dalë nga riparimet, e mbylli derën me aq forcë, sa u ndje çelësi në rrotullimin e tij dy herë dhe shuli pas derës. Qëkur e kish përzënë të shoqin, s’e linte më derën të hapur.

Megjithëse nuk kish ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë me atë çka ndodhi në familjen përballë, gjithsesi e ndjeu vehten të trazuar. Nuk e dinte se çfarë të bënte. Të trokiste në derën e Vitos, nuk do të qe diçka e peshuar. Si ai, edhe Vitoja kish nevojë të qetësohej. Megjithatë, në raste të tilla, e dinte se njeriu ka nevojë të shfrejë me dikë, qoftë ky edhe një komshi.

E ndrroi kanalin e televizorit. TV Klani jepte një film. Nuk e kishte parë dhe në raste të tjera do të ngulej para ekranit, po këtë herë se ç’kishte një shpërqëndrim. Ishte i bindur se Vitoja do të vinte, në mos ajo, për Tedin që shkonte tash e parë në banjo…Apo kishte harruar…Sot ishte e shtunë…Edhe të shtunën tjetër ajo kishte ardhur për të bërë një banjo për vehte dhe për Tedin…Llazari kish nisur rrugën e tij nga lokalet e liqenit dhe vinte kohë e pa kohë…Kur pat ardhur Vitoja me Tedin për banjo, Maksi  nxorri një sebep dhe doli nga shtëpia. Shkoi në një lokal për ballë apartamentit dhe meqë dritaret e shtëpisë binin mbi të, arriti të kuptonte se në fillim ajo lau Tedin, më pas…

Tek gjerbte kafen në vetminë e tij, se si i erdhi një si frushullimë në tërë trupin. Desh ta frenonte vehten, po nuk mundte dot. Se nuk kishte asnjë të drejtë as dhe të mendonte se ajo në atë çast ishte duke hequr këmishën, pastaj sytjenat, pastaj…O zot, Vitoja i shfaqej si një miss…me flokët e lëshuar mbi gjinjtë e saj të fryrë, me belin e këputur e këmbët e drejta si të një balerine…Po mes fantazisë së tij vinte e hynte dhe Tedi…”Xhaxhi Maksi, xhaxhi Maksi!”…

Kjo kishte qenë e para herë që ai pat menduar për të…

Është sërish e shtunë. Është pasdrekja që ai nuk mirret me Tedin, pasi djali e ka nënën në shtëpi. E ka parë duke luajtur me disa shokë të tij futboll, në sheshin para lulishtes në mes të apartamenteve. Se si vraponte, si përleshej, si grindej…

Mandej u ndje Vitoja ta thërriste, lutjet e Tedit për ta lënë edhe pak…

Është i bindur se Vitoja do ta sjellë për të bërë dush, mbase edhe ajo vetë…Po kalon një kohë dhe nuk ndjehen. Dëgjon zërat e mjeshtrave që japin e marrin me Viton…E kanë gënjyer…I kanë premtuar se çdo gjë ia përfundojnë për dy javë, por…sot eja e nesër mos eja…Kishin zënë ndonjë punë tjetër dhe…S’donin të humbisnin asnjërën… Sigurisht që Vitoja s’ka se si të vijë për banjo pa i përcjellë ata…

Tani rri në divan dhe nuk e di se si të veprojë. Kopjen e çelësit të shtëpisë së tij  nuk e di nëse e ka Llazari apo ajo. Gjithësesi nuk do të zgjasë shumë dhe Vitoja do të vijë…Po sikur të kthehet dhe Llazari e ta gjejë atë në shtëpi dhe Viton në banjo?

“Hej, dreq se si u koklavitën gjërat kështu?”-mendoi me vehte dhe ndezi sërish televizorin.

Jashtë filloi të bjerë një shi i rrëmbyer. Doli në dritare. Për pak minuta, kryqëzimi para apartamentit erdhi duke u bllokuar nga uji. Ca vetura kalonin ngadalë, të tjera me vrik e fshikullonin me ujë kalimtarët e paktë.

Kishte me se ta kalonte atë orë…

Qëndron ashtu pas dritares. Shiu i rrëmbyer përplasej pas xhameve dhe ia shformonte pamjen. I vjen keq për një plak që ishte i detyruar të mbyllte çadrën, për një grua që mallkonte, për dy të rinj që talleshin nga një strehë me kalimtarët e pashpresë.

Ndërkohë troket dera.

-Xhaxhi Maksi, xhaxhi Maksi!

Tedi i tregon se e ka çuar mami për të parë në ishte në shtëpi. Si vjen, me nxitim, ashtu edhe ikën.

Për Maksin është e qartë se duan të bëjnë dush. E ashtu siç e kishte riprodhuar skenën e dushit një javë më parë, ashtu e riprodhon sërish. Po tani me xhiro të shpejtuara. Nuk e don një përfytyrim të tillë, po nuk ka forcë ta sundojë veten. Ky mossundim krijon një pushtet të ri dhe ky pushtet i ri ia mposht ndjenjat e tjera.

Dera troket sërish.

-Xhaxhi Maksi!

Nuk është zëri i Tedit, po i Vitos. Ka kohë që ajo e thërret si i biri. E ndofta vetëm këtë çast ai nuk do ta thërrasë kështu.

-Hajde, Vito! Dera është e çelur.

E kupton se çelësi që i ka dhënë, ose ka humbur, ose është diku në xhepat e rrobave të Llazarit. Po ai ka ditë që s’duket…Tedi i thotë se ka hyrë roje nate në një lokal…Ku edhe ha, ku edhe pi…

Ka mbetur aty në mes derës së kuzhinës. Nuk ka përse ta ftojë brenda, kur tjetra është me ndrresa në duar dhe dihej se përse kish ardhur. Nuk ka as se t’i thotë si heren tjetër se po del për një kafe, kur jashtë bubullon e vetëton dhe rrugët ishin bllokuar cep më cep.

-Thashë të bëja një banjo.

-Epo mirë, – thotë ai nga që s’ka tjetër ç’të thotë dhe afron derën e kuzhinës.

Në banjo ndjehet ujët e dushit. Kukurisjet e Tedit.

Mandej dera e banjos. Maksi është i vëmendshëm se mos ka ndonjë problem.

-Mirë, mirë, po shkumosu, more vesh!

Vitoja del nga banjoja dhe troket në derën e kuzhinës. Maksi e kupton se diçka nuk shkon si heret e tjera.

-Çfarë ka, Vito?! – pyet ai.

Ajo vë buzën në gaz. Buzëqeshja e saj ka diçka magjike, që veç burrat dijnë ta lexojnë.

-Më thotë se dy shokë të tij lahen vetë e vetë do të lahet edhe ai, se ndryshe të quajnë “çun mamaje”.

-Pra, po rritet Xhino-ja, – bën humor ai.

Vitoja provon të buzëqeshë, po s’ia arrin dot. Është ulur në njërin nga poltronat dhe ndjen ngrohtësinë e mikpritjes.

-Ta bëj një kafe?

-Pasi të bëj dush, – i përgjigjet ajo e kjo e ndez përbrenda Maksin. Se ka kohë që nuk ndjen erën e femrës pas dushit. Kur femrës i vjen era ujë. E kjo është një magji në vehte.

Don ta pyes për Llazarin, po është i bindur se me të përmendur emrin e tij, asaj do i ikë ajo buzëqeshje, ajo dritë që i binte në ballë e ia pushtonte fytyrën, se buzët e saj, si një trëndafil kur çel në mëngjez, do të rrudheshin e mbase do të gjakoseshin prej dhëmbëve.

-Po bëhet hataja jashtë, – thotë Maksi.

-E pashë nga dritarja, – pohon ajo.

Po është grua. E sytë i shkojnë atje ku diçka nuk është në vendin e duhur, ku një punë ka zënë tjetrën.

Nuk e zgjat. Ka parë kapicë disa pjata dhe shkon nga lavamani.

-Mos i trazo, dreqin, se s’kam me se të merrem më vonë.

-S’po bëj ndonjë punë të madhe.

-E di, e di, po…

E sheh nga pas. Vitoja i ka lëshuar flokët, ato i kanë rënë mbi supet e zbuluara dhe i lëkunden si kreshtë dallge. Duke lëvizur sa në të majtë, sa në të djathtë duke larë pjatat, vithet i shkojnë në atë ritëm duke i dhënë një sensualitet të veçantë.

Maksi turbullohet.

-Unë po shoh një herë Tedin se ç’bën! – thotë ai dhe gjen mënyrën më të mirë për të dalë nga dhoma.

Vitoja nuk i kthen përgjigje, sa kthen pak kokën nga ai dhe e shoqëron me sy.

Maksi bën humor me Tedin. Djali e ka mbyllur kabinën dhe llokoçitet.

-Tedi, se mos e harxhosh të gjithë ujin!

-Ka plot, ka plot xhaxhi Maksi!

-Hajde tani, dil! – e këshillon ai.

-Edhe pak, xhaxhi Maksi, edhe pak!

Kthehet në kuzhinë. Vitoja i ka larë enët dhe rrugullon poltronin, jastekët, dy-tri plaçka të tjera.

-Ka tri ditë që nuk është bërë i gjallë, – thotë ajo pa ia përmendur emrin të shoqit.

-Ç’thua moj? – e pyet ai.

-Ma vuri ferren, unë ia vura kryqin, – thotë ajo.

-Mos i ka ndodhur gjë? – se si pyet Maksi.

-Nuk bie rrufeja në hale! – shfren ajo, mbase dhe duke e lidhur atë padreke të tmerreshme me furtunë, shkreptima e bubullima.

Ndërkohë i bie një zile celulari. Vitoja dridhet. Sheh në ekran, ngurron po më në fund e hap. Dëgjon në sfond thirrje, zëra.

-Vito! Shpirti im! Na foli kësaj kurvicës që kam në prehër!

Ajo skuqet e zverdhet. E mbyll celularin.

-Përse ia mbylle? – pyet Maksi edhe pse është i bindur se nuk ka asnjë të drejtë ta bëjë një pyetje të tillë.

Gruaja hesht një çast, pastaj si të kumtojë diçka me një peshë të veçantë, thotë:

-Sepse e kam mbyllur përfundimisht çdo kapitull me të…Edhe unë kam një jetë e dua ta gëzoj, Maksi! Dua të kem përkrah një njeri me të cilin të këmbej një bisedë, ta dëgjoj e të më dëgjojë…Ai tani e ka kalbur konopin…Ka tri vjet që ma nxin jetën…Që s’kam parë një ditë të mirë…

Ai dëgjon shfrimin e saj dhe i beson. Po është Tedi në mes dhe…

-Nuk e dëgjove se ç’tha?

-Jo!…-përgjigjet ai.

-Se kishte një femër në prehër…

-Çfarë? – pyet e nuk don t’u besojë veshëve…

-Ma ka bërë edhe herë të tjera…Kushedi se ç’i thotë mendja…

-Duhet të jetë tapë…

-Gjithsesi të jetë, mund të thotë diçka tjetër…

Maksi don t’i bëjë moral, t’i thotë këtë e atë, por është i pafuqishëm para vështrimit të saj.

-Mami! Mami!

Vitoja merr jetë e del në koridor.

-Ma sill peshqirin!

Vitoja nxiton ta mbështjellë me peshqir.

E vesh dhe e sjell në kuzhinë.

-Hajde, jepja faqen xhaxhi Maksit! – i thotë e ëma dhe djali edhe pa atë urdhër e ka përqafuar komshinë.

Mbi tavolinë janë disa kokrra molle dhe disa banane.

-Do? – e pyet Maksi.

Djali nuk jep përgjigje, po zgjat dorën dhe pa teklif zë e qëron njërën banane.

-Tani lahem vetë, xhaxhi Maksi, se edhe Keli lahet vetë, edhe Mondi, edhe Turi…Tani edhe unë jam rritur…

Seç ka një lloj krekosje Tedi.

Merr si në shtëpi të tij telekomandën. Ndrron stacionet. Ndërkohë bie zilja e celularit.

Ai nxiton dhe Maksi nuk ka kohë t’i thotë të mos e trazojë telefonin e Vitos. Po djali sheh ekranin dhe thotë:

-Qënka babi…Po s’do t’i përgjigjemi…Ai s’më ka më djalë, as mami nuk e do më…

Maksi tronditet.

-Tedi, të kam thënë edhe njëherë, këto janë biseda për të rriturit. Ti atë e ke baba!

Tedi e shikon me habi xhaxhi Maksin.

-E kisha baba, xhaxhi Maksi, po ai na ka mohuar. Unë nuk jam i rritur për t’u larë vetëm. Jam i rritur tani sa për të kuptuar se ai na ka lënë në mes të katër rrugëve…se ai e ka tradhëtuar mamin…

Maksi sërish nuk donte t’u besonte veshëve.

-E kam dëgjuar nënën të bisedonte sot me gjyshen. Unë bëja sikur flija dhe i dëgjova të gjitha. Dhe të gjitha i kam kyçur këtu, – tha ai, duke treguar kokën e tij.

U bë një pauzë. Ndjehej uji që derdhej nga dushi dhe tek-tuk vetëtima të largëta.

-Madje di dhe dy sekrete.

-Vërtet? – pyeti Maksi, tani i bërë kurioz nga Tedi, që kishte kapërcyer çdo hamendje të tij për të.

-Mami do ta çojë tek gjyqi. E ka mbushur kupën!

Fëmija kishte regjistruar çdo gjë si një sizmograf i ndjeshëm.

-Ky është sekreti i parë, – tha Maksi, i bindur se Tedit nuk i kishte shpëtuar asnjë fjalë nga bashkëbisedimi i Vitos me nënën e saj, edhe pse ishte bërë gati t’i thoshte djalit se nuk ishte mirë që nxirrte sekretet  e shtëpisë.

-Sekreti i dytë ka të bëjë me ty! – tha fëmija dhe Maksit iu duk se një shkreptimë nuk vinte nga qielli i nxirë, por nga thellësia e shpirtit të tij.

-Me mua? – pyeti instinktivisht, por edhe kurioz.

-Betohu se e mban sekretin?

-Betohem!

-Gjyshja i tha nënës diçka për ty…

-Për mua? E çfarë?

-Besën e burrit se nuk ia thua mamit!

-Tokma dorën! – i thotë Maksi dhe djali gjallërohet.

-Gjyshja i tha se do të qe mirë të bashkonit hyrjet…

-Çfarë?

-Të betohem xhaxhi Maksi, të betohem…Unë do të dua edhe më shumë nëqoftëse e heqim këtë mur…Tani unë e di se vetëm ky mur na ndan…

Djali është ngritur në këmbë dhe ka mbështetur dorën e tij tek muri tek.Pastaj, si të donte ta bindte se ai ishte në favor të atij propozimi, u shkëput nga mesi i dhomës dhe iu hodh në gjoks Maksit, zemra e të cilit po rrihte me një shpejtësi të pabesueshme.

Ndërkohë në banjo nuk ndjehej më uji i dushit. Sigurisht Vitoja po mblidhte ndërresat. Për pak dhe do të vinte në kuzhinë, se kishte lënë pa pirë kafenë, me të cilën do ta qeraste Maksi. Po gjërat kishin precipituar në një mënyrë të tillë, sa Maksi s’dinte se ku ishte fillimi dhe mbarimi i gjithçkaje.

Vitoja po vonohej dhe djali u shtri në divan. Mbase avujt e ujit, mbase dhe lodhja e ditës, ia mbyllën qepallat.

Maksi e mbuloi me një batanie dhe po priste të vinte Vitoja.

Ishte një mur që i ndante. Tek tullë. Po në këtë rast i dukej si një mur kështjelle, me gurë qiklopikë.

A shembeshin mure të tillë?

Vitoja dikur hyri në dhomë. Disa sumbulla uji i kishin mbetur në ballë dhe në faqe. E shikoi atë dhe pastaj vështrimi iu gremis mbi djalin nën batanie. Seç qe i bindur se ai nuk flinte. Se donte të mësonte edhe sekretin e pathënë…

Maksi instintivisht i bëri vend Vitos në poltronin tresh dhe vetë u ngrit, mbase për t’i bërë kafenë. Po këmbët e çuan tek muri që i ndante dy apartamentet. Se si, e vuri dorën në të.

-Do ta pijmë bashkë kafenë, – tha ai.

-Mirë, – u përgjigj ajo.

-Tedi, po flë? – pyeti ai.

-Po, xhaxhi Maksi, po flë! – u përgjegj djali me një lloj sinqeriteti që është pronë vetëm e fëmijëve.

-Kur të zgjohesh unë do të them një sekret, po vetëm ty, ama!

-Mamit nuk do t’ia themi.

-Mbase dhe mund t’ia themi.

-Është sekret?!

-Sekret është.

-Ka të bëjë me murin?

-Ndoshta edhe me murin.

Djali fërgëlloi nga gëzimi.

-Ç’janë këto sekrete? – pyeti Vitoja, duke dyshuar se propozimin e murit e kishte bërë e ëma dhe askush tjetër veç Tedit nuk mund ta kishte dëgjuar. U bë prush në fytyrë.

Jashtë bubullonte e vetëtonte.

Ai bëri kafetë. Desh të mirrte tabakanë e t’ia servirte me të filxhanin Vitos, po u duk se ashtu sikur po e largonte.

-Tedi?

Maksi kërkon të bindet nëse djali përgjon apo po flë? Tani edhe Vitoja diçka ka kuptuar. Ia largon pak batanien me të cilën qe mbuluar dhe bindet se djali po flinte në krahët e ndonjë ëndërre te bukur.

-E kam menduar propozimin! – thotë Maksi.

Vitoja fërgëllon. Tani dyshon dhe më shumë se më parë se bisedën me nënën e saj djali jo vetëm e kishte dëgjuar, por edhe ia kishte thënë Maksit. Se ç’prej ditës që Vitoja i kishte treguar se do të ndahej me Llazarin, ajo i kishte thënë se do të ishte gjë e mirë të lidhej me Maksin…

Fërgëllimi i saj seç ka diçka tepër femërore.

-Për çfarë? – pyet ajo dhe ngrë sytë e saj të mëdhenj e të magjishëm.

-Për kushërirën, pra! Në këtë moshë nuk mund të lidhem me një njeri që nuk e njoh…

Ato fjalë duken se shkrijnë akujt. Vitoja nuk ka forcë ta sundojë veten.

Ajo shikon nga i biri që tani flë i qetë. Se si e çon dorën nga supi i tij, po ndërkohë të njëjtin veprim ka bërë edhe Maksi. Duart e tyre rastësisht u takuan.

Shumë gjëra në këtë botë ndodhin rastësisht…

Rastësisht, tani ishte edhe ai mur para tyre…

 

 

2006

 

PËRBALLË SHTËPISË SIME

Ndjehesha i braktisur. Si një plazh në dimër.

Shokët e dikurshëm tani rrallë e më rrallë më dilnin edhe në telefon. Dikush shfajsohej kështu, dikush ashtu.

Pas aksidentit që pësova, këmba  në allçi më burgosi. Arrest shtëpie.

Gruaja del në punë që në tetë, dy djemtë, më akuzonin rreptë me sytë e tyre sa herë vinin në shtëpi, që të isha treguar më i kujdesshëm kur shkoja në punë me biçikletë e të kisha menduar se edhe në kthesa rrugësh qorre hyhet me “Benz” me shpejtësi 120 kilometra në orë. Se ç’hyrje në kthesë është ajo po nuk vërshëllyen rrotat!

Veç gjithë të këqiave që më erdhën nga aksidenti, nuk mund të realizoja edhe një  studim që kisha marrë përsipër të realizoja e një kumtesë në një sesion shkencor për gjendjen social-ekonomike të komunitetit të një lagjeje në tranzicion. Po nganjëherë edhe thoja që mirë që ndodhi kështu! Kisha hyrë në një pyll pa sopatë. Si të çaja drejt së vërtetës?! Hyje në një zyrë që të mirrje një të dhënë, nuk e gjeje zëdhënësen, kur e gjeje ajo të përcillte tek shefi. Shefi të pret buzagaz dhe të lë një takim për nesër. Nesër të thonë se është në një mbledhje në dikaster. Ti vjen sërish pas një dite, të thonë se shkoi me shërbim në Holandë! Kur kthehet, s’të jep gjë tjetër, veç buzëqeshjes. Mandej të jep një gjysëm premtimi, se do ta bisedojë më lart. Më vonë, pas shumë përpjekjesh ngarkon zëdhënësin e tij…Plaku dhe rrepa…Njëri pas tjetrit…Po mirë që theva këmbën. Më mirë të thyesh këmbën, mendoj vetmevedi, se sa të thyesh imazhin tënd e t’i vësh pikëpyetje asaj çka ke fituar një jetë me hulumtime e punë shkencore…

Pra jam arrest shtëpie! E kur je në arrest shtëpie çfarë nuk mendon e çfarë nuk stis…gjëra të qëna e të paqëna…ngaqë dhe dritat paradreke mungojnë e televizorin s’e ndez dot, gjithçka të shkrep në tru!

Veja e nga s’veja paradrekeve me ëndërrimet e mia, nisja të lexoja një libër, e ndërprisja, shpresoja se do të vinte Keli, një komshi që del të psonisë heret…Po jo…edhe Kelit, një fqinjit tim pensionist, ia kanë ndaluar të bijtë vozitjen me biçikletë…se e pëson si Kola, i thonë…Kështu që edhe ai pazarin e bën diku afër, nuk del në qendër të qytetit për të më blerë si para dy javëve gazetën…

Sa më sillet në mendje gazeta, më vijnë parasysh shpërndarësit e shtypit…të dikurshmit…që venin derë me derë…kurse tash…qyteti im është pa shpërndarës shtypi…Po pse s’ka qyteti shpërndarës shtypi?…E mo, i them vetes, se mos është e vetmja mungesë…Ky qytet s’ka as dëshmitarë…vritet tjetri në mes të qytetit…polici që është me shërbim bash aty ku krisi pushka, thotë se në atë sekondë i kishte ardhë të bënte shurrën dhe kishte shkuar në tualetin e një bari…Se, kur bie fjala, ky qytet s’ka as ëc, s’ka as…E ç’më duhen mua se çfarë nuk ka…Se mos jam kryetar i bashkisë unë…Ehuha!…

Akrepi i sahatit ecën ngadalë…Kumonën sahatit të vjetër ia kam bllokuar…nuk e duroja dot…

Ngaqë unë kryeja para një muaji gjithë shërbimet e shtëpisë, më kishin ndërprerë edhe sinjalin e telefonit, pasi nuk kisha bërë pagesën…Kështu që gjithë paradreken i kisha të ndërprera dhe lidhjet me botën. Shumë-shumë mund ta hapja grilën e dritares dhe të shpresoja se në ato orë të paradrekes do të kalonte një njeri i ngeshëm e të më jepte muhabet…fundja edhe të mos ndalej, të përshendeteshim…meqë është kohë e mirë, ditë vjeshte e ngrohtë, hap edhe dritaren…por nuk ndjehet këmbë njeriu…

Kështu kalojnë minuta dhe rrugica është memece. Veç një plakë role kalon dikur me një celefon me diçka brenda. Ndofta me disa portokaj. Më sheh me bisht të syrit…fundja edhe kaq nuk është pak…

Mbase duke shikuar rrugën në një pikë, duke i ngulur sytë tek shtëpia përballë, më kishte zënë edhe gjumi. Po edhe në gjumë, shoh ëndërra të trishta…dëgjoj zëra, shumë zëra…Zgjohem pak i trëmbur…Oh, jo, për fat nuk isha më në ëndërr…Përballë meje janë ca burra. Duken si zyrtarë të rangut të ulët.

Gëzohem që jam zgjuar. Po nuk arrij të kuptoj se ç’duan ata zyrtarë të shtetit në shtëpinë përballë meje. Për ta shitur e dija se shtëpia nuk shitej. Pronarët, komshinj të mij të vjetër, që ndodheshin në Itali, ia kishin lënë në kujdestari nipit të tyre, nëpunës në bashki. Siç dukej ai duhej të kishte rregulluar diçka, se bëhej fjalë për ca zyra për t’i dhënë me qera.

-Adapt, shumë adapt, – thoshte tash e parë njëri prej tyre, që dukej se ishte si punë shefi, ngaqë të tjerët e ndiqnin ngadalë nga pas, por pa e dhënë krejt veten se po e ndiqnin nga pas. Kinse po e ndiqnin.

-Bukur, tre ambiente në katin e parë, strehë e gjërë shtëpie…Adapt, adapt!

-Pra, fakirët s’i lag as shiu e si nxin as dielli.

Një vështrim i biçim shefit dhe tjetri mbyll sqepin.

-Mirë, bëjmë dokumentat dhe fillojmë pas tri ditësh, po pas tri ditësh Bim!

Tjetri, ai që përmendi fakirët, thotë siurdhëron dhe nga kjo kuptohet se mes tyre u vendos mirëkuptimi.

-Ka kaluar afati i marrjes së asistencës, Bim, dhe nëse nuk i vë zyrat në punë të hënën, të martën dorëzo çelësat.

-Po ti e di, shef, unë s’kam çelësa zyre, ato i ke vetëm ti…

Biçim shefi e shikon përmes një tiku nervor e humori dhe bën tutje…

-Nadja e mirë, zotni Kolë!

Zotni Kola jam unë, ai me arrest shtëpie.

Nipi i komshisë më përshëndet. E kuptoj se e ka një hile kjo përshëndetje. Se kur mirren vendime të tilla për shtëpitë, i pari që pyetet është fqinji. “Si mendon, zotni Kolë, sikur ta lëshoja me qera shtëpinë e dajës? Mos të trazojmë gjë?”.

Ai afrohet. Më zgjat dorën, kur unë s’i kisha kthyer as përgjigjen.

-Më kanë thënë, më kanë thënë, zotni Kolë, – i del punës përpara nipi i komshisë, se ka frikë mos unë nis e tregoj se si më përplasën në një kthesë rruge. – Sidomos në këtë moshë…Po sigurisht edhe mërzitesh…

Qënia në arrest shtëpie m’i ka mprehur disa shqisa, ma ka freskuar kujtesën dhe më ka pasuruar intuitën. S’ka lindur ende bir kurve që të ma hedhë, them vetmevedi…

-Më janë lutur shumë veta për ta lëshuar me qera, po gjithnjë më dilje ti përpara, zotni Kolë, se dikush kishte fëmijë shumë e dikush nuk përmendej për mirë…Gjithnjë, pra, më dilte përpara portreti yt dhe thoja “jooo, jo se e trazoj zotni Kolën e familjen e tij…”.

Bëj ta falenderoj, edhe pse dyshoj për çka thotë, sa për politesë, po ai nuk më lë radhë.

-Kështu, pra zotni Kolë, thoja jo e jo. Se kisha parasysh edhe punën tënde studimore dhe imagjinoja një tubë fëmijë duke u përleshë, një top duke thyer një xham, një gur mbi tjegulla të pullazit…

Bëj t’i them se në këto kushte unë do të paguaja për ta mbushur rruginën me jetë, po ai vijon pa pikë e pa presje:

-Kështu gjeta të mesmen e artë: kërkoheshin disa zyra për shpërndarjen e asistencës së lagjes tuaj. Kështu që zhurmë shumë-shumë mund të kesh për disa ditë në muaj, edhe atë paradreke…

Më zgjat një cigare. E ftoj të hyjë brenda, po ai ka punë, ka shumë punë…

Dikur ikën. Vjen një veturë dhe e merr. Në kthesë edhe ajo vërshëllen.

Bie telefoni.

Ishte teknika. Sigurisht gruaja kishte bërë pagesën dhe ata të dispeçerisë qëndrore kishin lëshuar sinjalin. E kisha vendosur që më parë: me të më ardhur sinjali do të mirrja në telefon një koleg, nga i cili shpresoja të mirrja ca të dhëna për studimin tim…Në fund të fundit nuk duhej të dorëzohesha ashtu, aq lehtë…Do të shtrydhja përvojën që kisha…studimet e mëparshme që kisha bërë…Me të dhënat që do të më jepte kolegu  mund të bëja diçka, sigurisht.

“Alo!”.

Bisedoj me të. Ia them se çfarë të dhënash më duheshin. Ai ma dredh. Ma bën tetën aq bukur, sa më bën të besoj se është i zënë aq shumë, sa nuk i del kohë të pijë as një kafe!…

Sërish më vret më shumë se vetmia, fakti që studimi im do të mbetej projekt, pasi kisha një afat dhe e kisha tepër, tepër të vështirë të skicoja portretin e shoqërisë në tranzicion…

 

*          *          *

 

E hënë. Mëngjes i vranët.

Zgjohem heret. Të gjithë njerëzit me arrest shtëpie zgjohen heret.

Dritën nuk e kam ndezur, se nuk dua të më shohin ata që do të çelin zyrat e shtëpisë përballë. Veçse e kam hapur pak grilën, sa të shoh fqinjët e rinj, nëpunësit.

Po ora s’ka vajtur as gjashtë e gjysëm dhe dëgjoj zëra. Të lodhur. Me ton të ulët. Përshëndesin njëri-tjetrin lehtë, fare lehtë. Sikur kanë frikë se zgjojnë mërinë e dikujt. Epo këto s’kanë si të jenë nëpunës! – them vetmevedi. Nëpunësit e sotëm nuk janë me kokën e ulur …

-A asht këtu vendi?

Përgjigjen unë tashmë e di. E di fort mirë, se dje, sollën ca tavolina të rjepura, karrike ndihmash nga ato që rrotullohen si tek berberët, që krijonin një kontrast të plotë me tavolinat, ca rafte, një fshesë, një kovë plastike dhe një makinë shkrimi. Kaq. Më vonë dikush solli presidentin. Në një qese plasmasi. Më pas kërkuan tek unë një çekiç dhe një gozhdë për ta varë në zyrë, që gjithkush të fuste kokën tek sporteli, më përpara se nëpunësin, të shihte portretin babaxhan të presidentit.

Vjen edhe dikush tjetër. Bën të njëjtën pyetje.

-Këtu, këtu është, se ma tha të premten. Vetë shefi, – kthehet përgjigja.

-Ishallah!

Mbrrin një plakë.

-A ka rradhë grashë? – pyet ajo më shumë vehten se qytetarët e tjerë.

-Ne jemi të parët!

-Bukur boll! – thotë dhe vë një trastë tek praku i dritares.

-Sa asht sahati? – pyet sërish.

-Ndoshta afër shtatës, – përgjigjet njëri.

-Nuk e dijnë të tanë se këtu janë zyrat, se herë tjetër në shtatë ka me kenë rradha deri tek kthesa e rrugicës, – vijon tjetri.

Dy personat e parë, tashmë janë bërë katër, mandej gjashtë, mandej vjen edhe një grua me një fëmijë përdore.

-Po këtë pse e more? – e pyet plaka.

-S’kam ku ta lë?

-Nuk e çoni në kopësht?

-Në lagjen tonë s’ka kopësht?

-Jo, bre burrneshë, kam unë një kopësht bri pallatit ku jetoj, “Borëbardha”.

-Asht privat e don lekë. Komplet asistencën…

-Kush asht pas kësaj traste?

-Mos vini trasta, as guraleca e as tjegulla se nuk do të na i lënë.

-Njësoj si dje kur i vinim pa zbardhë drita për qumësht…

-Eh, të zeztë ne!

Vërshëllen një makinë. Bash te kthesa. Feks një “Benz”. Një shllungë tymi vjen e mbulon ata që ai nëpunësi i vogël i kishte quajtur fakirë. Zbret prej andej një garip. I shndrisin unazat në duar e një zinxhir i trashë ari në qafë.

As përshëndet.

-Hala s’kanë dalë kto pushtat?

“Fakirët” nuk kthejnë gjegje.

-Shkërdhatat! Tallen me ne qysh pa zbardhë drita!

Ai shan edhe më ndyrë, pa periz, edhe pse aty kishte gra e fëmijë. Rradhorëve nuk ua mban t’i kthejnë as shpinën kur ai nxjerr të lara e të palara nga goja.

Atij i bie celulari. Bën më tutje, sheh ekranin, bën edhe disa hapa, po ndërkohë është vendosur një qetësi mortore dhe ndjehen shkoqur çdo gjë që thotë :

“Thuaji të mos e zgjasi, se ndryshe…As më shumë e as më pak, plot një milion…”

Mbase disa prej atyre që janë në rradhë përmendja e milionëshit ua zgjon ëndërrat. Ja, jam i bindur se ai që ende vesh një xhaketë doku të viteve 90-të mendon se sikur ta ketë sot një milion, i vë disa punë në vijë…rrudh vetullat…me siguri nuk i mjaftojnë për të gjithë…sikur të ishin dy milion…po edhe dy milion…Plastika e fytyrës së tij ka një dinamikë të hatashme, sa edhe Aleksandër Moisiu do të dukej i vogël para tij. Se mjerimi veç në fytyrë s’di të vërë maskë…

Garipi vlon nga padurimi. Nxjerr sërish celularin, dikë thërret në telefon, diçka bisedon. Siç duket nuk ka levërdi të presë për një biçim asistence që merr. Dëgjohet xhirimi i rrotave të “Bensit” të tij dhe ai zhduket pas kthesës së parë.

Dikur shfaqet një nëpunës. E kisha parë edhe dje. Mbase është ai që quhet Bim.

-Zotni Bim, a kemi gja sot?

-Zotni Bim, na ke thënë se sot qind për qind…

-Zotni Bim…

Po Zotni Bimi asht zotni Bim. Sigurisht që fakirët e tij janë e s’janë të tillë, po mund të jenë buburreca. Ai vë buzën në gaz dhe kjo do të thotë shumë për rradhorët.

Njerëzit vijnë e shtohen. Shumë prej tyre i njoh. Ka që janë denbabaden banorë të lagjes, ka dhe rishtarë. Të ardhur vitet e fundit.

-Bobo, edhe këtu na gjeti! – shpërthen njëri prej tyre dhe sikleti shpërndahet edhe te shumë të tjerë.

-S’ka ardhë për ne, kushedi se ç’punë ka këtu!

-Idiot! Idiot mbete gjithë jetën! Kujton se ka ardhë me të thanë mirëmëngjes!

Afrohet një burrë. Tash e njoh mirë. Asht Faik Zorra. Ka një klub me llamarinë tek brryli i fundrrugës kryesore. Kam hyrë njëherë krejt rastësisht, se më pat zënë një rrëbesh shiu. Ç’të të them!

Ai nxjerr një defter. I hedh një sy sa për t’u siguruar se nuk do të thotë një për një tjetër. Sheh në defter e sheh nga ata që janë në radhë. Dikush ul kokën, dikush fshihet pas supeve të shokut, dikush është më trim dhe sheh nga sporteli. Veç gratë në radhën e tyre e shikojnë me imtësi se si shfleton fletët e bllokut.

Disa që janë krejt pranë dritares time, përpushen e nisin të pyesin njëri-tjetrin.

-Sa i ke ti?

-Më duket shtatë dopjo e një teke?

-Çdo me thanë kjo më duket?

-Ç’tregohesh idiot edhe ti! Po unë s’kam mbajtur kurrë shënime në jetën time! Të mbaja shënime s’do isha në radhë…Po ti?

-Plot tridhjetë teke!

-Moooos!

-Ç’pate?!

-A the tridhjetë!? Je i sigurtë?!

-Qind për qind, pasi muaji ka qenë tridhjetësh e ai më jep një teke në ditë veresie. Kështu që s’e lë të ma hedhë.

-Ganos ia kishte hedhë.

-E mora vesh!

-Po mirë ia bën! E kalon hudutin!

Bëhet një pauzë. Mandej dikush tjetër thotë:

-Prit tani kur të vijë edhe shitësi i ushqimeve. Ai e ka defterin edhe më të trashë!

-O zot, linda me borxh e po vdes me borxh! – thotë një mesoburrë, i pa rruar.

-Jetove me borxh e po vdes me borxh, – sekush don të saktësojë.

-Linda me borxh e po vdes me borxh, – përsërit mesoburri.

Dy-tre të tjerë zgjasin veshët.

-Kur mamija doli t’i tregonte babait se ishte shtuar me djalë, ai s’kishte asnjë lek më xhep, ia mori dikujt borxh dhe ia dha një bakshish!

-O Zot, ç’të kemi bërë? – pyet një tjetër, me një kasketë të rrasur në kokë dhe bën kryq.

Mandej përhumben, në pritje që Bimi të hapë sportelin.

-Sot po hapet ditë e bukur! – thotë dikush sa për të ndrruar temë, po ngaqë lëvizjet e kohës nuk ndikonin në gjendjen e tyre shpirtërore, fraza që lëshoi nuk pat ndonjë peshë kushdi çë. Kështuqë rradhorët, nisën të merren më shumë me ata që po vinin tuba-tuba se me hallet e veten e tyre.

-Po ai atje, edhe ai asistencën si ne pret?

Tjetri sheh andej nga i thotë fqinji në rradhë. Duket një burrë që ua ngul sytë herë njërit grup e herë tjetrit. Po është, siç duket, më kontemporan. Nuk nxjerr defterët.

-E njeh?

-Po, e njoh. Jep pare me fajde.

Rradhorët jo të gjithë kanë punë me të. Po ata që kanë punë, u dridhen leqet e këmbëve. Ai i afrohet njërit. Diçka e pyet. Mandej shkon edhe tek një tjetër. Ai është krejt pranë dritares sime dhe e dëgjoj mirë:

-S’kam ç’të të bëj Sulë, më dhemb zemra për ty…

Tjetri e shikon si gjysëm i shushatur.

Të tjerat nuk i dëgjoj se dikush bisedon me një tjetër, ndërsa unë zbuloj se edhe fajdexhinjtë paskan zemër.

Ndërkohë tek gratë ka përpushje. Një plakë shan një kërthizë jashtë.

-Gjithmonë kështu në rradhën e tyre, – thotë njëri nga burrat.

Mandej përpushja fashitet. Siç duket mes asaj që erdhi, kërthizëjashtes dhe  plakës vendoset “armëpushimi”. Oh, ç’them kështu! Plaka është tërhequr dhe kërthizëjashta u bën karshillëk disa rradhoreve më të reja.

-Edhe kjo mirrka asistencë? – pyet dikush më shumë veten se sa shokun përbri, me zë të lehtë, se e di fort mirë se po të dëgjoi Maria, të ndez fitilin.

-Kush është kjo?

-S’e njeh ti? Çudi, s’ka mashkull që s’e njeh. Punon tek motel “Vjosa”. Kjo ta kollofit asistencën për një orë!

Heshtje. Po për një çast. Se mandej nis sërish gumëzhitja. Fragmente bisedash që si shpend të trazuar enden mbi supet e tyre.

-Sa ke borxh këtë muaj?!

-Mishi i pulës për fat ka ra shumë. U kënaqëm këtë muaj me mish pule!

-Thuhet se virusi qe rrenë…

-Rrenë e pa rrenë, ne na kënaqi…

-Unë kam ble njëqind kokrra vezë…qenë fare lirë…

-Dje i çuan dy lek…

-Kaq e patëm rriskun…

-Unë për vete preferoj më mirë të brendshme, plancat…

-Thua kështu se s’ta banë kuleta mishin e viçit…

-Të paktën dikur e kishim një kile mish viçi në javë…

-Ti duhet të kesh qenë komunist…don të na kthesh tek e djeshmja, – kërleshet një tjetër.

-Komunist kam qenë e komunist do të vdes, po ti kur na u bane i djathtë që s’ka ç’ka të han mica mbas darke!

Ndërkohë hapet sporteli…

Unë iu afrova tavolinës, vura një letër përpara dhe nisa të shkruaj.

Kur ngrita kokën, jashtë kishte filluar të rigonte shi. E po vjeshtë, thashë.

Rrugica tani fliste sa ç’flet një memec. Po shtëpia përballë meje, atë ditë më foli me gjuhën më të kuptueshme dhe më të pakuptueshme në botë.

Ndërkohë erdh një mesoburrë, që më shumë e thithte cigarja atë se ai cigaren. Si hodhi një sy e më pau mua tek dritarja, më pyeti: “Këtu ndahet asistenca?”, duke shikuar nga shtëpia përballë.

Unë i pohova me kokë që pas dritares.

Ai hoqi një trastë që mbante nën sqetull dhe e vuri tek parvazi i sportelit.

“Po e lë në radhë për nesër, – tha, dhe si më përshëndeti lehtë u largua.

Ndërkohë erdhën dritat. Qe ora fiks tre. Se fiks në tre vinin dritat. Nxitova të shtyp butonin dhe të zija lajmet në televizor.

Ato kishin filluar mes një hareje që përcillej nga folësja:

“…Sot Shqipëria është në festë…Në Luksemburg u nënshkrua marrëveshja e  asocim-stabilizimit…Shqipëria tashmë është në portat e Europës…”

Shikova edhe një herë nga trasta bosh në sportelin e shtëpisë së asistencës. Ishte e para në radhë.

 

 

Shkodër, qershor  2006

 

 

 

 

 

 

SIVJET NUK RA DËBORË

-Gjyshi, kur të bjerë borë a do ma bësh burrin prej bore?

Plaku i përkëdhel flokët dhe mbase në ato çaste, mendon se sa bukur do të dukej kristali i dëborës në kaçurrelat e tij.

-Do ta bëjmë, shpirt, do ta bëjmë patjetër. Ta kam dhënë fjalën dhe do ta bëjmë.

-Po ne s’kemi karrotë për hundën, as thëngjill për sytë…

Plaku vazhdon t’ja përkëdhelë flokët.

-Po ka tek dyqani sa të duash…

-Sonte do të bjerë borë, gjyshi, shihe motin…Edhe Ndueja pat thënë…

Plaku e di se për çfarë flet djali. Kishte ardhur një ditë një shok i tij nga Kelmendi, Ndue Huta. Ndoi mbante një qeleshe të bardhë në kokë dhe  një palë mustaqe të mëdha. Shpendit i patën bërë aq shumë përshtypje, sa e pat pyetur gjyshin se përse baca Ndue kishte mustaqe e ai jo…Diçka i pat sqaruar plaku, madje i kish treguar se gjithë burrat e malësisë mbanin qeleshe dhe gati të gjithë edhe mustaqe… Duke qëndruar mes dy burrave, Shpendi e kishte dëgjuar bacën Ndue të thoshte se në fillim të marsit pritej një dëborë…Këtë ia kishte thënë babai i tij njëqind e kusur vjeç dhe ai kishte njëqind vjet që nuk kishte gabuar…

Fjeti atë natë me ëndrrën e dëborës…

Këtë burrë me qeleshe e me mustaqe djali nisi ta donte fort, ndofta për paraqitjen  e tij të rrallë, ndofta se qe njeriu që do të sillte dëborën.

Djali nuk kishte parë kurrë dëborë prej vërteti. Në filma po. Siç kishte parë dhe burrë prej dëbore.

Kushedi sa herë me gjyshin, sidomos në verë, kur shëtisnin brigjeve të liqenit, nën hijen e ndonjë mandi, e shihnin larg, larg Alpet, gjyshi i fliste për borën e përjetëshme, që s’shkrihej qëkur ishte krijuar bota. Kështu flisnin shpesh ata. Në verë për dëborën, në dimër për gjinkallat që plasnin duke kënduar…Plaku mendonte se përse njeriu ëndërronte ato që i mungonin, kurse fëmija me imagjinatën e tij të ndezur shihte borën duke rënë në gusht dhe në palcë të dimrit duke hyrë në valët e liqenit…

Plaku kushedi se ku e ka mendjen kur flet Shpendi. Ndofta është dëshira e vetme që nuk i ka plotësuar. Po ç’ti bëjë kohës, ka tre dimra që nuk bie dëborë dhe ka tre dimra që djali ia kërkon burrin prej bore. Aq sa njëherë pat menduar të shkonte tek Ndue Huta, po i trembej bllokimit të rrugëve, i trëmbej se djali duke lozur në dëborë edhe mund të ftohej e atje, siç i kish thënë Ndoja, nuk kish as mjek e as infermier…Një tjetër mendje gati sa nuk e nisi me të nipin të shkonte në qytetin e borës, në Pukë, ku bora shtronte që në dhjetor…Gati sa nuk ia tha djalit planin e tij…Po shpejt ndrroi mendje…Kishte frikë. Kishte shumë frikë për Shpendin…Nuk donte që në asnjë rast të sëmurej për gabime të tij…

E kishte ruajtur tash tri vjet pa i dhënë as edhe një aspirinë dhe ndjehej i lumtur, shumë i lumtur. Ishte tepër plak për të duruar emocione të tilla, kur fëmija mbytet në djersë nga temperatura e lartë, kur e than edhe leckën në ballë…Diçka i kujtohet nga e shoqja kur ia vinte djalit sa herë bëhej me temperaturë të lartë…dridhej edhe tek e sillte në kujtesë…Kishte plot tri vjet që aksidenti automobilistik i pat marrë edhe djalin, edhe nusen, edhe vajzën e madhe të tyre dhe ai mbeti me Shpendin fillikat në këtë botë…Kështu që e ruan djalin si dritën e syve, i plotëson çdo dëshirë…Nuk është ndonjë gjë kushedi çfarë të shkosh nga qyteti i tyre në një qytet alpin në mes të dimrit, po jo, më mirë jo, mbase vërtetë mund të bjerë dëborë  në qytetin e tyre, edhe pse sythet po çelnin dhe aty këtu, ku pemët ishin të mbrojtura nga erërat, edhe kishin nisur të lulonin…

E sheh djalin dhe djali e sheh gjyshin. Plaku e di se me sy ai e pyet për çdo ditë për dëborën. Ndaj dhe e hedh vështrimin nga dritarja, si të dojë t’i thotë se do të presin të nesërmen…Mes tyre është vendosur një urë bashkëpunimi që s’ka psikolog ta spjegojë…Djali në dimër pret të bijë borë, të bëjnë me gjyshin burrin prej dëbore, pret që në shtegun që do të hapin në oborr e deri tek dera e shtëpisë të ndjehen hapat e nënës, të babait e të motrës duke ardhur të ngarkuar me dhurata nga jashtë shteti, se i kanë thënë se ata kanë shkuar në një shtet diku larg…se mos ardhshin këtë dimër do të vijnë këtë verë…se…

-Po sikur ta blejmë karrotën më përpara, edhe qymyrin?

-I blejmë nesër, Shpend, nesër kur të dalim…

Dalin përditë. Djali e tërheq gjyshin për dore, sikur ai e ka marrë për të shetitë. Në lagje s’ka njeri të mos i njohë. Plaku nga askush, u bë dikushi. Punëtor i thjeshtë ndërtimi qe, po pas fatkeqësisë e sidomos kur njerëzit mësuan se ai kish vendosur ta rriste vetë djalin, figura e tij erdh e u rrit dhe mori një dimension human të paparashikueshëm. Fqinjët, jo veç në ditë festash, por edhe në ditë të zakonshme, trokisnin në derën e tij dhe kush sillte një copë byrek, kush një kek, kush një gjë tjetër që dora e burrit e ka vështirë ta gatuaj…Dhe gjithnjë, që të mos e vrisnin, i thonin se ia kishin sjellë Shpendit…

Një mbesë e plakut vinte gati përditë edhe i fshinte dhomën, i lante ndonjë rrobë, i hekuroste, i bënte shpejt e shpejt ndonjë gjellë me lugë, e lante djalin dhe nxitonte, nxitonte se edhe ajo kishte familje në skajin tjetër të qytetit, punonte në një rrobaqepësi private sa i binte bretku, po kurrë nuk ankohej. Shpesh e mirrte edhe Shpendin me vehte, po kjo po bëhej diçka më e rrallë, pasi plaku nuk kish më dëshirë ta linte të flinte tek ajo…Gjithçka duronte, shkretinë që linte në shtëpi ikja e Shpendit nuk e duronte dot…Zakonisht mbesa e mirrte të djelën në mëngjes, po pa rënë mbrëmja ai shkonte ta mirrte…

-Gjyshi, pasi ta bësh burrin prej bore, unë do të ftoj edhe shokët të lozim rreth tij…Edhe Lelën, atë vajzën me bishtaleca…

Plaku seç i kthen përgjigje, sigurisht miratuese, edhe pse nuk është i bindur se do të bjerë dëborë…Ka dëgjuar të flitet për ngrohjen e gjithësisë, ka tri vjet që në qytet nuk bie dëborë dhe ai nuk mban mend që kjo të ketë ndondur ndonjëherë më parë…E dëshiron, taman si një fëmijë që të bjerë borë sivjet…Prandaj nesër, patjetër nesër duhet të blejë disa karrota e copa qymyri, të nxjerrë nga hauri fshesën e vjetër, një kapele, një shall…Ka parë burra prej bore…Ruan edhe një kartolinë që dikush ia ka pas çuar djalit për vit të ri…Kurrë më parë nuk ka bërë burrë prej bore…

Ndofta ashtu më kot është afruar tek dritarja e shtëpisë. Pemët e kopështit janë ende në agoninë e lindjes. E di se mos sot, nesër, mund të mbulohen nga petalet. Është një kumbull aty përballë. Një kumbull tropojane. Gjithnjë ajo çelë e para. Vit për vit. Eh, sa do dëshironte që të mbulohej nga dëbora, qoftë edhe një ditë të vetme…

Është përqëndruar kaq shumë me sytë nga kumbulla sa Shpendi i ka ardhur pranë. Sikur ia ka lexuar mendimin.

-Kushedi sa e bukur bëhet kumbulla kur të mbulohet nga dëbora! – thotë djali.

Plaku ia përkëdhel kaçurrelat sërish.

-Ndofta nesër…-se si i shpëton. –Ndofta nesër do të bjerë dëborë…

Shpendi ia merr dorën e rreshur në dorën e tij të butë.

-Ndofta sonte natën bjen dëborë- thotë dhe i shkëlqejnë sytë.

Plaku e kupton se nuk bëri mirë që ia ushqeu më shumë ëndërrën e tij, po fjala e nxjerrë nuk kthehej mbrapsht. E pra kishte kohë që punonte për të kundërtën, që djalin ta afronte tek e vërteta…Edhe ajo ideja e dikujt që djalit të mos ia thonin të vërtetën e aksidentit të prindërve e të së motrës nuk i qe dukur aq e përshtatshme, por në momentin e kobit e në ditët më pas nuk pat mundësi të ndërtonte marrëdhëniet me të nipin, edhe për të vërtetën…Po kur gjërat u kthjelluan, e ndjeu peshën e gënjeshtrës që i kishin thënë të afërmit që e larguan atë ditë djalin katërvjeçar nga shtëpia, sikur prindërit me të motrën kishin shkuar të punonin diku larg, tepër larg, në një vend të padëgjuar aziatik…

Plakut diçka i sëmbon në gjoks. E ka ndjerë edhe herë të tjera një shtërngim të tillë, po e ka menduar kalimtare. Dhe si i ka ardhur, ashtu i ka shkuar…Po kësaj here sikur i qëndroi më gjatë…U ul në divan…E shihte Shpendin tek ndiqte një film vizatimor në televizor…Për dreq, me dëborë, me një burrë bore…

-Gjyshi, shihe, gjyshi, po ne do ta bëjmë edhe më të mirë…

Fëmija fërgëllonte nga gëzimi…

-Rri gjithë dimrin?

-Deri që të dalë dimri, deri të shkrihet bora – pëshpërit me mundim plaku.

Don të shkojë tek një sirtar ku mbajnë ilaçet, po nuk do të jepet përpara nipit. Nuk do që ai ta kuptojë se ka nevojë për ta…t’ja prishë gëzimin…Fëmija mrekullohej pas burrit të borës në televizor, ndiqte me sytë e mendjes  fëmijët që silleshin rreth tij…Bëri një kotollumba, pa pyetur se fëmijët në televizor silleshin në dëborë e ai në dyshemenë me pllaka…Plaku do t’i thotë kujdes se mos vritesh, po nuk ka forcë…Dhoma vjen e i errëson pamjen…Djali bën edhe një kotollumba tjetër…E ka parë vjet  kur shkuan në plazh të bënte rrotullime të tilla…Ia pëlqen guximin, i druhet ndonjë dëmtimi…Gjoksi i ther sërish…Po, për fat sikur ndjehet më i lehtësuar…Vë dorën në ballë dhe ndjen trinën e saj të njomet nga sumbulla djerse…

Jashtë ka rënë nata…Një natë me yje…Kjo natë nuk do ciceron të kuptojë se pranvera është afër…Ndjen sërish një shtërngim, po më të lehtë…kësaj radhe nga keqardhja për mungesën e dëborës, për burrin prej bore që do mbesë si një dëshirë flu e djalit…

Shpendi vjen tek dritarja dhe sheh, sheh me shpresën se nesër do të bjerë dëborë…

Plaku e merr përdore dhe e çon në dhomë. Flenë bashkë. Qëkur mbeti pa prindër e ka marrë në dhomë. Bjen të flerë me të…Ai në shtratin e madh, Shpendi në shtratin e vogël. Njëri në një qoshe të dhomës, tjetri bri dritares. Plaku qëndron në shtratin e tij qëkur djalin e rrekë gjumi, mandej çohet nga shtrohej dhe shkon në dhomën tjetër. Atje kalon gjithë natën. Zgjohet heret, si çdo plak. Dhe djali nuk kupton se ai nuk fle në një dhomë me të…

Nata qe e butë dhe yjet ndrisnin në qiell. Shtërngimi i gjoksit i ishte larguar, megjithatë kambanën që ra e ndjeu. Duhej medoemos të shkonte e të bënte një vizitë tek doktori i zemrës…Medoemos, që nesër…

Shkon të flerë dhe si në kaleidoskop i sillen turli ngjarjesh. Ndjehet i penduar herë-herë për vendimin që ka marrë për të rritur djalin…Mbase duhej ta kishte lënë ta rriste e mbesa…ta rriste me fëmijët e saj…Se sikur…Sërish ndjen shtërngim në gjoks, mbase dhe nga kujtimet…mandej edhe një tjetër…Bën të ngrihet tek sirtari e të rrëmojë se mos gjen ndonjë ilaç për zemrën, por nuk ka forcë…Pas atij shtërngimi i vjen edhe një tjetër dhe ai…

 

***

 

-Gjyshi, ngreu gjyshi, ngreu se ka rënë dëborë!

Shpendi e tund gjyshin nga supet po ai nuk lëviz.

Sheh nga dritarja. Kumbulla është mbushur me petale të bardha po Shpendit ngaqë nuk i ka dalë mirë gjumi, i duket se e mbështjellë me kristale dëbore.

-Gjyshi, ngreu pra të bëjmë burrin prej bore…Hajde tashti, mos u tall me mua…E di….e di unë se ti po tallesh nga që ra dëborë…

Fëmija e tund edhe njëherë po plaku nuk lëviz…Instinktivisht i çon dorën tek balli, po dora e tij i ftohet…Nuk e di se përse gjyshi është akull…Mbase nga që ka mërdhitur…nga dëbora që ka rënë…

-Gjyshi!….

Po gjyshi vazhdon të mos e dëgjojë. Këmbën nuk e lëviz, dorën nuk e lëviz, i largon pak batanijen dhe sheh që sytë ai i ka ngulur nga dritarja, përtej së cilës kumbulla ngjante e mbuluar me një vel nusërie.

-Gjyshi!…

Ai del tek porta e shtëpisë…Loti ia mjegullon pamjen. Nuk arrin të kuptojë se si ka rënë dëborë vetëm mbi kumbullën përballë dritares, kurse në tokë jo…Dhe ashtu, duke vrapuar përmes oborrit të shtëpisë e çel portën dhe troket tek porta e shtëpisë së Lelës, vajzës me bishtaleca…I ka thënë teta Vali që sa herë të ketë nevojë ndonjë gjë gjyshi, të trokasë në portën e tyre…

-Teta Vali, teta Vali…

Fqinjët nxitojnë. E kuptojnë se diçka e rëndë e ka pllakosur këtë familje …Ai mbetet në oborr me Lelën…Sikur të ishte zgjuar gjyshi si përditë, me siguri që do e mirrte Lelën përdore dhe do i tregonte se si kishte rënë natën dëborë mbi kumbullën e tyre…Por jo…Gjyshi siç duket është i sëmurë…Ka mërdhitur gjithë natën sa është bërë akull…Mbase duke pritur që të bjerë dëborë…mbase…Nuk e di se si ta spjegojë…Por ikën me vrap nën hutimin e Lelës…Mbase ia nxit vrapin një klithmë gruaje që vjen nga shtëpia e tyre…Një bisedë në telefonin e koridorit të shtëpisë me ambulancën…një tjetër me policinë…

***

Vdekja e papritur e plakut ngjalli një ndjenjë keqardhjeje në qytet mbase si atë ditë kur u muar vesh aksidenti familjar i djalit, nuses dhe mbesës së tij.

Të nesërmen e varrimit, halla Blerta e veshi me një kostum që ia kishin qepur para një muaji. Një herë deshën ta largonin nga shtëpia, po dikush e kundërshtoi dhe të nesërmen, tek prisnin njerëzit për ngushëllim, e vunë në divan, të priste në krye të rreshtit të burrave. Dikujt ky veprim iu duk si lodër, dikujt si veprim i mënçur…Do ta linin aty ndofta deri para varrimit…Mandej…Pritej të vinte vëllai i plakut që banonte tek e bija e martuar në Korçë…Ai do të vendoste se çdo të bëhej më tej…

Djali rrinte si i ngurrosur…Tashti ishte gjashtë vjeç dhe kur i thanë se gjyshi po shkonte në qiell, tek Zoti, ai edhe e besoi edhe nuk e besoi. E besoi se kishte parë disa funerale tek shetisnin ditë për ditë me gjyshin nëpër qytet, edhe nuk e besoi që ai të ikte ashtu, papritur, pa ia puthur faqet, siç bënte përditë, pa pritur edhe borën që të mbulonte tokën…

Hynin e dilnin njerëz, dikush ia përpushte flokët, dikush edhe i jepte dorën si më të mëdhenjve.

Kështu kalonin minutat, prit e përcjell njerëz që vinin për ngushëllim…derisa erdh një çast që në oborr nuk u ndjenë më hapa…Po afronte ora e varrimit dhe njerëzit që vinin për ngushëllim ishin rralluar. Dikush, nga pritësit, ndezi një cigare, dikush u ngrit në këmbë që të shpihej…Pak kush fliste…Ai i shihte burrat që tash e parë thyenin gishtërinjtë ose e humbin vështrimin diku.

Përballë tij ishte dritarja, përtej së cilës zbardhte kumbulla tropojane. Djali e kishte ngulur vështrimin tek ajo. Syri sa vinte e i mjegullohej dhe në bardhësinë e saj herë shihte petalet, herë fytyrën e gjyshit dhe si pa dashje i rrëshqitën lotë…Nxorri shaminë që ia kishte futur në xhep të jelekut hallë Blerta dhe i fshiu lotët nën vështrimin e përlotur të pritësve.

-Burrat nuk qajnë! – se kush tha.

Djali e ndjeu vehten burrë. Edha hallë Blerta i kish thënë se ish rritur e do priste në odë me burrat. Se kështu e respektonte gjyshin që e kish dashur aq shumë.

Dikush, nga burrat, e shikoi vëngër atë që foli. Djalit nuk i duhej përmendur loti, se kishte rrezik të shkrehej në vaj të papërmbajtur. Dhe si për të dashur të ndrronte rrjedhën e bisedës, tha, ashtu më kot:

-Interesant, sivjet nuk ra dëborë.

Kaq u desh që djali të mos e përmbante vehten. Se atë mëngjes, nisën edhe atij t’i lindnin dyshime se ajo bardhësi mbi kumbull nuk e kishte emrin dëborë.

Qante me afsh sa i çburrëroi të gjithë sa ishin në dhomë. Po kjo nuk zgjati shumë, pasi u ndjenë hapa në oborr, dikush po vinte për ngushëllim, djali u ngrit dhe rrëmbimthi bëri të dalë nga dhoma. Nuk ishte mirë që dikush ta gjente duke qarë në dhomën e burrave. Po në koridor desh u përplas me një burrë me qeleshe e me mustaqe të mëdha. Qe shoku i gjyshit, Ndue Huta.

 

2011

E PAGUAJ UNË KËTË TAVOLINË…    

Edhe atë ditë qershori, si përditë nga ora dhjetë, u ula në tavolinën e Kafes së Madhe e me të njëjtit shokë. Kafeneja, si brenda dhe në verandë ishte dinga, si çmos kurrë. Trazimet e mars-prillit të 97-ës po ia linin vendin ditëve të zakonshme, edhe pse sa binte errësira, njerëzit kyçeshin brenda. Krisnin automatikët në qiell, aman o zot! Tre veta deri atë ditë kishin shkuar në parajsë nga plumbat qorr. Në banka hynin minjtë e thyenin kokat. Pronarët e hoteleve e kabinave të plazhit të Velipojës po përgatiteshin të shpallnin falimentin. Askush s’shkonte atë verë në plazh, e cila, si për inat, erdhi me temperaturë të lakmueshme për det.

Në këto kushte, ato që morën frymë më shpejt qenë lokalet. Sot një tavolinë, nesër dy e kështu erdhi çasti që, ngase plazhet bënin pushim, dyndja më e madhe ishte në rrugët kryesore të Shkodrës e sidomos në pijacën e saj, pasi këtu e ndjenim vehten më të sigurt.

Jeta qe e ambullt. Koncertet mbanin zi. Diskutohej të shtyheshin vadat e dasmave.

Si jeta edhe bisedat. Aq sa, me Luigjin e Dullën, që njiheshim si një treshe simpatike qytetare, atë që ia thonim sot njëri-tjetrit, e përsërisnim nesër, madje zumë të qisnim edhe fall për të vrarë kohën. Kjo më shumë për humor. E pinim kafenë, e linim të kullonte pak, përmbysnim filxhanët dhe ia nisnim trillimit, sa kjo na zhvilloi edhe imagjinatën. Gjithnjë parashikimet i kishim rozë, me shumë lumturi vetiake e familjare, edhe pse asnjëri prej nesh në ato muaj s’qemë pa ngjarje aspak të këndshme, fjala vjen, siç e pata edhe unë ditë më parë e për të cilën Dulla, tek më hidhte fall, më pat thënë “Shiko, se të pret një ngjarje e pakëndshme…”.

I pari atë ditë në kafene mbrrita unë e pas meje Luigji e Dulla.

-E morët vesh? – na pyeti Dulla.

-Çfarë?

-Sulë Taraboshit sot pa zbardhë drita i dolën dy me maska dhe e bane trokë.

-O, ç’ka po më vjen keq! – thashë unë që më mirë se dy shokët e mij e kisha provuar atë sherbet.

-S’ka asgjë për t’u habitur! S’ka shtet! S’ka polici!

Me atë që tha, Luigji më doli në shteg, e më dha të drejtën t’u ritregoja edhe njëherë vjedhjen e të hollave në shtëpinë time nga njeriu me maskë. Sakaq pranë tavolinës sonë u afrua një djalë rreth të tridhjetave, i cili, edhe pse s’durohej as këmisha në shtat nga të nxehtit, mbante të veshur një xhaketë dhe bënte kujdes që ajo të mos i hapej. Meqë s’kish as karrike bosh në tavolinat e tjera, na kërkoi leje të ulej tek ne.

-Të më falni, – kërkoi ndjesë ai, – po kam lënë një takim këtu me një shok e ai vjen nga Përmeti. Shkodrën e njeh shumë pak. I thashë se po e pres në qendër të qytetit, bash këtu në Kafen e Madhe, se s’ka zog shqiptari që të mos e dijë se në botë tri janë të mëdhatë: Kina e Madhe, Britania e Madhe dhe Kafja e Madhe…

Edhe pse një humor të tillë e kishim dëgjuar me kohë, për politesë a korrektësi, si të doni quajeni, vumë buzën në gaz, sikur të mos e dinim se ai po rendiste gabim, pasi ajo bëhej kështu: Kafja e Madhe, Britania e Madhe dhe Kina e Madhe.

Ndërkohë  kamarieri solli kafetë që kishim porositur.

-Po ju, çfarë dëshironte të pini, zotëri?!

Ai refuzoi, me argumentimin se priste përmetarin dhe me të do të shkonin për një urim e ku me siguri do i qerasnin me gjithë të mirat.

-Po ndofta ai vonohet, mirr diçka, – këmbëngula unë, duke treguar në kavaljerllëk ADN-në e shkodranit. Pranoi një freskuese.

-Këto i keni prej meje, – tha ai.

-As mos të shkojnë ndërmend, – u hodha unë si kacagjel. – Na gjete.

-Jemi në kafe publike, – nxitoi të thoshte ai. – S’të kam ardhur në shtëpi…

-S’qënke shkodran! – konkludova unë.

-Jam dhe s’jam!

-S’të kuptoj!

-Unë prej vitesh jetoj këtu.

-Dmth i ramë! – gjuajti Luigji me nënteks.

-Si ta marrësh! Tanë shkodranët janë të ramë. Dikush më heret, dikush më vonë.

Heshta, pasi e dija fort mirë se shekuj më parë shkodranët jetonin në lagjet rreth kalasë, pas pushtimit turk iu qepën maleve e si erdh duke u fashitë zemërimi i tyre, çpyllëzuan çka merr nga Çinari i Tophanës, nga fushë Çela në Serreq e përtej, ndërtuan shtëpi e hapën rrugë.

Dulla, si Dulla. E nisi një muhabet do ta çojë deri në fund:

-Sulë Taraboshi qe zgjuar pa rënë drita të shkonte të mirrte vizën në ambasadën italiane në Tiranë. Maskat i dolën diku tek rruga e gjërë e stadiumit. Pistoletën në kokë dhe…E takova para një ore. S’kishte aq hallin e parave të grabitura, sa të pasaportës që ia kishin marrë.

-Mirë që paska pshtue me kry!

-Kohë e keqe! – tha dikur Luigji, i cili, për të treguar më shumë nivelin e tij intelektual në sytë e të sapoardhurit, shtoi: -Kohë e Diogjenit. S’e gjen më një njeri të vetëm.

-Uf, -ia bëri Dulla, – pse, për shembull ne nuk jemi njerëz?

-Dullë, thënia ime e ka një mesazh. Kjo botë u shprish. Veç tuej ia futë njeni-tjetrit nenkamcen e për ta rrxye kryepicingul.

-Hajnit i ka borxh mbreti, – plotësova unë që e kisha vuajtur në kurriz dorën e tij edhe pse s’qeshë as princ e as mbret, po një copë pensionisti…Ju e dini, zotëria jo, se unë e kam një bahçe. Përvit e kam mihur vetë me një bel, po sivjet s’ndihesha mirë nga kolona e një pesëmijë lekësh ia bëja hallall një punëtori krahu. Shkova tek “Omonia” e Shkodrës, tek Isa Boletini, po askush nuk më pranoi nën një Bogdan.

-Bogdan? Ç’është ky Bogdan? – pyeti Dulla

-O Dullë, se po më çmend, po ti e ke në xhep një bogdan, – thashë unë, ndërkohë që Dulla kishte nxjerrë një dhjetëmijshe si për të vërtetuar atë që thashë.

-Dreq, kurrë s’e kam pa. Po pse, ky qënka më i madh se Naim Frashëri e Ismail Qemali?

Luigji, që gjithnjë e mbante veten superior në dije ndaj Dullës, s’humbiste rast ta thumbonte e ta tregonte vehten:

-Pjetër Bogdani jo se është më i mirë se Naimi si poet, por se është poeti i parë i madh shqiptar! As këtë s’e ke mësuar tash njëzet vjet që pijmë kafenë bashkë?

Dulla  sikur e ndjeu vehten ngushtë dhe kaloi një hurth kafeje.

-…Kur do ti, – vazhdova unë, – duke ardhur në shtëpi shoh një burrë me një lopatë në krah. Ecte në këmbë për shtatë palë qejfe, më duket se edhe këndonte. I dal përpara me biçikletë dhe tani kuptohet prej jush se ai e pranoi pesëmijëshen që i propozova, se një përçik bahçe kam unë.  E ai, para se të më thoshte po-në, më pyeti nëse mbaja qen dhe kur unë i thashë se i kisha zët, pranoi dhe u vu pas meje. Shkuam bashkë në shtëpi dhe ai pa një e pa dy nisi të mihte tokën. I jepte fort këmbës së majtë, e përmbyste plisnin e ndante me tehun e belit dhe me bythën e tij e shkriftonte, siç edhe dëshiroja unë, aq sa po më bindte që kurdoherë të mos kërkoja tjetër e nëse e çonte punën ashtu deri në fund t’ia shtoja edhe një Naim…Ime shoqe, si sojnike që është, nxitoi me tabaka t’i nxirrte një teke raki dhe një kafe.

-E kisha dashtë edhe një lugë sheqer, – i tha ai gruas dhe si më uroi e ktheu me fund puturin.

Gruaja solli kupën e sheqerit.

U ula në një stol druri që t’i jepja muhabet, ndërsa ai pa teklif në një bucë bari.

Fjalë pas fjale, ai më tregoi se punën e bënte që të mbante trupin në formë e jo se kishte nevojë, pasi tash e parë djemtë, emigrantë në Angli, i dërgonin lumë parashë.  Fjala sjell fjalën dhe i tregova se fatmirësisht edhe unë e kisha marrë vehten pas një hiseje disa milionëshe që i kishte rënë sime shoqeje nga pronat e gjyshit të saj.

Nuk m’u duk me interes për tavolinën e aq për djaloshin që të hyja në detaje të panevojshme, si për shembull të një aksenti krejt të veçantë në mënyrën se si i shqiptonte disa fjalë e që e padiste se duhej të ishte i ramë vonë në Shkodër e aq më shumë për një të prerë në pjesën e djathtë të qafës, të cilën nuk ia kisha vërejtuar kur e takova.

Bëra një pauzë. Dulla dëgjonte me një kuriozitet të tepruar, sikur të mos ishte e pesta apo e gjashta herë që e dëgjonte, ndërsa Luigji si gjithnjë, me një dozë indiferentizimi.

-Si kreu punë, i dhashë hakun. Iku duke vërshëllyer.

-Këtë na e ke treguar edhe dje, – tha me zë të ulët Luigji, po tani qe djaloshi i cili këmbënguli ta vazhdoja atë histori.

-Pas një jave, andej nga mesnata, ndërsa po kthesha sa në njërin krah në tjetrin, dëgjoj një krrak. Më dogji. Të ishte në shtëpi ime shoqe, do ta pyesja nëse dëgjoi gjë apo jo, por ajo kishte shkuar të flinte tek e motra në Lezhë…Bëj të ngrihem nga shtrati, por nuk qe nevoja…

-Mos luaj prej vendit se t’i nxorra trutë në erë, – dëgjova të më kërcënonte dhe në gjysmë errësirën e dhomës pashë një njeri me maskë në kokë që më kishte drejtuar një pistoletë.

-S’kam asnjë kryq leku në shtëpi, – thashë unë. – Edhe pensionin e marr pas një jave.

-Ke, ke ti, se s’ka shkodran pa prona – hakërroi ai.

-Të betohem që s’kam patur kurrë në jetë…Jam rritur në shtëpinë e fëmijës…

-Mos paç ti, ke nga gruaja! – preu shkurt ai. – Hajde, ngrihu e trego vendin ku i mbani se t’i hodha trurë në erë…

-Epo gëzuar! – na uroi djaloshi me xhaketë!

Dulla më shikoi dhe me atë shikim sikur më thoshte t’i jepja një tegel bisedës e të mos e mërzisja mysafirin.

-Jo, jo, – shprehu sërish kuriozitet djaloshi, – le ta vazhdojë zotëria, edhe pse unë tashmë e mora vesh se kush ishte hajduti.

-Si, si është e mundur? – pyeti Luigji si më impulsiv.

-Po unë me këtë punë mirrem, zotëri! Jam punonjës policie. Njeriu me maskë që të kërkonte para, nuk kishte si të ishte dikush tjetër, veçse argati i bahçes…Të pyeti për qen, qen nuk mbaje…Të tregoi se s’kishte nevojë për para se lundronte në ato që i çonin djemtë nga Anglia dhe ti, si për të mos qëndroje pas tij, iu mburre se kishe trashëguar disa miliona nga hisja e gruas tënde…Ai këtë donte, të ta zgjidhte gjuhën.

Tha kështu djaloshi me xhaketë të fryrë nga pas dhe nxitoi të ngrihej si ta kish pickuar zekthi. Drejt tavolinës sonë po vinte një burrë apo më mirë të themi djaloshi po nxitonte t’i dilte atij përpara. Do ti që tjetri as desh t’ia dinte veprimit të djaloshit, po me hap të gjatë iu afrua tavolinës.

-Njatjetani burra! – uroi ai, i hodhi shpejt e shpejt një sy tavolinës tonë, po nuk pranoi të ulej.

-Shoku yt nga Përmeti na doli në telefonin e shtëpisë dhe tha se nuk vjen dot…Të kisha dëgjuar se ku po e prisje dhe erdha të ta thoja.

Nga mosha e afiniteti kuptohej se ai duhej të ishte i ati.

-Po urdhëro e ulu! – e ftoi Dulla, me naivitetin e tij, edhe pse nuk kishte karrike bosh, ndërsa mua desh më ra pika. Ishte ai që kisha pajtuar për të më thyer tokën në bahçe…E njoha nga shenja në qafë dhe nga zëri, nga aksenti…Ishte ai që një javë më parë më kishte bërë “inventarin” e shtëpisë me pistoletë në dorë…mbase me atë që mbante i biri nën xhaketë…

-Ah, jo, – iu rritë ndera! – tha ai tanë burrni dhe ndërkohë futi dorën në xhep dhe nxorri që andej një bogdan, të cilin ia hodhi në tabaka kamarierit.

-Këtë tavolinë e paguaj unë! – tha ai me kapadaillëk, dhe sakaq na ktheu shpinën pa e zgjatur, por ama duke më shikuar mua. Besoj se më pa. Besoj se edhe më njohu.

Qeshë i bindur se kartmonedha që ai i hodhi kamarierit në tabaka qe një ndër bogdanët e macetës së grabitur në shtëpinë time.

E çfarë bëra unë? Ju do të mendoni se vajta menjëherë në polici e të bëja denoncimin përkatës. Po kush do më dëgjonte në ato ditë të turbullta? Me siguri i biri ose një shoku i tij.

S’bëra asgjë tjetër veçse ula sytë dhe pashë nga fundi i filxhanit të kafesë. Vijëzat në të tregonin se të ardhmen do ta kisha të lumtur!

 

Shkodër, 2014